Lo malaise es a engreishar, de mei en mei, de mes en mes, e aquò dempui annadas…
 
Dinc’a quan?
 
N’avem ja parlat: los mainatges au colègi son escanats de la manca de paraula, dau tractament collectiu e despersonalizat… de la paur daus grans que pensan sonque seleccion e evaluacion e… de tant de causas mei.
 
N’i tornam pas aquí, mes escotam, aqueras petitas causòtas pescadas d’açí d’alà.
 
 
 
– “Vòs que t’ajudi?­– demandèri a Guilhem que semblava perdut davant lo son exercici.
 
– M’ajudar? Me voletz ajudar?– Lo dròlle pareishèva bravament estonat, m’espiava en tot cercar on s’estujava la trapadèra…
 
– Òc! T’ajudar, soi pagat pr’aquò…
 
– Los autes professors tostemps qu’ic refusan, nos fau “autonomizar”. E pui lèu ajustèt:
 
– Es normau, son aquí per ganhar la biaça.”
 
La classa avè arrestat tot trabalh, los petits esperavan la castiga que n’anava pas mancar de càder sau mainatge qu’avè gausat díser aquò. Me virèri cap aus dròlles silenciós e grèus quan se trata de causas importantas.
 
Qu’avem tant perdut tota hisança?
 
“– Te voi ajudar!”– Me penchèri cap a Guilhem per vèser lo son trabalh, mes poduri pas acabar lo moviment…
 
Tots que se botèren a parlar, a contar, digun entenèva pas mei digun, mes rai! La paraula s’èra desluirada e faliva que se debani.
 
“– Jo qu’èi paur– dishut la Laura, –èi paur de passejar dens lo corradors, paur daus grans que se trufan, paur d’un còp balhat, atau au canton dau corrador, paur de….
 
– L’as pas jamei contat?– li dishuri.
 
– A qui voletz qu’ic conti, Pair e Mair n’i pòden pas arren e pui, me fau vàser grana, las espròvas son de héser pravar.”
 
Las lagrimas doçament colavan aus ulhs de la gojata, l’esmauvuda tròp de temps retenguda espeliva com un arriu pichon que prava a mesura que se desluira de la montanha.
 
Que díser? Las paraulas mancan davant tant de destressa: digun es pas concernit per la paur de Laura?
 
Matiu me gitèt una espiada curiosa: eth se carava, i a bèra pausa que n’ensaja pas mei de parlar, sap, que l’escòla es pas mei dau son Monde…
 
“– E tu, li dishuri, n’as pas arren a contar?”
 
Lo mainatge se botèt a ríser: –“Qué voletz que disi? Jo, soi pèc, compreni pas arren, e pui me pòdi pas tenir tant d’oradas sheitat a la cadèira. Es pas de la mia fauta, se me fau bolegar, se la camas gahan de las ahromigas…”
 
N’avèvi pas de responsa possibla: –“Solide, Matiu, l’escòla es pas hèita per tu… 
 
– Es coma çò qu’arribèt a Uc” dishut la Julieta.
 
Lo silenci tornèt còp–sec dens la sala de classa, las espiadas se hasuren dolorosas, tanben geinadas….
 
“– Qui es Uc? damandèri.
 
– N’a pas mei volut sortir de la cramba, dishut qu’èra hart que tot lo monde se trufi d’eth tota la jornada. Vòu pas mei venir au colègi, damora a l’ostau e plora…”
 
– Digun? Non pas jamei digun escotèt la dolor dau petit Uc?
 
Tots que m’espiavan, tots que semblavan d’esperar una responsa…
 
Vergonha, avèvi vergonha per aquesta societat que refusa a sons nins una causa tant simpla, tant evidenta que digun i pensa pas mei: lo drèit de díser, lo drèit de l’escota.
 
“Pòdi pas héser sonque una causa, los i dishuri, dens lo “Jornalet” on escrivi cada setmana, contarèi las vòstas paraulas”.
 
Chic de causa benlèu, mes pareishuren urós…