Vaquí, lo mot qu’ei enviat, e aqueste còp aquò que sembla seriós. Lo monde deu rugbi qu’ei segotit per un ahar qui semblava n’estar pas reservat qu’aus campions de la bicicleta. Diu vivent! La veishiga que’s descòbra un cadavre dens l’armari. Mès de qué se tracta?
 
Tot que comencè lo dimèrcs 27 de març de 2013 quan, mentre ua audicion au Senat dabans los sòcis de la comission d’enquèsta sus l’eficacitat de la luta contra lo dopatge, Françoise Lasne, directritz deu departament de las analisis de l’AFLD (Agéncia Francesa de Luta contra lo Dopatge) ça declarèc: “Que’m soi interessada aus espòrts sus los quaus au mensh 400 escantilhs nos son arribats en 2012 entà aver estatisticas hidablas. Ueit disciplinas corresponen a aqueste critèri. Se tenguèm compte de totas las moleculas interditas presentas sus la lista de l’Agéncia Mondiau Antidopatge, l’espòrt qui balha lo percentatgemei haut [de cas positius] ei lo rugbi. Venguen apuish la butabala, l’atletisme, lo triatlon, lo basquet, lo ciclisme, lo handbal e la natacion.”
 
A mon conéisher, aquò qu’ei lo purmèr còp que’s parla atau de dopatge au rugbi d’un biaish tan oficiau. A despart de comentaris suu cantèr deu prat a la dimenjada quan se disèva qu’un jogador avèva ganhat dètz centimètres de torn de cueisha en cambiar de club, o lo periòde quan l’EPO èra permés en Africa deu Sud e non pas en Euròpa, lo subjècte n’estoc pas jamei evocat tan clarament e publicament, sustot dabans la representacion estatau.
 
Las reaccions deu mejan ovau b’estón rapidas: Pierre Camou (president de la Federacion Francesa), Paul Goze (President de la Liga Nacionau, los clubs professionaus) e Sèrgi Simon (President de Provale, sindicat deus jogadors) que’s disón “butats” e “pensatius” dabans ua anóncia qui hè un “amalgama entre resultas anormaus d’analisi e cas confirmats de dopatge.” Las tres entitats ça horniscon que “sus un subjècte tan grèu, que cau totis los actors adòptin ua comunicacion precisa, qui ne geta pas d’un biaish injustificat la suspeccion sus un espòrt”, pr’amor lo rugbi qu’establiscoc desempuish 13 ans un “seguit  biologic longitudinau (sic).” Lo Sèrgi Simon, dens un comunicat on manegèc lo trufar, ç’ajustèc tanben “lo rugbi èra balhat com apastura.”
 
Aquera posicion que receboc un sosteng deus beròis quan, mentre lo fòrum de Libération a Roazhon (Bretanha), la ministra deus Espòrts, de la Joentut, de l’Educacion populara e de la Vita associativa, Valérie Fourneyron contestèc: “Ei illegitime d’aver ensenhat dab lo dit indici lo rugbi,” en tot adobar soas paraulas en díser que lo devís de “n’i a pas nat dopatge en çò men” n’ei pas tanpauc recebeder.
 
A çò qui sembla, un còp de mei, quan quauqu’un lo muisha la lua, lo pèc qu’espia lo dit…
 
Los tres responsables qu’an reaccionat lèu coma caps de tribú qui’s pensan purmèr dehéner lo prat. Dopatge au rugbi? Pr’amor ne parlar? Pfff …!
 
Tres jorns mei tard, Jean-Pierre Elissalde, ancian jogador internacionau, apracticaire, pair de Jean-Baptiste Elissalde declarèc au microfòne de France Bleu que, dens las annadas 70 e 80, prengoc dus còps amfetaminas com aquò’s hasèva au demiei deus ciclistas, fotbalaires e jogadors de rugbi.
 
Mès aquò’s que meilèu referís a ua epòca quan lo professionalisme n’èra pas la règla. Adara tot qu’a cambiat.
 
Per la fin deu mes de març, un mètge occitan qui tribalha en Perigòrd e Lemosin detectèc ua seria de càncers “atipics” en çò de joens jogadors de 20 e 21 ans licenciats a Sarlat e Briva. Que hascoc lo ligam dab decès survenguts uas annadas mei de d’ora au demiei de la medisha populacion e de la medisha region. Qu’alertèc las autoritats, e la polícia trobèc en çò deus joens malauts ua potinga dopanta, mesclanha de creatina e d’anabolizants, tot aquò interdit en França mès vendut sus la telaranha. Un mètge especializat dens lo dopatge, Gérard Dine, ça ditz clarament la presa de produits de dopatge be pòt estar l’encausa de càncers, e l’exemple mei conegut ei lo d’Alemanha de l’Èst, on la dubertura deus archius de la polícia secrèta, la Stasi, muishèc qu’èra organizat a l’escala nacionau un consum de produits ormonaus de tipe anabolizant qui creèc ua “epidemia” de càncers. Entad eth, qu’ei totun susprenent que la malautia se declarèsse tan lèu, mès cau saber que uei lo dia, tot çò que’s pòt crompar sus internèt ei suspècte e las contrafaiçons, mensh caras, qu’es·hlorisson e qu’an dejà hèit un gran domau, especiaument en China. Las enquèstas muishan que 3 a 5 deu cent deus gojats an dejà pres substàncias interditas dens l’encastre d’ua practica esportiva.
 
Un joen jogador qui saunejava de passar professionau testimonia: au club deu vilatge, que prenguèm causas interditas dab la medisha inchalença qu’entà lo purmèr alcoòl o lo purmèr “porret” de cannabís. Arribat au Pòle Espèr, l’apracticatge jornalèr b’ei peniu, la cultura de la performança e de la concurréncia son las valors de basa. Lo quite mètge que’ns encoratja de prénguer complements alimentaris, legaus, mès lo còs s’acostuma. Puish, un còp au centre de formacion, ne crompas pas arren de mei sus la telaranha, mès tot ei suplit per un mètge qui vira a l’entorn deu club. Que’t hè las purmèras injeccions de clenbuteròl, de salbutamòl, d’anabolizants de vetèth e de taure.
 
Vaquí la realitat. Ne cau pas s’estujar darrèr son dit petit. Lo monde deu professionalisme, de la competicion, de la proessa e lo calendari in·hernau qu’a portat en los despelhaders potingas hèra mei mauhasentas que non pas las qui’s prenguèvan un còp èra. Ne cau pas s’ac amagar, lo rugbi n’ei pas sol pertocat, l’espòrt tanpauc, pr’amor lo mitan de l’entrepresa patís de la medisha malautia qui an las medishas encausas.
 
Ei per aquò que la reaccion deus “responsables” de nòste art estoc drin leugèra e ne prengoc pas vertadièrament la pagèra deu problèma. Cadun que’s vira tostemps de cap aus peleis e a la polemica politiciana a l’entorn de son petit casau e deus sons petits interés, deu son petit tròç de poder e ne pensa pas ua estona prénguer lo trabuc aus arradics.
 
Ne volerí pas sembrar un vielh con (tròp tard), mès cau tornar brembar a còps lo rugbi qu’estó creat dens un esperit d’amatorisme rigorós per monde qui avèvan valors, on las quitas competicions èran vistas com un sacrilègi, on lo sol hèit de hicar numèros sus l’esquina deus jogadors èra vist com un crimi e la debuta deu vedetariat haunit, on las equipas que’s lançavan desfís entà l’aunor en encontres annuaus suu prat e apuish a l’entorn d’un gòt de cervesa.
 
Tot aquò ne’s reglarà pas en un flicat de hoet mès per ua remesa en question deus hondaments de la nòsta societat sancèra. Mes que’s cau amanejar drin.