Opinion
Kazantzakis en Gasconha / Ο Καζαντζάκης στην Γασκωνία
Uèi, l’occitanisme es pus dinamic en Gasconha que dins las autras regions. Ça que la, los occitanistas gascons se daissan frenar per lo dobte existencial. L’escrivan grèc Nikos Kazantzakis, dins sa vision originala de la vida de Jèsus, nos poiriá ofrir d’esclarziments utils.
L’occitanisme gascon
Per comoditat, parli d’“occitanisme gascon” al sens larg. I meti tot l’occitanisme bearnés car totòm sap que Bearn es una tèrra que parla gascon, malgrat son istòria distinta de Gasconha. E naturalament, i meti tot l’occitanisme de la Val d’Aran. I inclusi tanben aqueles catalans qu’aiman la Val d’Aran, que s’engatjan dins l’occitanisme e que devenon, gràcias a Aran, d’occitans d’adopcion.
Lo Crist vist per Kazantzakis
Nikos Kazantzakis visquèt de 1883 a 1957. Es un dels pus grands autors grècs modèrnes e sas òbras tenon una reputacion internacionala. En mai d’èsser grèc, tanben èra occitan car passèt una part de sa vida en Provença, a Antíbol. Un de sos romans mai famoses, La Darrièra Temptacion (Ο τελευταίος πειρασμός), finiguèt de l’escriure dins lo nòstre país, a Antíbol, en 1950 e 1951, e lo publiquèt en 1953. Lo cineasta estatsunidenc Martin Scorsese ne faguèt un bèl filme en 1988 sota lo títol La Darrièra Temptacion del Crist (The Last Temptation of Christ).
Dins aquela òbra, Kazantzakis descriu un Jèsus que dobta, que rebuta sa mission divina, que vòl èsser solament un uman e que cèrca de se far asirar per los autres umans. Aital Jèsus se vòl convéncer qu’es pas lo Messias. A una paur panica d’èsser lo Messias... Puèi, pauc a cha pauc, accèpta e assumís sa mission, deven un rebèl carismatic e un menaire esperital, presica la paraula de Dieu, renóncia a la vida conjugala amb Maria Magdalena e se sacrifica sus la crotz per salvar l’Umanitat.
Suggerissi de veire un parallèl entre los dobtes del Crist segon Kazantzakis e las ambivaléncias dels occitanistas gascons.
Los gascons dins lo Temps Tres
La Renaissença Occitana a conegut tres acceleracions, tres “tempses” segon Robèrt Lafont. Los felibres provençals guidèron lo Temps Un a la fin del sègle XIX; pro de lengadocians menèron lo Temps Dos dins los ans 1960-70; e ara los gascons gavidan lo Temps Tres iniciat dins los ans 1990.
Es evident que los gascons o fan pas tot e que trobam d’occitanistas dinamics e valents, atanben, dins d’autras regions. En particular, lo vam de l’occitanisme de las Valadas Occitanas, a l’autre cap del país, es una innovacion importantissima del Temps Tres.
Perqué los gascons son en tèsta de l’occitanisme dempuèi vint ans? Una explica racionala, qu’es benlèu pas la sola, es que los gascons —e en particular los araneses e los bearneses— benefícian d’un contacte de mai en mai intens amb los catalans e los bascos, que son entre las minoritats etnicas mai vivaças d’Euròpa. Los occitanistas gascons serián pus permeables a las nòvas avançadas bascas e catalanas e las transmetrián, chic a chic, tròç per tròç, a l’ensemble del movement occitan.
(En tot cas, per explicar lo vam gascon, refusarem qualques elucubracions inverificablas que parlan d’una pretenduda superioritat del dialècte gascon o d’una transcendéncia de l’arma gascona a travèrs dels sègles; en lingüistica, s’es demostrat que i a pas jamai de superioritat de cap de dialècte ni de cap de lenga.)
Vejam d’exemples.
L’autorepression
Totun, aqueles valents gascons se reprimisson tròp sovent. Sentisson, inconscientament, que son a la tèsta del renaissentisme de la pus gròssa minoritat etnica d’Euròpa: Occitània. Es dur d’assumir una tala responsabilitat. Es pas totjorn evident, quand sètz gascon amb una consciéncia de lenga e de país, d’importar en Occitània las audàcias militantas de tipe basco e catalan, especialament contra un estat francés tan centralizat e tant eficaç que condiciona los esperits.
