Opinion
Lo destin de las lengas
Sovent, las lengas nos bailan una leiçon d’istòria. Qu’es venguda la primièra lenga escricha, lo sumerian, lèu remplaçada per l’akkadian lèu oblidat el tanben? La lenga dels faraons, dels misterioses ieroglifes que l’occitan Champollion deschifrèt, subreviu a pro pena coma lenga liturgica dels crestians d’Egipte. Paucas lengas, de verai, resistisson a la mòrt dels empèris que los an portats.
Lo latin, parlar del vilatge de Roma, venguèt, conquista après conquista, la lenga de tot lo bacin mediterranèu occidental, e longa foguèt sa decadéncia, de lenga nòva mas lèu trocejada dels pòbles someses a lenga dels sabents e de la Glèisa, de lenga de correspondéncia dels umanistas del sègle XVI a simpla lenga de nomenclatura internacionala dels biologistas e botanistas, de patés vatican a matèria escolara que son interès es mal comprés per mos cars escolans. Benlèu se pòt consolar d’aver enfantats fòrça filhs, entre los quals l’occitan, de segur, mas n’i a pro per son bonaür?
L’autra lenga classica, lo grèc, ten una longevitat mai granda coma lenga d’escritura, de l’epòca micenenca, valent a dire del sègle XV abans Jèsus-Crist, fins a uèi. Es la lenga dels poèmas omerics, dels filosòfes, de la tragèdia, dels mites que nos contan encara las aventuras de dieus e d’eròis... Foguèt tanben en grèc que se faguèt conéisser dins lo mond mediterranèu la revelacion evangelica, los umanistas de la Renaissença s’apassionèron per son estudi, e l’aisida formacion de mots compausats en grèc e l’òbra dels sabents antics explican qu’es encara uèi una font inagotabla de tèrmes scientifics... Pasmens, malgrat sa glòria de lenga internacionala, gaireben universala dins los limits del mond a son epòca, coma lenga parlada s’es facha mai umila, e es ara la votz d’una nacion entre mila autras...
L’ebrieu a benlèu aguda l’astrada mai extraordinària. Quant de lengas an pogut èsser a l’encòp a l’origina de tèxtes sacrats encara uèi legits per de milions e de milions d’òmes, puèi s’escantir pendent dos mila ans, enfin respelir amb capitada coma mejan normal de comunicacion dintre un estat? Entre los defensors de las lengas en perilh coma la nòstra se cita sovent l’ebrieu coma la pròva qu’una lenga mòrta (ça que la conservada dins la liturgia) pòt reviscolar.
Mas quin destin per l’occitan? Avèm la literatura romanica mai anciana, e una lenga encara associada als trobadors sens los quals tota la literatura europèa, probable, auriá una cara plan diferenta. Totòm sap qu’après aqueste periòde gloriós la lenga nòstra, lenga non sonque poetica mas tanben administrativa, victima de l’invasion progressiva de nòstre territòri e de nòstra alienacion creissenta, a patida una longa decadéncia que, malgrat los grands autors, de Frederic Mistral a Max Roqueta, malgrat los esfòrces dels escriveires, dels cantaires e musicaires, dels lingüistas, dels jornalistas, de totes los que luchan cada jorn per l’occitan, es pas encara acabada. Que vendrà l’occitan? Una lenga escolara dins las Calandretas? Una lenga mai que mai escricha, sus internet coma consequéncia de l’adaptacion a la modernitat e de nòstre esparpalhament geografic? Una lenga de cultura, coma un latin nòu? O una lenga viva que subreviurà a son escantiment programat?
Cal perpensar, benlèu, a l’exemple de l’ebrieu. Cèrtas, l’occitan es pas lenga liturgica, coma o escriguèri dins mon article Pregar en occitan, mas coma l’ebrieu a l’astre d’aver una tradicion escricha que permeta de tornar trobar lo lexic e la gramatica. Tanben lo reviscòl de la lenga ebraïca se faguèt en relacion amb la volontat d’un pòble secutat de tornar viure dins un territòri sieu. Se i chifram un pauc, nosautres tanben avèm nòstra tèrra promesa: la ont vivèm mas sèm coma en exili permanent. Tant que renonciarem a nòstres dreches politics, economics e socials de pòble, tant que voldrem pas recuperar nòstra Occitània abandonada a de gents, a París, Madrid e Roma, que s’interèssan pas a son desvolopament vertadièr, manca coma zòna periferica, ostal de retirada o residéncia de vacanças, lo sol destin de l’occitan serà la mòrt.
Lo latin, parlar del vilatge de Roma, venguèt, conquista après conquista, la lenga de tot lo bacin mediterranèu occidental, e longa foguèt sa decadéncia, de lenga nòva mas lèu trocejada dels pòbles someses a lenga dels sabents e de la Glèisa, de lenga de correspondéncia dels umanistas del sègle XVI a simpla lenga de nomenclatura internacionala dels biologistas e botanistas, de patés vatican a matèria escolara que son interès es mal comprés per mos cars escolans. Benlèu se pòt consolar d’aver enfantats fòrça filhs, entre los quals l’occitan, de segur, mas n’i a pro per son bonaür?
L’autra lenga classica, lo grèc, ten una longevitat mai granda coma lenga d’escritura, de l’epòca micenenca, valent a dire del sègle XV abans Jèsus-Crist, fins a uèi. Es la lenga dels poèmas omerics, dels filosòfes, de la tragèdia, dels mites que nos contan encara las aventuras de dieus e d’eròis... Foguèt tanben en grèc que se faguèt conéisser dins lo mond mediterranèu la revelacion evangelica, los umanistas de la Renaissença s’apassionèron per son estudi, e l’aisida formacion de mots compausats en grèc e l’òbra dels sabents antics explican qu’es encara uèi una font inagotabla de tèrmes scientifics... Pasmens, malgrat sa glòria de lenga internacionala, gaireben universala dins los limits del mond a son epòca, coma lenga parlada s’es facha mai umila, e es ara la votz d’una nacion entre mila autras...
L’ebrieu a benlèu aguda l’astrada mai extraordinària. Quant de lengas an pogut èsser a l’encòp a l’origina de tèxtes sacrats encara uèi legits per de milions e de milions d’òmes, puèi s’escantir pendent dos mila ans, enfin respelir amb capitada coma mejan normal de comunicacion dintre un estat? Entre los defensors de las lengas en perilh coma la nòstra se cita sovent l’ebrieu coma la pròva qu’una lenga mòrta (ça que la conservada dins la liturgia) pòt reviscolar.
Mas quin destin per l’occitan? Avèm la literatura romanica mai anciana, e una lenga encara associada als trobadors sens los quals tota la literatura europèa, probable, auriá una cara plan diferenta. Totòm sap qu’après aqueste periòde gloriós la lenga nòstra, lenga non sonque poetica mas tanben administrativa, victima de l’invasion progressiva de nòstre territòri e de nòstra alienacion creissenta, a patida una longa decadéncia que, malgrat los grands autors, de Frederic Mistral a Max Roqueta, malgrat los esfòrces dels escriveires, dels cantaires e musicaires, dels lingüistas, dels jornalistas, de totes los que luchan cada jorn per l’occitan, es pas encara acabada. Que vendrà l’occitan? Una lenga escolara dins las Calandretas? Una lenga mai que mai escricha, sus internet coma consequéncia de l’adaptacion a la modernitat e de nòstre esparpalhament geografic? Una lenga de cultura, coma un latin nòu? O una lenga viva que subreviurà a son escantiment programat?
Cal perpensar, benlèu, a l’exemple de l’ebrieu. Cèrtas, l’occitan es pas lenga liturgica, coma o escriguèri dins mon article Pregar en occitan, mas coma l’ebrieu a l’astre d’aver una tradicion escricha que permeta de tornar trobar lo lexic e la gramatica. Tanben lo reviscòl de la lenga ebraïca se faguèt en relacion amb la volontat d’un pòble secutat de tornar viure dins un territòri sieu. Se i chifram un pauc, nosautres tanben avèm nòstra tèrra promesa: la ont vivèm mas sèm coma en exili permanent. Tant que renonciarem a nòstres dreches politics, economics e socials de pòble, tant que voldrem pas recuperar nòstra Occitània abandonada a de gents, a París, Madrid e Roma, que s’interèssan pas a son desvolopament vertadièr, manca coma zòna periferica, ostal de retirada o residéncia de vacanças, lo sol destin de l’occitan serà la mòrt.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Sónii que l'occitan reviscòle perque la lenga es l'arma del pòble. Lutatz e vos rendètz pas jamai per la vòstra tèrra, mas siatz plan fèrmes en defendre la vòstra lenga. Metètz l'occitan de mòda, que se demòre pas barrat a las calandretas. Òsca Occitània liure.
un ben bèl article !
coma l'escriu Victor Balaguer, l'amic de mistral, lo de la coupo santo que nous ven di catalan, dins son drama romantic en decasillabi escrich en 1890 representat a Barcelona l'an 1911 e creada en provençau a Montsegur cent ans pus tard per la Sant-Joan dau CAOC per nostra cèucle dau pais d'Ate, que representariam puei detz cops en Provença : e l'aede modèrne, auçant la copa- que lo catalan proscrich li ofriguèt -vos invita a comuniar en ela-onorant la lenga-qu'a Paris e a Roma- e en Castilha tanben foguèt escarnida-(vers de dètz pès)
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari