Es la crisi economica: los mediàs qu’ic nos contan e tornan contar a pièlas.
 
Probable una faiçon de mei d’engreishar la resinança: fau baishar lo cap, díser de òc au caumatge e a la pujada de la misèria.
 
Mes a costat daus praubes son los rics, talament rics que nosauts, los petits, n’arribam pas de soscar una tala pialassa de sòus. A còps, los apercevem, de lunh, dens un canton de radiò o de television. Mes i a la resinança, e tots que baisham lo cap…
 
Dinc a quan?
 
Dens las darrèiras annadas dau sègle XVIII, las crisis agricòlas venevan semenar la misèria dens un país arribat a un certa prosperitat. Los praubes èran de mei en mei, e la hami que pujava…A costat èran los nòbles e los dau clergat haut, engreishats de moneda a bastir palais dens lo campestre…
 
Mes lo pòble aimava Diu e lo rei, los nòbles èran dau rei e los curats de Diu… La resinança!
 
Egau, un jorn lo pòble se revoltèt!
 
Lo ministre de l’Educacion Nacionau ven de decidir de perlongar lo temps passat praus mainatges a l’escòla, atau d’aleugèirar la carga escolara que cadun sap tròp pesuga. Una tala mauconeishença de la realitat viscuda praus nins pòt pas sonque qu’esbaudir. Vivem dens lo medish monde?
 
Un aute d’aqueths mossurs ven a nos contar que nada escasuda de vita se pòt passar d’una Rolex…Se trufa? Non! Malurosament pas!
 
Los grans d’aqueth monde son talament destacats de la vita-vitanta que ne’n venen a héser o a díser lo sordèir, per ignorança de la realitat. Son pas de maishanta fè, nani! Sonque qu’uflats dau mespretz “normau” cap au “populus vulgaris”.
 
Mes los praubes aiman los rics, dab una resinança plena d’admiracion.
 
Dinc a quan?
 
Se ditz (e medish s’es pas sonqu’una legenda), qu’a la fin dau sègle XVIII, una revòlta de la hami auré portat una tropa de gents a la pòrta dau palais de Versalhas per damandar de pan. Estonat, lo rei auré ordenat de n’en balhar au pòble, e com un ministre li responèva qu’i avè pas mei de pan, auré prepausat de servir de la “brioche”…
 
Egau, un jorn, lo pòble se revoltèt!
 
Los grans dau nòste temps son plan servits per una tecnocracia de mei en mei lunha de l’interés colectiu: cadun pòrta sa biaça e susvelha la de l’aut. De privilègis en negociacions corporatistas, l’administracion es vasuda hòla e avugla au ben public.
 
E lo pòble plega l’esquina…
Dinc a quan?
 
Atau èra tanben a la fin dau sègle XVIII quan las cargas administrativas o religiosas se crompavan per s’enriquit milhor… Lo pòble, que pagava de sa pena o de sa sang, mes plegava l’esquina…
 
E pui un jorn se revoltèt: aholat de misèri, ahamiat de justícia e guiat per una classa mejana que volèva lo poder. Mes autant lèu lo poder conquesit, son los fanatics que prenuren la plaça: a la misèria s’ajustèt la guilhotina…
 
Fin de las annadas trenta: la crisi economica a talament engreishat lo caumatge que la classa mejana, la que pensa lo monde, es a càder doçetament dens la misèria… En aqueste temps tanben, los mossurs, desconsiderats aus ulhs de tots, se partejavan lo Monde. En aqueste temps tanben, cadun se petaçava, solet, com podèva, per subervíver dab una tecnocracia avugla.
 
Alavetz, de pertot en Euròpa, s’espandit la “pesta bruna”: los extremistas de tota mena, uflats de solucions simplas prenuren lo poder.
 
Lo monde s’en·honcèt dens la guerra…
 
Los fanatics son los darrèirs arribats quan lo Monde va mau: gessits de pertot dab la clau de la solucion au cap de la horca. Son eths que tornan balhar la via d’endralhar, e lo pòble, perdut n’a pas sonque de seguir.
 
Son a la nòsta pòrta: neurits de la misèria que puja e de l’ideologia dau “cadun per si-medish”.
 
Se ditz que l’istòria s’en torna pas jamei, solide, mes egau, aurim interés a escotar las leçons dau passat.
 
I a dens l’aire, com un perhum de fin de Monde!