Es pas un azard se los occitanistas gascons son los mai barjaires e los mai apassionats per parlar de la codificacion e de l’occitan estandard.
Es pas un azard se las discussions mai virulentas e mai esterilas, per contestar l’unitat de la lenga, parton uèi de Gasconha. En Provença e Auvèrnhe, i a tanben un secessionisme lingüistic mas es devengut anecdotic e a gaire d’impacte public... En Gasconha, lo secessionisme es minoritari mas se fa remarcar, mena de bruch, causa de rambalh e fa pèrdre temps dins de proporcions ineditas per Auvèrnhe e Provença.
Las supèrbas caracteristicas dialectalas del gascon son pas la causa d’aqueles debats existencials sus la lenga, ja que la nòrma de l’occitan respècta lo gascon. D’alhors, i auriá pas d’occitan estandard sens lo trabalh fondamental de Pèire Bèc, grand lingüista gascon e escrivan màger d’expression gascona. Es una evidéncia que cal ramentar als occitanistas gascons.
Lo futur pròche
Risqui una prospectiva, mas sens garentir que se realizarà. Dins un futur pròche, benlèu dins dètz o vint ans, los occitanistas gascons, un pauc coma lo Crist de Kazantzakis, assumiràn de mai en mai lor mission istorica. Coma lo Crist qu’accèpta fin finala de porgir un messatge d’esperança a l’umanitat, los occitanistas gascons assumirián enfin lor posicion privilegiada per revelhar lo pòble occitan. En concret, los occitanistas gascons poirián evolucionar vèrs aquestas actituds de mai en mai positivas:
Los felibres provençals de la fin del sègle XIX —los del Temps Un— faguèron un trabalh colossal mas saupèron pas assumir totas lors responsabilitats istoricas. Podèm evitar de repetir las errors del passat. Ieu cresi en Gasconha, Aran e Bearn. Ieu cresi en lo vam de mos compatriòtas sud-occidentals per comunicar lor energia e lor estrambòrd a tota la nacion occitana, “deis Aups ai Pirenèus” coma ditz Mistral.
___________
[1] Mercé a Ferriòl Macip per aquesta informacion istorica importanta.
L’occitanisme gascon
Per comoditat, parli d’“occitanisme gascon” al sens larg. I meti tot l’occitanisme bearnés car totòm sap que Bearn es una tèrra que parla gascon, malgrat son istòria distinta de Gasconha. E naturalament, i meti tot l’occitanisme de la Val d’Aran. I inclusi tanben aqueles catalans qu’aiman la Val d’Aran, que s’engatjan dins l’occitanisme e que devenon, gràcias a Aran, d’occitans d’adopcion.
Lo Crist vist per Kazantzakis
Nikos Kazantzakis visquèt de 1883 a 1957. Es un dels pus grands autors grècs modèrnes e sas òbras tenon una reputacion internacionala. En mai d’èsser grèc, tanben èra occitan car passèt una part de sa vida en Provença, a Antíbol. Un de sos romans mai famoses, La Darrièra Temptacion (Ο τελευταίος πειρασμός), finiguèt de l’escriure dins lo nòstre país, a Antíbol, en 1950 e 1951, e lo publiquèt en 1953. Lo cineasta estatsunidenc Martin Scorsese ne faguèt un bèl filme en 1988 sota lo títol La Darrièra Temptacion del Crist (The Last Temptation of Christ).
Dins aquela òbra, Kazantzakis descriu un Jèsus que dobta, que rebuta sa mission divina, que vòl èsser solament un uman e que cèrca de se far asirar per los autres umans. Aital Jèsus se vòl convéncer qu’es pas lo Messias. A una paur panica d’èsser lo Messias... Puèi, pauc a cha pauc, accèpta e assumís sa mission, deven un rebèl carismatic e un menaire esperital, presica la paraula de Dieu, renóncia a la vida conjugala amb Maria Magdalena e se sacrifica sus la crotz per salvar l’Umanitat.
Suggerissi de veire un parallèl entre los dobtes del Crist segon Kazantzakis e las ambivaléncias dels occitanistas gascons.
