I a causas qui caleré ensenhar a l’escòla. Per malastre, aquò ne’s hè pas. Ua d’aqueras causas au demiei d’autas, ei d’ensenhar au monde de’s dehéner fàcia aus poderós qui’us enganan. Que’vs aconselhi un libròt qui s’apèra “Petit manuel d’auto-défense intellectuelle” de l’excellent pensador quebequés Norman Baillargeon.
 
Causas basicas entà poder subervíver en regime parlementari multipartit (Çò qu’ei aperat “democracia” peus mèdias). Ne vaquí ua, presa a l’azard més en rapòrt dab l’actualitat:
 
Cada operacion militària s’acompanha d’enganas. Ua beròia o uas chicòias.
 
 De l’annada 1915 e la ceacion de la comission Creel estant (Comission adaigada de dòlars qui avèva per mira de convéncer los ciutadans estatsunidencs de participar a la guèrra), la poténcias occidentaus an tostemps acompanhat las atacas militàrias de desencusas mei o mensh plan fotudas entà’s balhar ua rason de talhucar lo dret internacionau, copar la paraula aus pacifistas o simplament guardà’s deu bon sens. Ei interessant de véser que las “democracias” an hèit mei d’esfòrç entad aquò que non pas los regimes autoritaris qui’n n’an pas tan besonh. L’istòria n’ei conhida d’enganas bellicosas, e, au palmarès podèm citar las mei coneishudas: recentament las “armas de destruccion massivas” qui amiaçavan la patz (!) dens lo parçan deu gòlfe persic, los incidents navaus deu gòlfe deu Tonkin qui balhèn au president Johnson un pretèxte entad aviar la guèrra au Vietnam o l’operacion “Himmler”, quan los Nazis organizèn la faussa ataca d’un emetedor ràdio per un faus comando polonés. Un còp lo faus comando tuat peus Nazis eths medish, la premsa convocada e l’informacion difusida largament, Hitler avèva tota libertat entad envadir Polonha l’endeman. Mès tornèm a l’actualitat.
 
França a recentament “desplegat las soas tropas” au Mali. Dab quina mira? Oficiaument 1/ per amistat per aqueste país, 2/ entad ajudar la democracia e 3/ combàter los maishants terroristas islamistas armats.
 
Doncas que’ms podèm pausar totun uas questions shens de voler paréisher maganhaires e guastar lo bon ambient generau (un sondatge balhava 63% de pensar deu monde favorable a l’intervencion).
 
1/ França n’auré pas nat interés dens l’operacion. Aquò que muisha ua generositat de las bèras per un país qui pòt pagar mei de 100 milions d’euros (entre lo 11 de genièr e lo 26 de heurèr segon lo ministre de las Armadas, Jean-Yves Le Drian) shens de pensar ua estona ne’n recuperar pas au mensh ua part. Lo Rafale còsta eth solet la bagatèla de 27 000 euros l’ora. Ne cau pas sortir de l’escòla militara de Saint-Cyr entà saber que França, dens las annadas 60 e devath l’autoritat deu generau De Gaulle, a apitat ua politica de cap tà l’energia nucleària après un debat entre politics au poder e industriaus, shens de’u demandar l’avís au pòble. Un deus arguments mei emplegats ei “l’independéncia energetica”. Que seré vertadièra se’n calèva pas s’assegurar l’aprovedida en urani, shens lo quau las centralas ne virarén pas brica. E on trobam (caleré mei plan díser: on Areva tròba?) aqueste urani tan car aus nòstes còrs? Au Canada, mès tanben au Mali (au nòrd!) e sustot au Niger, país vesin e tresau productor mondiau. Mès n’ei pas tot. La region ei tanben pleada d’aur, de gaz e de petròli. Lo responsable deu sector Africa-Nòrd de Total qualifiquèc la region de “Navèth Eldorado”. La societat Bouyges espleita l’aur dens las minas de Morila.
 
2/ Lo regime malian n’ei pas ua democracia. Lo president elegit, Amadou Toumani Touré devoc huéger fàcia a un còp d’Estat militar en març 2012 e ua junta de soldats prengoc lo poder. França ajuda doncas ua junta militara non pas elegida democraticament. Los mèdias “desbromban” de parlar de las exaccions de las tropas d’aquesta junta dens los territòris reconquists per l’armada francesa. Mès aquò ei meilèu ua tradicion francesa: en 1968, França sostenguèc dejà lo còp d’Estat sagnós d’un grop de militars comandats peu Moussa Traoré qui cacèc deu poder Modibo Keita, socialista, tèrç-mondista e panafrican qui’s moriscoc emposoat au camp deus comandos paracadudista de Djikoroni.
 
3/ Los maishants son enchafrats aisidament “terroristas” peus medias. Son bandas armadas, aquò segur, impausan ua lei islamica ad ua populacion totun musulmana mès qui n’a pas la medisha legida de la religion e sustot qui ne l’a pas causida, aquò segur, mès n’ei pas ausit parlar de bombas pausadas. Los jornalistas se trufan sovent deu poder sirian qui enchafra los rebèlles de “terroristas” shens de’s demandar se l’utilizacion abusiva d’un mot los pòt concernir o pas. Per contra, èi ausit parlar de mans copadas shens de pas jamei n’aver vist ua pròva crededera. Aquò que’s sembla hèra au mite de las mans de dròlles copadas peus Alemands en Belgica pendent la Purmèra Guèrra Mondiau. E de tot biaish, aqueths combatents be son armats gràcia a la victòria emportada en Libia mercés a l’intervencion de … França. Las leçons de democracia balhadas per l’Occident son a còps de mau comprénguer.
 
E coma a cada còp, lo finestron preng un gran plaser de’ns muishar l’arcuelh cordiau de las populacions liberadas reservat aus soldats francés. Aquesta jòia n’ei pas finta, solide, mès lo tablèu n’ei pas complet. Ne muishan pas las familhas deus tuats peus bombardaments aerians (Dens l’èrm, n’i a pas on s’estujar) ni tampauc totis los refugiats qui an huejut au Niger, detzenaus de milièrs segon uas honts.
 
Doncas, pas arren de navèth devath lo sorelh mediatic despuish la Purmèra Guèrra Mondiau, los hòrts qu’an tostemps rason, quitament se, au jorn d’uei, am totun la possibilitat de recéber analisis diferentas per mejan de la telaranha, mercés entre autes … au Jornalet per exemple!