Una anecdòta
 
Participi a una associacion que vòl ajudar lo mond a practicar la lenga occitana. Fa qualques jorns, dins una reünion, parlèrem del belòi sit web que l’associacion ven de crear. Tot celebrant la beutat visuala del sit, ailàs, planguèrem sas errors de lenga tròp visiblas e tròp nombrosas (problèmas d’ortografia e de forma dels mots, mescla de documents serioses e de documents mancant de rigor).
 
Alara forniguèri aquel argument que me sembla incontestable: “Dins un sit web que vòl ajudar lo mond a practicar l’occitan, es la mendre de las causas de garentir un occitan corrècte. La credibilitat de nòstra associacion ne depend.”
 
Los companhs qu’avián creat lo sit son d’occitanistas de bona fe, e entre eles, comptam d’eròis de la causa occitana. Se tracta de personas nautament cultivadas. Son pas de lingüistas. Aqueles valents creators del sit me respondèron qu’avián seguit un diccionari occitan de lor parçan, en occitan regional, e m’afirmèron aital, sens cap d’esitacion: “Aquel diccionari, en cò nòstre, es la nòrma!” E ajustèron: “Cal mostrar de realisme, i a la teoria e i a la practica. Dins la practica, nosautres avèm una mission sociolingüistica que nos comanda de prene en compte la realitat del terren”.
 
Fin finala, dins la reünion, nos acordèrem sul principi que i auriá una correccion lingüistica del sit. En teoria, tot deuriá anar melhor e —macari— l’associacion refortirà sa credibilitat e son atractivitat.
 
Aquesta anecdòta revèla qualques problèmas repetitius que cal véncer per far de l’occitan una lenga normala.
 
 
Nòrma e antinormisme
 
Lo primièr problèma es lo de l’antinormisme que rosega nòstra lenga. Mentre que lo catalan festeja los cent ans de sa nòrma, fixada per Pompeu Fabra (vejatz mon article del 28.1.2013), l’occitan, el, possedís dempuei 1935 la siá nòrma classica, definida per Loís Alibèrt e lo Conselh de la Lenga Occitana (CLO).
 
Pr’aquò nòstra nòrma classica es contestada per d’autors irresponsables qu’impausan lors preferéncias personalas dins lors libres e lors cercles locals. Aquò s’explica pas per la nòrma en se, mas per una incapacitat psicologica de dignificar l’occitan.
 
Lo diccionari mençonat çai sus e qu’a causat d’errors sus lo web, de verai, es tipic. Pòdi citar trenta sièis diccionaris coma aquò, que cadun d’eles a una “autoritat” limitada a un pichon tròç d’Occitània, que cadun impausa localament de formas absurdas que son en contradiccion amb los autres diccionaris d’autras regions e d’autres autors, e que cadun, e mai, es en contradiccion amb la nòrma oficiala d’Alibèrt e del CLO.
 
La cima d’aquela confusion, es quand los usatgièrs de bona fe se daissan enganar e presentan lo marrit diccionari de lor parçan coma “LA nòrma en cò nòstre”. Mas s’avisan pas que tanben, alhors, i a trenta sièis “nòrmas en cò nòstre”. Arribam non pas a una “nòrma”, mas al contrari, a una atomizacion e una abséncia de nòrma.
 
 
L’invocacion de la “sociolingüistica”
 
Tanben cal respondre a l’argument que d’unes utilizan de bona fe: “avèm una mission sociolingüistica que nos comanda de prene en compte la realitat del terren”. La sociolingüistica, en realitat, fòrça occitanistas l’invòcan... mas pauques sabon çò qu’es. Ramentem la realitat.
   
Existís uèi un nuclèu dur de la sociolingüistica, a l’escala internacionala, ont trobam pro de cercaires anglosaxons, catalans, alemands e de plan d’autras lengas e culturas.
 
En defòra d’aquel nuclèu dur, i a de nebulosas d’estudioses que se pretendon “sociolingüistas” perque aquò lor dona de prestigi mas que son desconnectats de la recèrca internacionala. La majoritat dels “sociolingüistas” de las universitats de l’Estat francés son isolats aital.
 
Los coratjoses sociolingüistas que defendèm l’occitan, en nos reliar a la recèrca mondiala, sèm pas tantes.
 
 
L’invocacion del “realisme”
 
Ara, l’autre argument magic, lo del “realisme de terren” opausat a la “teoria”, tanben es bufèc.
 
La sociolingüistica, quand fonciona ben, valoriza de longa la coneissença del terren e a perfeccionat de metòdes d’enquèstas. La teoria resulta del terren.
 
A partir d’aquò, la sociolingüistica seriosa —la del nuclèu dur e internacional— nos ensenha çò que seguís. Dins una societat modernizada, una lenga pòt complir de foncions estendudas a diferentas condicions. Una de las condicions es d’aver una nòrma establa e un estandard estable. Se volèm que l’occitan s’espandisca, devèm donc aplicar la nòrma Alibèrt-CLO: es la sola nòrma qu’es ben definida e qu’es aplicabla dins l’ensemble del territòri lingüistic. Tanben nos cal favorizar un occitan estandard apiejat sus aquela nòrma.
 
Lo realisme es pas de se conformar als capricis d’un erudit occitanista local que coneis pas res a la lingüistica e que s’interèssa pas brica als dialèctes que sortisson de son rodelet. Lo realisme es pas de seguir òrbament lo diccionari incoerent d’un tal erudit local, qu’es inaplicable a la totalitat de la lenga.
 
Lo realisme nos demanda, al contrari, de nos armar de coratge, de far respectar las institucions qu’an una legitimitat istorica (la nòrma classica Alibèrt-CLO es ben una d’aquelas institucions) e de crear, a partir d’elas, d’obratges coordenats.
 
Nos mancan encara los diccionaris e las gramaticas pel grand public que donaràn un modèl complet de lenga. Maites lingüistas i trabalham.
 
Mas en esperant aquò, ara meteis, immediatament, tot occitanista un pauc cultivat, amb de bona volontat, e sens èsser lingüista, es capable de consultar la nòrma Alibèrt-CLO. Es capable de l’aplicar a un sit web qu’ofrís de servicis al grand public per practicar la lenga d’òc. Es capable de demandar ajuda e cooperacion a de lingüistas competents. Aquò es realista.


 
Jornalet, que festeja gloriosament son primièr anniversari, trabalha dins aquel sens. Totes los articles de la redaccion —los que son pas signats— se meton volontàriament en conformitat amb Alibèrt e lo CLO. Es ja un brave succès, bòrd que Jornalet es vengut una referéncia de qualitat lingüistica. Jornalet o fa. Donc totes o pòdon far. Aquò es realista. Dempuèi un an, Jornalet es una deliciosa realitat que dona l’exemple.