Los gascons dins lo Temps Tres
La Renaissença Occitana a conegut tres acceleracions, tres “tempses” segon Robèrt Lafont. Los felibres provençals guidèron lo Temps Un a la fin del sègle XIX; pro de lengadocians menèron lo Temps Dos dins los ans 1960-70; e ara los gascons gavidan lo Temps Tres iniciat dins los ans 1990.
Es evident que los gascons o fan pas tot e que trobam d’occitanistas dinamics e valents, atanben, dins d’autras regions. En particular, lo vam de l’occitanisme de las Valadas Occitanas, a l’autre cap del país, es una innovacion importantissima del Temps Tres.
Perqué los gascons son en tèsta de l’occitanisme dempuèi vint ans? Una explica racionala, qu’es benlèu pas la sola, es que los gascons —e en particular los araneses e los bearneses— benefícian d’un contacte de mai en mai intens amb los catalans e los bascos, que son entre las minoritats etnicas mai vivaças d’Euròpa. Los occitanistas gascons serián pus permeables a las nòvas avançadas bascas e catalanas e las transmetrián, chic a chic, tròç per tròç, a l’ensemble del movement occitan.
(En tot cas, per explicar lo vam gascon, refusarem qualques elucubracions inverificablas que parlan d’una pretenduda superioritat del dialècte gascon o d’una transcendéncia de l’arma gascona a travèrs dels sègles; en lingüistica, s’es demostrat que i a pas jamai de superioritat de cap de dialècte ni de cap de lenga.)
Vejam d’exemples.
— Son de gascons qu’an aconseguit l’oficializacion de la lenga occitana en Aran dempuèi 1990.
— Son de gascons, amb de lengadocians, qu’an fornit l’esfòrç principal per desvolopar l’occitan a l’escòla dempuèi vint ans, als nivèls public (FÈLCO) e associatiu (Calandreta). E i cal comptar la plaça normalizada de l’occitan dins las escòlas publicas en Aran.
— Los gascons an tengut un ròtle central per renovar, rejovenir e de còps radicalizar l’occitanisme politic, tre los ans 1980 (Entau País), mas sustot dins los ans 1990 e 2000 (aparicion del CRÒC, puèi dels grops que ne derivan indirèctament coma Libertat e Iniciativa per Occitània, e que se son aponduts als movements pus ancians coma lo PNO e lo PÒC). I cal apondre la normalitat de l’occitanisme politic en Aran amb UA, CDA, ÈRO o Libertat... L’avança politica aranesa remonta, ultimament, al Movement dels Terçons qu’aviá començat, tre la fin dels ans 1970, de luchar per la lenga e la cultura del país; aital se preparèt la semiautonomia d’Aran obtenguda en 1990 [1].
— De gascons an fach emergir la premsa d’informacion professionala en occitan amb La Setmana dins los ans 1990, puèi amb Infòc e Jornalet dins los ans 2000 e 2010...
— La musica occitana mai radicala e mai innovanta, ara, se tròba pus abondosament en Gasconha (Arnapi, Gojats of Hédas, Stille Volk, Familha Artús, etc.). De segur, n’i a tanben fòra Gasconha mas en quantitat mendre (Novèl Optic, Arvèi T., etc.). Aquò es pas un jutjament de valor a respècte de la musica pus accessibla, mas tan valabla e tant interessanta, dels autres musicians occitanistas.
— La vièlha revista Reclams, d’origina bearnesa, s’es trobat una jovença novèla en se fasent lo resson de la creacion literària per totas las regions d’Occitània.
— Los editors occitanistas gascons an pres una plaça creissenta. De mai en mai d’autors non gascons se fan editar o reeditar en Gasconha.
— Son de gascons, amb de lengadocians, qu’an fornit l’esfòrç principal per desvolopar l’occitan a l’escòla dempuèi vint ans, als nivèls public (FÈLCO) e associatiu (Calandreta). E i cal comptar la plaça normalizada de l’occitan dins las escòlas publicas en Aran.
