La cultura, per definicion, ei l’ensems de las estructuras sociaus, de las coneishenças, de las manifestacions religiosas o artisticas e mei largament de las costumas d’un pòble o d’un grop sociau.  Cada pòble a la soa cultura pròpia (quitament s’uns prenguen a fanègas elements d’ua auta pr’amor de la lor situacion dominanta) e, a còps, elements d’ua pertòcan tanben un pòble vesin.
 
Benlèu qu’aquò n’ei pas per ací causa sabuda, mès Belgica ei un país de hestaires. Quand disi Belgica, pensi meilèu a la concepcion romana, e aquò que desbòrda largament sus las Flandres ditas francesas, e sus Picardia, cambiada peu nòste Estat pleat d’imaginacion lo Nòrd-Pas de Calais. Lo qui n’a pas jamei vist lo Gran Tarabast e la bèra batèsta de saurets deu carnavau de Duunkerke, n’a pas enqüèra vist arren. E dens aquesta tradicion de regaudiments, lo qui jòga un ròtle màger e identitari, un pauc come las bèstias totemicas en Occitània qu’ei l’adjeyant o se volètz, lo gigant. Sonque sus territòri deu reiaume que’s comptan uns 2500 gigants de hèsta qui desfilan a la dicåce, o la fiesse del pårotche, la quermessa, deu flamenc kerkmisse, “Missa de la glèisa”.
 
Vaquí adara un personatge inacostumat e simpatic qui ei ua mena de pont entre nòsta vita vitanta e la cultura deu país planèr. Que s’apèra Xhovémont (que cau prononciar “shòvemòn”), qu’ei blau, qu’ei rotge, qu’ei amable, qu’ei un adjeyant, mès sustot qu’ei un jogador de rugbi, causa de la raras dens aqueth parçan tan luenh d’Ovalia. Estoc creat en 2008 (qu’ei joen!) au parat deu 50au anniversari deu club de rugbi de Lièja (Lîdge en valon). Haut deus sons quate mètres e ueitanta centimètres, pesuc de nauanta quilograms, qu’ei present dens totis los grans eveniments hestius de Valonia. Sa purmèra sortida, lo nòste gigant que la guardèc entau “15 d’agost en Republica  d’Outremeuse”, ua grana hèsta tradicionau liegesa qui dura tres dias, on ua missa ei dita en valon e deu quau Tchantchès e Nanèsse, gigants eths tanben, son los dus personatges màgers. La hestejada s’acaba per l’entèrrament de Matî l’Ohê (“Matèu l’òs” en valon) las funeralhas e l’incineracion d’un … òs, simbèu de la hèsta qu’ei mòrta.
 
De lavetz enlà, lo Xhovémont ei tostemps present dens la vita culturau de la vila de Lièja, on ei vasut un personatge legendari. Cau díser qu’a ua agenda de ministre: estoc vist au gran passacarrèras de las Hèstas de Valonia (ditas: les Wallo) tanvau a la Gaujosa Entrada de Sent Nicolau lo 15 de noveme.
 
Mès n’ei pas tot: qu’ei vasut ua figura de compte hèr de la cuitat en estar intronizat ciutadan deu mercat de Nadau mei vielh de Belgica: lo Vilatge de Nadau. Pr’aquò que receboc l’epitòga, insígnia de la dignitat. Un capulat, lo tipe!
 
Adara lo Xhovémont ei conegut dens lo monde sancèr despuish qu’a sa pagina Facebook.
 
Que cau doncas hèr aunor au club de Lièja, lo Royal Football Club Liégeois Rugby esbarrit au bèth miei de l’èrm rugbistic, e qui pòrta despuish 1958 la bona paraula ovau. Estoc quitament a l’ora de la soa creacion peu Jean-Marie Burlet lo peonèr, lo sol club de Valonia tota, lavetz que los autes clubs èran totis dus de Brussèlas, deus quaus podèm citar un nom celèbre de la butabala: Anderlecht, dens la banlèga deu capdulh europèu.
 
Lo RFCL joguèt un ròtle màger dens la promocion de la veishiga ovau en Valonia. Au son imatge, d’autes clubs que’s creèn, coma lo Standard, lo XV Seraing (ex Red Blue Tilff), lo RC Visé, shens de desbrombar tanpauc lo RC Hautes Fagnes. Adara lo RFCL que jòga en Division 2 un còp lo títou nacionau de Division 3 ganhat en 2011.
 
Ei mercés a taus ahuecats que l’equipa de Belgica (los Dracs Néguers!!) pòt participar au Tornèi de las 6 Nacions B, dens lo quau muisha bona cara en tot las i cantar haut a país coma Georgia, contra la quau ne perdoc pas sonque per 13 a 17 o coma Espanha dab qui hascón ex aequo 21-21.
 
E mercés sustot a un adjeyant simpatic qui participa a totas las hèstas de la  vila de Lièja e deus entorns: lo valon Xhovémont!
 
Àrvey!