Opinion
Cal abolir las termièras?
Dins lo num. 128 d’abriu-mai de 2013 de la colleccion “Manière de voir”, Le Monde Diplomatique s’enquestiona “Cal abolir las termièras?”
Al dintre de l’occitanisme politic, lo Partit de la Nacion Occitana es lo sol d’afortir clarament qu’es per la creacion d’una republica federala occitana, sobeirana e sòcia tant de l’Union Europenca coma de l’ÒNU.
Pels nacionalistas occitans la sobeiranetat implica l’existéncia futura d’un estat occitan.
Per que? Pr’amor que:
A malgrat l’avançada que representa lo seu estatut, la Val d’Aran es pas sobeirana. Es sonque autonòma dins la Generalitat de Catalonha e dins l’estat espanhòl.
Se las valadas occitanas de l’estat italian pòdon beneficiar de pichonas mesuras a favor de la lenga e de la cultura occitanas, grand mercés a una lèi tocant las minoritats linguisticas votada pel parlament de la republica italiana, aquelas d’aquí son pas sobeiranas e dependon de Turin e de Roma.
Quitament se las regions occitanas de l’estat francés se federavan d’un biais o d’un autre, serián pas qu’autonòmas dins l’encastre de la republica francesa.
La sobeiranetat vòl dire un estat occitan desseparat administrativement e politicament de França, d’Itàlia e d’Espanha mas tanben de Catalonha, d’Aragon e del Bascoat per parlar de totes los nòstres vesins.
La bastison de l’Union Europenca abaissèt las termièras, mas las aboliguèt pas e las abolirà pas jamai.
Per una nacion, doncas per un pòble, las termièras d’un estat marcan los confins territorials de l’accion que pòt e que vòl menar lo seu govèrn.
Per un estat federal occitan la reoccitanizacion linguistica seriá una prioritat.
Lo govèrn d’un estat federal Occitan causiría las infraestructuras que li fan vertadièrament mestièr per que l’economia de totas las regions del país fonccione.
Lo govèrn d’un estat federal occitan fariá de causidas economicas e socialas per assegurar lo ben estar de tot lo pòble occitan.
Lo govèrn d’un estat federal Occitan defendriá los interesses occitans a la taula comuna d’Euròpa de Brusselas.
Se i a de termièras que cal abolir son las que nos son estadas impausadas pels 3 estats – França, Itàlia, Espanha – que nos colonizèron e que nos tènon encara.
L’11 de setembre de 2012, a Barcelona, lo PNO e d’autres occitanistas èran cotria damb lo pòble catalan per respondre a la question responsa seguènta “Què vol aquesta gent? Un estat independent!”
Çò que voliam per Catalonha o volèm e o voldrem tanben per Occitània. Las cadenas son fachas per èsser copadas …
_____
Post Scriptum:
Libertat! es un “Movement politic qui luta per la liberacion sociau e nacionau deu pòble en Occitània e dens lo Monde”.
Del temps qu’Iniciativa per Occitània ditz qu’es “Per una Occitània Liura e europèa” e “Defend lo drech inalienable de nòstre pòble de dispausar de se e de se constituir en nacion independenta”
Al dintre de l’occitanisme politic, lo Partit de la Nacion Occitana es lo sol d’afortir clarament qu’es per la creacion d’una republica federala occitana, sobeirana e sòcia tant de l’Union Europenca coma de l’ÒNU.
Pels nacionalistas occitans la sobeiranetat implica l’existéncia futura d’un estat occitan.
Per que? Pr’amor que:
A malgrat l’avançada que representa lo seu estatut, la Val d’Aran es pas sobeirana. Es sonque autonòma dins la Generalitat de Catalonha e dins l’estat espanhòl.
Se las valadas occitanas de l’estat italian pòdon beneficiar de pichonas mesuras a favor de la lenga e de la cultura occitanas, grand mercés a una lèi tocant las minoritats linguisticas votada pel parlament de la republica italiana, aquelas d’aquí son pas sobeiranas e dependon de Turin e de Roma.
