Dempèi annadas –au mens la mitat deu sègle– Liban es un refugi per mantuns estrangèrs vesins, especialaments palestinians. Auèi, son subretots sirians que hugishen dinc au país deu Cèdre las terrors de la guèrra civila. Vos vau pas contar –encara mens ensajar d’explicar– la situacion socio-politica, les mèdias ac hèn ja tant. Mès vos vòi parlar d’ua anecdòcta recurenta aicí, e fòrça significativa deu problèma libanés. En espiar las horas d’immigrants de l’ancian país ocupant (Síria), m’estonèi sovent d’ausir les autoctònes les taxar d’”arabis” damb quasi, sinon mes, de mesprés que se poiré ausir dins la boca d’un francés d’extrèma dreita... E d’un biais generau, les libaneses, e subretot la mitat crestiana, se senteishen pas arabis, e refusan de hèr partit d’aquera cultura, gèr prestigiosa, mès ara fòrça tròp estigmatisanta e pesuga, segon l’analisi de l’Amin Maalouf dins Le dérèglement du monde^[1].
 
Pr’aquò, lingüisticaments, le parlar libanés –o les parlars libaneses– es un dialècte arabi, qu’es quasi parièr, damb quauquas variantas localas, aus parlars sirians e palestinians. Cap problèma de compreneson mutuala. Quicòm fòrca mens evident damb ua poblacion que pr’aquò se senteish a cent per cent aràbia, les magrebins (manca les berbèrs, segur).
 
Com doncs le noste libanés simpatic se va despatolhar ende nos provar la siva identitat particulària e subretot a despart de la rèsta deu mond arabi? E ben, prumèr, se va quèrrer ua origina iniciala e prestigiosa anteriora a la colonisacion aràbia. E que te tira de la tomba l’aujòu fenician. Apèi, te demonstra las granas e tant nombrosas diferéncias entre les parlars arabis de la region e le libanés: “nosauts disem bonjour e merci e sorry quan les autes disen salam e shukran e aafwan”. Le libanés –que harà cas de pas aperar arabi–seré doncs ua mescla entre totas las lengas deus divèrses ocupants deu país dins l’istòria e insitarà sus la plaça deu francés e de l’anglés dins la lenga, a còps dins frasas sancèras, que serén pròvas irrefutablas de la mescla totala deu parlar libanés, sòrta de salada, de fattosh deurí díser (que le fattosh es la salada locala), sense nada basa prumèra. L’arabi i seré unicament l’apòrt mes important.
 
Aquesta idèa, com l’èi ja dit, se la pòt encontrar subretot dins les mitans crestians, que l’arabi semble tròp ligat a l’islam, e l’islam a l’integrisme religiós. Le parlar mes arabizant se trobarà doncs dins la poplacion musulmana, encara que, subretot a Beirot, ende hè modèrnes, quasi tots emplegaràn mots e expressions francesas e anglesas.
 
Aqueste cas de l’identitat problematica deu Liban bota devath le lum ua question fòrça interessanta. La de la vita d’ua identitat locala (definida per ua istòria particula, ua cultura e ua societat unica (mescla entre crestians e musulmans a egalitat) e l’apartenéncia damb ua cultura mes grana, aicí le mond arabi. Èi pas la responsa, segur, mes ua pichona discussion damb un monge libanés, doncs crestian, fòrça intelectual e dobèrt, me balhoc un camin que me sembla juste. Segon eth, tot le problèma libanés veng de la maishanta coneishença deu pòble de sa cultura pròpia. Las escòlas que seguishen le modèl francés, l’utilizacion politica deu passat gloriós de la Fenicia, etc... serén obstacles au desvelopament d’ua identitat clara. Caldré, ça’m digoc, que crestians e musulmans reconeishossen qu’estón cadun influenciat per l’aute, que tots comprengossen l’istòria dins sa complexitat e sa durada: saber qu’i agoc culturas importantas abans de la colonizacion aràbia (fenicians, arameans, grecs, latins, …). En tot véser com ua evidéncia de que la lenga, aràbia damb influéncias estrangièras, es la basa de la cultura, e qu’aquesta lenga es pas necessàriament ligada a quina religion qui sia. Alavètz Liban poirà –e artistas com Marcel Khalifé l’an ja comprés– èster e tornar èster un actor major de la vita e deu rajament de la cultura aràbia mondiala. Perque precisament, mercés a sa diversitat religiosa, mercés a sa libertat de mors, pòt ensenhar au Mond un aute visatge de l’arabitat, tant esquintat per l’actualitat.
 
Es doncs fòrça domatge de que les crestians libaneses, tant arabis com les autes, damb lor cants a Mariam e Yesoua sus od e darbokah, entengan pas quant pòden èster importants entà la lora cultura e entà la convivéncia tant preciosa dins la region. Es domatge tanben –mès qu’esperar d’aute– que França apuje pas d’aqueste costat meslèu que de sempre cercar a deféner la francocultura deu Liban... Encara un còp, la maquina francesa es un bulldozer destructor qu’aima mes véser ua identitat e ua cultura a morir (damb tots les problèmas sociaus qu’i son ligats) que de pèrder un pòc de son poder internacionau.
 
A prepaus, un universitari interrogat sus la question de la convivéncia entre crestians e musulmans en Liban, responoc de que la solucion èra deu costat culturau e lingüistic –dinc ara tot va plan– e qu’ende hèr mes pròchas las doas comunitats calèva “utilizar ua lenga comuna”, veïcul de libertat e de respècte deus dreits umans: le francés. E l’arabi, ça’m pensoi! L’arabe? Es l’aute.
 
 
 
____
 
^[1] MAALOUF Amin. Le dérèglement du monde, Quand nos civilisations s’épuisent. Grasset, 2009.