Qu’espii lo hinestron. Qu’espii lo jornau televisat o los encontres de rugbi quan ne son pas sus Canal +. Lo demorant ne vau pas un pet de craba, e rai s’èi mancat lo famós “Non mès allò, qué …?” de l’inenarrabla Nabila.
 
Poderetz pensar qu’espii lo jornau televisat entà’m ténguer assabentat de l’actualitat. Non pas. Lo jornau televisat ei lo darrèr endret on se pòt assabentar de çò qui’s debana. Mès lavetz, pr’amor?
 
Qu’espii lo JT de França 2 entà m’assabentar de çò qui lo monde va pensar. N’ei pas lo miralh de çò qui pensa lo monde, mès au revèrs que faiçona lo biaish de pensar deus telespectators. Entad aquesta manipulacion deus esperits, pas besonh de mentir, tot n’ei pas sonque un dosatge subtiu de focalizacion e de mascatges d’eveniments. Aquò que balha ua “borsa” de l’eveniment en foncion deu temps passat de tractà’u. Per exemple lo mòrt american còsta hèra mei car que non pas lo mòrt iraquian qui a fòrça baishat per aquesta passa. Tres mòrts a Boston, aquò que’vs balha haut o baish quinze minutas per jornau e per dia pendent cinc jorns, ua bomba sus un mercat de Kerbala ne s’escambia pas que contra dètz secondas un sol còp, shens d’imatge lo mei sovent.
 
Podèm adara comparar lo temps passat en tractar … lo maishant temps e las aigadas dens l’Yonne (un enviat especiau en dirècte los pès dens l’aiga tota la setmana) e la cauma generau en Navèra Caledònia. Lo rapòrt entre los temps consacrats a la cobertura deus dus hèits tòca a l’infinit.
 
E totun, Navèra Caledònia ei un territòri de França. Despuish lo miei deu mes de mai l’iscla èra bloquejada per un estanc de tribalh largament majoritari. L’encausa n’èra la còsta de la vida, segon los grevistas mei car que non pas en metropòli de 35%. Lo pòrt autonòme de Nomea avèva estancat la soa activitat, las botigas èran barradas, lo país èra paralizat. Ua caminada de protestacion avèva amassat uas 10.000 personas dens la vila de Koné. Suu JT de F2, arren. Esconut per entrevistas suu trepader de monde qui’ns disèvan que n’an pas jamei vist un tau hred au mes de mai en França e que la ploja trempa, lo Calhau demorava dens lo black out mediatic. La rason ei de bon comprénguer shens d’estar sortit major de Politecnica: la situacion ei plan tròp tenuda sociaument per poder muishar un conflicte au hinestron qui poderé balhar idèias de las marridas aus metropolitans. Sustot qu’aqueste moviment a obtengut satifaccion dab ua baisha de 10% deus prètz e lo remplaçament de taxas suprimidas. Ajudats per un movament lassader contra los drets deus omosexuaus e lo hestenau de Canas, los jornalistas de F2 demorèn a l’estança, lo dit petit sus la cosedura de las bragas.
 
Mès espii shens que lo hinestron, qu’escoti tanben la ràdio. E la diferença de tractament d’un eveniment be pòt estar importanta. Dens lo cas d’actualitat pertocant la geostrategia, los desbrombs e las manipulacions que’s hèn enqüèra mei grèus.
 
Lo 6 de mai de 2013, dens ua entrevista a la ràdio soïssa italiana, Carla del Ponte, sòcia de la comission d’enquèsta de l’ONU sus la violacions deus drets de l’òmi en Siria, ça digoc: “Segon los testimoniatges qu’am amassats, los rebèlles an utilizat armas quimicas, en emplegar gas sarin.” Expliquèc que la mira èra de hèr créser qu’èra lo regime sirian qui utilizava taus armas e esperar ua intervencion de la comunautat internacionau qui s’èra fixat aqueste emplec de gas coma “linha rotja” abans ua eventuau intervencion.
 
Shens de saber s’aquò ei vertat o non (que’s cau tostemps mauhisar de las declaracions), podèm totun considerar aqueths acús com un element important deu dossièr sirian de ténguer compte. Entà França 2 non pas. Aquera informacion estoc largament difusida a la ràdio (France Info) mès la cadena nacionau ne’n digoc pas arren. Pas arren.
 
Uas setmanas mei tard, dus jornalistas deu Monde (Jean-Philippe Rémy e Laurent van der Stock) dison portar las pròvas de l’utilizacion d’armas quimicas peu poder sirian dens la banlèga de Jobar. Aqueste còp, França 2 que’s deishuda e aquò que hè los títols deus jornaus televisats. Shens de díser, solide, qu’aquò ei un element de mei a portar au dossièr còsta la declaracion de Na del Ponte. Lo telespectator n’ei pas informat, mès ne recep pas sonque la mieitat de l’informacion.
 
Deu son costat, lo quite Monde, publica un “dossièr complet” (sic) sus las armas quimicas en Siria shens de citar tanpauc un sol moment la declaracion de la sòcia de la comission d’enquèsta de l’ONU. Dens un estile faussament d’esquèrra, que denoncia los perlongaments de l’Occident atau muishat com un complici per coardèr deu Baishar el Assad dabans las “pròvas” deus sons crimis.
 
Vertat que dens lo comitat de susvelhença d’aqueste jornau, trobam un Bernard-Henri Lévy, plan conegut per la soas posicions intervencionistas de cap aus país arabes. Lo medish numèro presenta un artícol enquadrat (doncas important) qui parla d’un missile qui seré estat tirat sus Israèl, mès que degun n’a pas jamei trobat, lhevat uns estatjants qui an “ausit un brut estranh”.
 
Trucat per ua amnesia cronica, lo finestron espandís las informacions segon critèris misteriós, mès de bon devinar quan coneishètz los arcanes deus poders estataus e internacionaus. Entà s’assabentar de l’actualitat, vau mélher la telaranha, un drin de temps, un esperit critic e ua pensada agusada.