Quitament se las regions occitanas de l’estat francés se federavan d’un biais o d’un autre, serián pas qu’autonòmas dins l’encastre de la republica francesa.
La sobeiranetat vòl dire un estat occitan desseparat administrativement e politicament de França, d’Itàlia e d’Espanha mas tanben de Catalonha, d’Aragon e del Bascoat per parlar de totes los nòstres vesins.
La bastison de l’Union Europenca abaissèt las termièras, mas las aboliguèt pas e las abolirà pas jamai.
Per una nacion, doncas per un pòble, las termièras d’un estat marcan los confins territorials de l’accion que pòt e que vòl menar lo seu govèrn.
Per un estat federal occitan la reoccitanizacion linguistica seriá una prioritat.
Lo govèrn d’un estat federal Occitan causiría las infraestructuras que li fan vertadièrament mestièr per que l’economia de totas las regions del país fonccione.
Lo govèrn d’un estat federal occitan fariá de causidas economicas e socialas per assegurar lo ben estar de tot lo pòble occitan.
Lo govèrn d’un estat federal Occitan defendriá los interesses occitans a la taula comuna d’Euròpa de Brusselas.
Se i a de termièras que cal abolir son las que nos son estadas impausadas pels 3 estats – França, Itàlia, Espanha – que nos colonizèron e que nos tènon encara.
L’11 de setembre de 2012, a Barcelona, lo PNO e d’autres occitanistas èran cotria damb lo pòble catalan per respondre a la question responsa seguènta “Què vol aquesta gent? Un estat independent!”
Çò que voliam per Catalonha o volèm e o voldrem tanben per Occitània. Las cadenas son fachas per èsser copadas …
_____
Post Scriptum:
Libertat! es un “Movement politic qui luta per la liberacion sociau e nacionau deu pòble en Occitània e dens lo Monde”.
Del temps qu’Iniciativa per Occitània ditz qu’es “Per una Occitània Liura e europèa” e “Defend lo drech inalienable de nòstre pòble de dispausar de se e de se constituir en nacion independenta”
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Ai escrit e manteni que " l'occitan pluricentric se pòt s'escriure tant dins una grafia coma dins una autre " . s'agis plan de " l'occitan pluricentric que ne parla Domergue Sumien ". Parli al meu nom e del meu Partit, parli pas per Domergue Sumien.
afortissètz que "l'occitan pluricentric cerca de " gomar " aquelas diferencias". Es vertat que dins son idèa Domergue Sumien concep l'occitan pluri-centric dins la grafia dita classica. Mas Domergue sumien emai un fum de monde qu'escrivon en grafia dita classica gòman pas las particularitats localas. Domergue Sumien lo primièr es capable d'escriure dins un fum de variantas localas occitanas. Se legissiatz lo meu amic Laurenç Revest veiriatz qu'escriu de còps que i a en Niçarte, en mentonasc o en gavòt en tot emplegar la grafia dita classica.
Pensatz que saria bona causa de nòstra part de defendre la nòstra vision de la grafia " naut e fòrt " dins lo monde de l'occitanisme... Mas car amic es çò que fasèm de lònga
Avèm pres bona nòta de vòstre long e interessant comentàri , remarcam un còp mai - o reconeissètz a la debuta de vòstre intervencion - que i a granda contradiccion entre vos e fòrça sectors de l'occitanisme . Nos sembla qu'avetz una vision mai " liberala " ( çaquela pas sufisentament per nautres) e mens estrecha que fòrça occitanistas .
Pasmens nos estona quora escrivetz que " l'occitan pluricentric se pòt s'escriure tant dins una grafia coma dins una autre " . Supausam que s'agis de " l'occitan pluricentric que ne parla Domergue Sumien " qu'avetz evocar dins un comentàri anterior. Un còp mai mostratz aqui una granda dubertura d'esperit mai tambèn granda contradiccion per al mens doàs rasons :
- Primièr se coneissètz la grafia mistralenca , sabetz de segur qu'aquela grafia permete notar las diferencias dels diférents parlars d'òc , de valorisar los particularismes locals çò qu' empacha pas la compreneson . Al contràri l'occitan pluricentric cerca " gomar " aquelas diferencias. Primièra contradiccion a nòstre vejaire.