— Los gascons an tengut un ròtle central per renovar, rejovenir e de còps radicalizar l’occitanisme politic, tre los ans 1980 (Entau País), mas sustot dins los ans 1990 e 2000 (aparicion del CRÒC, puèi dels grops que ne derivan indirèctament coma Libertat e Iniciativa per Occitània, e que se son aponduts als movements pus ancians coma lo PNO e lo PÒC). I cal apondre la normalitat de l’occitanisme politic en Aran amb UA, CDA, ÈRO o Libertat... L’avança politica aranesa remonta, ultimament, al Movement dels Terçons qu’aviá començat, tre la fin dels ans 1970, de luchar per la lenga e la cultura del país; aital se preparèt la semiautonomia d’Aran obtenguda en 1990 [1].
— De gascons an fach emergir la premsa d’informacion professionala en occitan amb La Setmana dins los ans 1990, puèi amb Infòc e Jornalet dins los ans 2000 e 2010...
— La musica occitana mai radicala e mai innovanta, ara, se tròba pus abondosament en Gasconha (Arnapi, Gojats of Hédas, Stille Volk, Familha Artús, etc.). De segur, n’i a tanben fòra Gasconha mas en quantitat mendre (Novèl Optic, Arvèi T., etc.). Aquò es pas un jutjament de valor a respècte de la musica pus accessibla, mas tan valabla e tant interessanta, dels autres musicians occitanistas.
— La vièlha revista Reclams, d’origina bearnesa, s’es trobat una jovença novèla en se fasent lo resson de la creacion literària per totas las regions d’Occitània.
— Los editors occitanistas gascons an pres una plaça creissenta. De mai en mai d’autors non gascons se fan editar o reeditar en Gasconha.
L’autorepression
Totun, aqueles valents gascons se reprimisson tròp sovent. Sentisson, inconscientament, que son a la tèsta del renaissentisme de la pus gròssa minoritat etnica d’Euròpa: Occitània. Es dur d’assumir una tala responsabilitat. Es pas totjorn evident, quand sètz gascon amb una consciéncia de lenga e de país, d’importar en Occitània las audàcias militantas de tipe basco e catalan, especialament contra un estat francés tan centralizat e tant eficaç que condiciona los esperits.
Es pas un azard se los occitanistas gascons son los mai barjaires e los mai apassionats per parlar de la codificacion e de l’occitan estandard.
Es pas un azard se las discussions mai virulentas e mai esterilas, per contestar l’unitat de la lenga, parton uèi de Gasconha. En Provença e Auvèrnhe, i a tanben un secessionisme lingüistic mas es devengut anecdotic e a gaire d’impacte public... En Gasconha, lo secessionisme es minoritari mas se fa remarcar, mena de bruch, causa de rambalh e fa pèrdre temps dins de proporcions ineditas per Auvèrnhe e Provença.
Las supèrbas caracteristicas dialectalas del gascon son pas la causa d’aqueles debats existencials sus la lenga, ja que la nòrma de l’occitan respècta lo gascon. D’alhors, i auriá pas d’occitan estandard sens lo trabalh fondamental de Pèire Bèc, grand lingüista gascon e escrivan màger d’expression gascona. Es una evidéncia que cal ramentar als occitanistas gascons.
Lo futur pròche
Risqui una prospectiva, mas sens garentir que se realizarà. Dins un futur pròche, benlèu dins dètz o vint ans, los occitanistas gascons, un pauc coma lo Crist de Kazantzakis, assumiràn de mai en mai lor mission istorica. Coma lo Crist qu’accèpta fin finala de porgir un messatge d’esperança a l’umanitat, los occitanistas gascons assumirián enfin lor posicion privilegiada per revelhar lo pòble occitan. En concret, los occitanistas gascons poirián evolucionar vèrs aquestas actituds de mai en mai positivas:
— Cessar de redusir totes los debats a de discussions bizantinas intragasconas que degun i compren pas res. E perpensar, al contrari, cossí l’experiéncia gascona pòt portar de solucions constructivas a l’ensemble d’Occitània.
— Cessar de barjar sus la codificacion lingüistica, e l’aplicar sistematicament.
— Especular mens sus l’unitat de la lenga, e acceptar en tota simplicitat que lo gascon es un motor qu’entraïna tota la lenga occitana.
— Abandonar las focalizacions bearnobearnesas e projectar Bearn coma una lutz per tota Occitània.
— Abandonar las focalizacions aranoaranesas e projectar Aran coma una lutz per tota Occitània.
— Collaborar sistematicament entre institucions aranesas e bearnesas per lo ben comun de tota Occitània. Per exemple, dins un futur pròche, l’InÒc de Bearn e l’Institut d’Estudis Araneses, enfin, s’aliaràn (lo Congrès Permanent de la Lenga Occitana lor n’ofrís una escasença). InÒc e IEA editaràn ensems de guidas terminologicas comunas, compatiblas amb la nòrma Alibèrt-CLO e aplicablas a tota la lenga occitana, de Vielha a Montluçon e de Biàrritz a Draonier.
— Se metre enfin d’acòrdi sus un modèl estable de gascon estandard, que serà una modalitat de l’occitan estandard pluricentric, acceptabla per los bearneses, los araneses e l’ensemble dels gascons conscients.
— Cessar de barjar sus la codificacion lingüistica, e l’aplicar sistematicament.
— Especular mens sus l’unitat de la lenga, e acceptar en tota simplicitat que lo gascon es un motor qu’entraïna tota la lenga occitana.
— Abandonar las focalizacions bearnobearnesas e projectar Bearn coma una lutz per tota Occitània.
— Abandonar las focalizacions aranoaranesas e projectar Aran coma una lutz per tota Occitània.
— Collaborar sistematicament entre institucions aranesas e bearnesas per lo ben comun de tota Occitània. Per exemple, dins un futur pròche, l’InÒc de Bearn e l’Institut d’Estudis Araneses, enfin, s’aliaràn (lo Congrès Permanent de la Lenga Occitana lor n’ofrís una escasença). InÒc e IEA editaràn ensems de guidas terminologicas comunas, compatiblas amb la nòrma Alibèrt-CLO e aplicablas a tota la lenga occitana, de Vielha a Montluçon e de Biàrritz a Draonier.
— Se metre enfin d’acòrdi sus un modèl estable de gascon estandard, que serà una modalitat de l’occitan estandard pluricentric, acceptabla per los bearneses, los araneses e l’ensemble dels gascons conscients.
Los felibres provençals de la fin del sègle XIX —los del Temps Un— faguèron un trabalh colossal mas saupèron pas assumir totas lors responsabilitats istoricas. Podèm evitar de repetir las errors del passat. Ieu cresi en Gasconha, Aran e Bearn. Ieu cresi en lo vam de mos compatriòtas sud-occidentals per comunicar lor energia e lor estrambòrd a tota la nacion occitana, “deis Aups ai Pirenèus” coma ditz Mistral.
___________
[1] Mercé a Ferriòl Macip per aquesta informacion istorica importanta.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Mercés per aqueste article . Que l'ac calèva hèr pr'amor los Gascons que son enqüèra ua fòrça tà la lenga occitana, e que se'n va temps que l'ac comprengossen tanben.
Qu'èi lejut dab atencion aqueste article de Domergue Sumien, mes que'm sembla que i a quauquarren qui's deveré precisar:
"Abandonar las focalizacions bearnobearnesas": de qué s'ageish ? Quinas focalizacions ? Dit atau, qu'ei escur ?! Que caleré exemple.
" e projectar Bearn coma una lutz per tota Occitània." Malaja, com se pòt véder suu comentari de un aute article, lo dinamisme bearnés qu'ei insuportable a dauvuns gascons non-bearnés, alavetz hòra de Gasconha, ne sèi pas... Que crei que ns'aurén viste servit lo plat vinagrós deu "bearnocentrisme" :-/
#19 Lo Kazantzaki qu'es totun un autor mistic crestian, bilhèu lunh deu dògme, mes tesicat per le religion crestiana, ortodòxa mé que mé. Le "Letra au Grecò" que n'es l'exemple.
#19 Entenut, Mos Domergue Dvipa !
#18
Que'vs mancatz per "los bons sentiments clericaus": Kazantzakis qu'èra anticlericau e bodista, qu'avèva abandonat lo cristianisme, las glèisas ortodòxa e catolica que l'avèvan escomenjat, totun lo Kazantzakis qu'aimava la personalitat de Jèsus.
Que'vs mancatz tanben per "los bons sentiments lengadocians". L'autor de l'article qu'ei provençau.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari