Era Val d’Aran e Occitània non mereishen oposicions coma era deth Sr. Francés Boya.
 
En temps de crisis e de dificultats calerie procurar, entre toti, d’adocir es formes e melhorar es relacions entre politics, causa de que n’a fòrça de besonh era nòsta societat. Cèrtes paraules der article d’ager, deth Sr. Boya,  coma “enganhs”, “mentides”, “ridicul [deth] govèrn”, “insolvéncia”, “trist espectacle” … se les aurie podut estauviar. Non mos ajudaràn.
 
Era darrèra causa que hec eth Sr. Boya, en 2011, quan governaue en Conselh Generau d’Aran, en matèria de politica lingüistica, siguec depositar uns estatuts en Departament de Justícia dera Generalitat entà crear era Acadèmia Institut d’Estudis Aranesi. Èren uns estatuts elaborats peth sòn Govèrn entà garentir-ne eth contròl. Dempús, en pèrder es eleccions, mos a calut sénter coma eth Sr. Boya negaue que calguesse ua acadèmia. Era acadèmia sonque ère bona s’eth governaue, e se non i anaue “ara contra”.  Açò entraue en contradiccion damb era Lei der occitan, aranés en Aran, que dèishe ben clar que cau crear era Acadèmia Institut d’Estudis Aranesi. Un viatge alertat d’aguesta contradiccion, eth Sr. Boya, non a tornat a negar eth besonh dera Acadèmia Institut d’Estudis Aranesi.
 
Eth 7 d’agost de 2012, eth grop de Francés Boya (Unitat d’Aran, PSC) votaue en Plen deth Conselh Generau d’Aran, amassa damb era rèsta de Conselhèrs ,  en favor de qu’era “Acadèmia [Institut d’Estudis Aranesi] [auie d’auer] ua actitud activa en promòir era unitat dera lengua occitana en tot possibilitar era creacion d’un espaci de trabalh e recerca entà arténher aguesta unitat” . Votaue a favor deth besonh de crear un lòc d’estudi que desvolopèsse aqueth manament dera Lei der occitan, aranés en Aran, que ditz qu’era Acadèmia Institut d’Estudis Aranesi “a de fixar es convencionalismes d’us der aranés d’acòrd damb era consideracion de varietat lingüistica deth tronc occitan comun”. Votaue a favor de que i auesse un encastre de trebalh que reflexionèsse sus es caracteristiques comunes de tot er occitan e merquèsse elements de referéncia. E ara mos ditz qu’açò ei imposar er occitan referenciau a tota Occitània (coma s’era rèsta des occitans non auessen opinion propia) e qu’açò non li correspon ar Institut d’Estudis Aranesi, e qu’ac cau trèir deth Decrèt. Vò potenciar ua varietat aranesa desconectada dera rèsta dera lengua? Vò normativizar ua lengua isolada deth tronc occitan comun?
 
Tanben mos ditz, eth Sr. Boya, en article, que non se l’a tengut en compde e que non a podut participar. En madeish Plen deth 7 d’Agost, eth Sr. Boya votaue a favor, talament coma reflèxen es actes administratives, de qu’es “membres qu’actuauments compòsen aguesta seccion [de lengua der actuau Institut d’Estudis Aranesi], e que personauments ac accepten, seràn es qu’exercisquen aguesta autoritat lingüistica sus er aranés” , e ara mos ditz qu’açò ei trigar as acadèmics a dit e qu’ei mau hèt. Segontes era propòsta de Decrèt, elaborada entre eth Conselh e era Generalitat, era rèsta de membres seràn acordats entre era Generalitat e eth Conselh Generau d’Aran en aqueth ens paritari (Generalitat-Conselh) que coordine eth desplegament dera Lei e qu’ena epòca deth Sr. Boya non sabec articular. Aguesti membres son es que des der academicisme e des dera elaboracion intellectuau, que non pas des der oportunisme politic, e des deth populisme, an d’orientar a toti en tronc occitan comun, ena referéncia. Atau s’a hèt damb es prumèrs academics de totes es acadèmies deth mon.
 
Eth Sr. Boya sap pes molti ans que pòrte en politica, o au mens deuerie sabe’c, qu’un decrèt dera Generalitat non se publique sense qu’age auut totes es oportunitats d’èster participat, e qu’ei administrativament imposible que se hèsque public un decrèt, qu’afècte a Aran, sense qu’eth Conselh Generau i participe. E alavetz, perqué ac ditz?
 
Eth Sr. Boya sap qu’eth Govèrn de Catalonha e eth Govèrn d’Aran trabalhen coordinadament, en marc deth Conselh de Politica Lingüistica der Occitan Aranés, en desvolopament dera Lei der occitan, aranés en Aran. Ac hèn damb consciéncia e professionalitat. Era Acadèmia Institut d’Estudis Aranesi ei un des elements importants d’aguest desvolopament legislatiu e era sua realizacion se trabalhe damb absolut respècte pera Val d’Aran, pera istòria dera lengua occitana, peth son desvolopament actuau, per toti es territòris der occitan e pera sua situacion lingüistica e sociolingüistica, en tot daurir pòrtes de trabalh futur. Se compde damb er assessorament des expèrts de besonh, des intellectuaus mès qualificats, deth mon universitari e academic, deth mon associatiu, des actors lingüistics,… perque era determinación normativa, qu’a d’empréner era futura acadèmia, ei un procés de persones qualificades e a d’èster eth resultat dera intelligéncia. En aguest encastre, des der actuau Govèrn, non haram arren qu’era sciéncia non digue, encara qu’ac demane era oposicion.
 
Me dò en extrem que tot aguest complet e competent trabalh sigue tant facilament desqualificat, e damb tractaments tant pòc leiaus, en un article en que s’empleguen formes pòc respectuoses damb era Val d’aran e damb eth sòn Govèrn.
 
Dilhèu valerie mès qu’abans de divulgar tot açò, damb aguestes manères, mo’n parlèssem entre nosati. Ei temps de parlar!