- Segondament perque cresèm pas que los creadors de l'occitan pluricentric ni la magèr part dels occitanistas defendon aquela vision de doàs grafias . Nos podetz citar per exemple un sol texte o una sola frasa de Senher Sumien acceptant l'idéa de desvelopar sènsa reserva tambèn la grafia mistralenca ? Segonda contradiccion.
Pensam que saria bona causa de vòstre part defendre vòtre vision de la grafia " naut e fòrt " dins lo monde de l'occitanisme...
Coma o sabètz sèm pas nacionalistas ni independentistas , pasmens , dins lo monde global e dubèrt d'uèi , la pespectiva de novèls estats- nacions independents nos fai pas ges paur , e sèm donc a nòstra aise per avançar l'idèa plurala dels paises d'oc . Idèa plurala vòl pas dire " 6 o 7 pichonas Occitània "mai cal tenir compte de la fòrta contestacion al pan - occitanisme e al fach occitan de certanes paises d'òc coma la Provènça, las Cevènas e l'Auverhna .
Coma me disia un jorn un ciutadan provençal , mistralenc e afogat de sa lenga : " après agué perdudo nostro independencio en 1481 , la tournarèn pas perdre un segound cop negado dins uno oucitanio que volèn pas "...
Bèn coralament
Car Joan Eli
lo PNO es en granda contradiccion amb un fum de sectors occitanistas e nacionalistas, dempuèi la tota debuta de son existéncia en 1959.
Erem per l'independéncia quand tot lo monde Robert Lafont compres nos picavan dessus e nos cantavan que calia demorar franceses e que la solucion miraclosa vendria de l'Esquèrra la nòstra "amiga naturala" (te cresi Remesi).
Uèi las idèas nacionalistas e independentistas an crescut dins l'occitanisme cultural e politic (Jornalet n'es la pròva).
Per nosaus las doas grafias son legitimas per que volèm pas que la guèrra de las grafias siaga una empacha pel processus d'emancipacion nacionala del pòble occitan.
Nòstre ancian Capiscòl, lo regretat En Jacme Ressaire èra partidari d'una solucion originala de compromes qu'èra la grafia de Bouvier que prenia d'elements dins cada grafia e que ne fasia una sintèsi armoniosa que podria èsser una solucion per l'avenidor.
Se lo PNO es per una Occitània federala es per que sèm plan conscients que i a mai o mens conscientament un jacobinisme lengadocian que naseja en çò d'unes partidaris de la grafia dita classica, coma i a tanben mai o mens conscientament un jacobinisme provènçal que naseja del costat dels mistralencs. Nos cal sortir d'aquesta carrièra òrba.
L'acarament dramatic entre grafia classica e grafia mistralenca carreja dins l'inconscient un sòmi de grand Lengadòc pels uns e de granda Provènça pels autres.
L'estudi dels autres pòbles nos mòstra que sèm pas los sols de patir d'aquò.
Serbis, Croatas, Bosniacs e Montenegrins parlan la medisha lenga amb dos alfabets diferents. Los serbis se pensavan Iogoslavia coma una granda Serbia e los croatas coma una granda Croacia del temps que los bosniacs e los montenegrins comptavan los punts (de suturas).
La resulta es que Iogoslavia es mòrta e la nacion serbo-croata es en quatre pèças en plaça d'èsser un pais amb un federalisme equitable per totes.
I a un punt qu'avètz mal interpretat e que vòli precisar. Ai pas jamai parlat d'estandardizacion. Quand escrivi "i podèm pas copar" parli de l'occitan pluricentirc e l'occitan pluricentric se pòt escriure tant dins una grafia coma dins l'autra. quand escrivi "i podèm pas copar" es tanben per que es la realitat de la vida vidanta de nòstra lenga.
Aurètz compres que la solucion de 6 o 7 pichonas Occitània independentas las unas de las autras e de França aquò nos sembla pas èsser la (bona) solucion. li preferissem o tòrni dire un federalisme intra occitan vertadierament equitable per totes.
Aquela idèa vendrà pas d'esperèla. La cal popularizar tre ara. Es çò que fasèm e pel moment sèm los sols mas i sèm acostumats. Sabèm que l'idèa es bona e que serà represa un jorn o l'autre. Sèm pacients.
Escrivetz ; " per nosaus las doas grafias son legitimas " ,
Verai que nos faguèt gaug legir aquò , mai nos sembla en granda contradiccion amb certanes sectors occitanistas e nacionalistas .
Alavètz , se voletz anèm mai luenh :
-Acceptariatz una Prouvènça mistralenca E independenta dels autres pais d'oc ?
- Acceptariatz una Auverhna mistralenca E fòra de l'Occitània ?
Valent a dire , autant d'entitats diferentas que causirian lor destin - e aital podèm tornar far una compareson amb nòstre exemple sud american anterior : un fum de paises o nacions independents los unes dels autres parlant la meitessa lenga ...o quàsi.-
Aquò vai fòrça mai luenh qu'una " Occitània federala" .
Soi personalament pas nacionalista mai confessi qu'aquesta vision dels paises d"òc saria atrivarèla .
Pasmens , que pensar quand afortissètz que l'estandardizacion de la lenga es la solucion e que " i podèm pas copar " puèi mai luenh quand escrivètz que " per nosaus las doas grafias son legitimas " ... Aquò nos sembla una contradiccion que vos caldrà levar...
- Per acabar , nautres pensam qu' un " occitan estandard " sauvarà pas nòstra lenga , cresèm al contràri que cada pais d'òc , cada region d'òc dèu aver plen poder per causir son biais de reviscolar e far viure la lenga a travès de la grafia causida , lo nom de la lenga , la posibilitat d'aver sa pròpria Acadèmia o son Observatòri de la lenga etc ...
Coralament
Car Joan Eli
Escrivètz "Quand parlam de paises d'oc al plural , anam fòrça mai luenh que vos : volèm dire ansin que cada pais d'oc dèu causir liurament sa grafia , lo nom de la lenga , lo tipe de liame desirat entre los diferents paises d'oc etc ..."
Constati qu'avèm en comun l'idèa d'una Occtània federala
Se nos anavetz legir sus lo siti www.lo.lugarn-pno, podriatz constatar en tot telecargar la revista Lo Lugarn que l'editorial es cada còp en doas grafias emai en francés per que per nosaus las doas grafias son legitimas. Quand un article autre que l'editorial es en occitan la grafia de l'autor es respiechada.
Òc ! Parlam dels franceses coma d'una "colonisacion de poblament "
Sèm a 100 del 100 d'acòrdi amb l'article del Terric Lausa titolat "Los Franceses en Occitània : Immigracion o colonizacion demografica ?" Opinion pareguda dins Jornalet lo 12 d'octòbre de 2012. Vos conselhi de l'anar legir. E precisi qu'En Terric Lausa es pas sòci del PNO.
A prepaus de Bretanha ont se parlan doàs lengas - breton e galò ( oïl ) anatz un pauc demandar als bretons de lenga galò d'Ille et Vilaine se son contents de veire las entradas de Rennes escrichas Roazhon, sia dins una lenga qu'es jamai estada indigèna a Rennes. E dins las escòlas Diwan en Ille et Vilaine pensatz que l'ensenhament s'i fa en galò ? non en breton ! E aqui pensatz pas que se pòsca parlar d'imperialisme breton ? per nosaus òc emai es tant condemnable coma lo francés. Per acabar damb Bretanha las melhoras resultas electoralas son totjorn dins la partida del pais que lo breton i es lenga indigena ... es sens dobte un asard !
Meteissa causa per la provincia vasca de Navarra, es dins la partida que la lenga espanhòla i es indigèna, que los abertzaleen (nacionalistas vascons en lenga vasca) fan totjorn de resultas de las magrinèlas, aqui tanben es sens dobte un asard !
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari