A “Jaco” Jaume Ressaire
en remembre de nòstras discussions
 
 
Frederic Mistral es un personatge incontornable dins la cultura, la literatura e quitament dins la politica occitana. En 1854 dins lo país avinhonenc crea lo Felibrige, movement renaishentista cultural ambé Jausep Romanilha, Teodòr Aubanèu (familha d’estampaires dal Papat, d’importança per lo relais mediatic), Joan Brunet, Paul Giera, Ansèume Matieu e Anfós Tavan. Publica en 1878 Lou Tresor dóu Felibrige. En 1904 recèbe lo prèmi Nobel de Literatura ambé José Echegaray. Es lo primier de tots los autors occitans.
 
Es atot coneishut per l’òbra Mirèio que cònta los amors contrariats de Vincènç e Mirèlha, dos joves de condicions socialas desparièras. Aquela òbra sembla s’inspirar dal viscut de Mistral jove, amorós de la domestica Madalena Juvenal originària de Sant Peire (en toscan Sampeyre, lains lo Pimont occitan). Coma la jovença de Mistral li permetèt de trobar l’inspiracion, poiem pensar que Mistral, coma personatge de primier òrdre de son temps inspirèt tantben d’autors. E per son percors fòra nòrma, facilitèt l’inspiracion d’una escritura a clau, en préner de faches reals e ne’n parlar sota un autre nom per evitar la censura.
 
D’aquela maniera, se pòt tornar legir de tròces de l’istòria de Mistral a travers l’escritura dal gardonenc Anfós Daudet. Daudet “a puat” a París per viure de l’escritura e èstre coneishut. En 1860 rescòntra Mistral e devènon amics. Daudet i es jornalista e mai particularament se fa ambassaor de la literatura qu’illustra lo biais de viure “miegjornal” ambé Les Lettres de mon moulin (1869) coëscrichas ambé lo gavòt Paul Arena (Paul Arène, escriguèt Des Alpes aux Pyrénées (1884)). Fabrica e vende un cèrt image d’Occitània a París. Serà un intermediari entre lo monde occitan e lo monde francés via los mèdias parisencs. Ben après, laisharà de traças dins l’esperit dals enfants per l’estudi de textes de Daudet dins las compilacions d’autors franceses a l’escòla.
 
Dins aquel esperit d’escritura, capishem la creacion dal personatge de Tartarin de Tarascon (1870). Etnotipe dal meridional “galejaire”, qu’amplifica e desforma la realitat (ambé las “tartarinades”, “tarasconnades”...), coma illustrat dins la trilogia Tartarin de Tarascon (1870), Tartarin sur les Alpes (1885), Port-Tarascon (1890).
 
A travèrs l’escritura dal personatge de Tartarin, Anfós Daudet contèt a son biais Mistral et son combat dins la societat de son temps per la reconoishença de la lenga d’Òc. Es quitament lo cas de l’entorn mistralenc, per exemple, Maria de Semenov, aristocrata de l’entorn de Mistral. Inspira a Daudet lo personatge de Sonia de Wassilief dins Tartarin sur les Alpes, que Tartarin s’enamorarà.
 
En que Mistral es un personatge fòra nòrma? Es que bastiguèt una òbra multipla en lenga d’Òc e temptèt d’aligar renaishença literària e politica. D’efiech, Frederic Mistral a 18 ans dal temps de la Revolucion de 1848 ont se parlava de la Prima dals Pòples en Euròpa. Es admirator de Lamartine, poèta, escrivan, istorian e politic francés, que mai tardi farà conóisher Mirèio a París. E, son Mestre de pensar es Proudhon, economista, filosòfe, sociològue, franc-maçon, autor dal Principe federatiu (cf. Du fédéralisme de Proudhon au Félibrige de Mistral, Yvan Gaussen, (1927)). “Plonplon” lo Prince Napoleon dich Jérôme es grand amic de Proudhon qu’auriá degut préner l’Empèri en man se per astre Napoleon III veniá de morir. Es agut un temps Grand Mestre de la franc-maçonariá francesa.
 
D’aquí l’idèa de Jòrdi Ventura, franc-maçon tantben, que William Bonaparte-Wyse, Victor Balaguer e Frederic Mistral an pensat en 1867 un “complòt” per eliminar Napoleon III. Mas puslèu que de s’ocupar de plaçar “Plonplon” al pòire, Mistral tombet amorós de la mestressa de Plonplon, Jeanne de Tourbey, que teniá salon a París e que se disiá Comtessa. D’aquí l’origina dal  poèma lo mai nacionalista qu’ague escrich: “La Coumtesso”, sirventès meravilhós de Mistral: “La Comtesso” (Sabe, iéu, uno Coumtesso / Qu’es dóu sang emperiau [...] Ah! se me sabien entèndre! / Ah! se me voulien segui!). Daudet qu’èra lo confident de Mistral contèt aquela istòria dins Tartarin sur les Alpes. Tartarin va conóisher ben de fachendas per puar lo Rigi (Rigi-Kulm), la Jungfrau cimas d’escorreguás famosas dins l’airal suïsse germanic e, enfin la mai dificila- perqué plen de risques e auvaris possibles- lo Mont Blanc. Se sabetz aquò es clar que Mistral èra Tartarin. A un que demandava a Mistral de que pensava de Tartarin de Tarascon, Mistral respondèt: “ Provença ama ben qu’un la grafinhe”...
 
 
 
 
 
_____
Nòta: aicí lo tèxte original dal poèma. Legir en complement:
   

22 d’Avoust, 1866. Frederi MISTRAL in LIS ISCLO D’OR IV