L’an que ven es lo centenari de la mòrt de Mistral, avèm puèi ben lo drech de començar d’o celebrar en lo citant. Veirem Berra, en lengatge d’encuèi, volria dire veire lo somp dau tunèl, en gròs. Parlam pas aquí d’autorotas novèlas sota las Aupilhas, mas, mai prosaïcament, d’ensenhament de las lengas de França, e de la plaça d’aquest ensenhament dins la lèi.
 
Sus aquesta question, a contunhat lo fulheton, e es pas impossible que l’i aie de sasons 2 o 3, segon coma las causas se passarèn.
 
S’avètz mancat la debuta: a la fin de l’episòdi precedent, lo Senat avia corregit l’article 27 bis de la lèi d’orientacion (e de refondacion) de l’escòla, que los deputats dins un moment d’inatencion avian laissat passar sota una fòrma pas gaire acceptabla. Los professionaus de l’ensenhament, amb los parents e d’elejuts sensibilizats, aviam fach conóisser nòstra inquietud rapòrt a aquel article. O aviam dich davans lo comitat consultatiu bes en plaça per lo Ministèri de la Cultura, en esperant que l’informacion passesse d’un ministèri a l’autre. O aviam dich e escrich publicament. Es pas estat inutil, e aquò es una bona novèla.
 
 
Costat positiu:
 
De fach, la comission dels afars culturaus de l’Assemblaa, quand es arribaa la version corregia per los senators, a chausit de sègre. Aviam un pauc de crenta que son raportaire, que nos avia pas laissat un tant bon remembre, assajesse de corregir a son torn las correccions dels “savis”, o a pas fach. Benlèu perqué au Ministèri coma en aquò de los que ne relaian la pensaa fàcia als deputats, avian fenit qu’avian comprés que chalia arrestar la guerrilla. De contradire lo Senat, e doncas de se trobar compelits a un debat en comission paritària per suprimar las contradiccions entre l’una e l’autra assemblaa, aquò poia portar ren que de problèmas, sens qu’aquò vaugue lo còp.
 
Lo texte finau, en sesilha plenària dins un emicicle relativament vueide - mas es la costuma locala - , a vist, coma en premiera lectura, s’afrontar los grands partits, amb sempre lo meme pichon juec dels amendaments despausats per los uns e que los autres poion naturalament pas votar, amb accompanhament d’efieches oratòris e incidents de sesilha. Mas çò qu’es estat a la fin finala votat adutz d’elements que chau considerar coma positius en principi.
 
Car las lengas de França son dins la lèi.
 
L’i èran pas dins la version iniciala, puèi avian fach una aparicion fugidissa sustot dins d’anexis qu’avian qu’una foncion decorativa, au fons.
 
Aüra, per lo premier còp despuèi Deixonne, avèm drech a un pauc mai qu’una allusion  en passant. Las lengas de França serèn ensenhaas a l’escòla publica; o poirèn estre sota la fòrma d’un ensenhament bilingue, ont la lenga es pas solament ensenhaa mas tanben ensenhanta. E se dins lo fial de la lei Fillon de 2005 es “prioritairement” dins las regions ont las lengas son en usatge qu’aquel ensenhament se mena, l’adverbe “prioritairement” vòl dire que se pòt tanben menar alhors.
 
Per nautres èra pas question d’acceptar l’idèia que l’occitan o lo breton se poguesson pus ensenhar en region parisenc,a, ont s’ensenhan en realitat, e tranquilament, despuèi de decennis.
 
Champanha per tot lo monde, alora, als fraisses de la FELCO?
 
 
Pas tant lèu.
 
Segur, tot aquò es prometeire. Mas en defòra dau fach qu’avèm passat l’eatge de creire a las promessas que rendon los enfants aüroses, eissubliam pas que tot comptat rebatut, tot aquò, tant auria pogut estre donat tre la debuta, dins la version iniciala de la lèi, d’aitant mai que, onestament, a pas ren de revolucionari a respecte de çò que ja se fai o se poiria far amb los means necites.
 
Eissubliam pas qu’a chasca estapa las associacions que trabalham per / dins las lengas de França nos a chalgut batalhar.
 
Tot se passa coma se lo ministèri l’i avia chalgut autorgar de causas que sens pression afectuosa e repetaa n’auria pas agut solet l’idèia.
 
Lo mens que se pòsche dire, es que dins tot aquò sentem pas gaire d’entosiasme de sa part; çò qu’encoratja pas forçadament los executants de terrenh, Rectors, Inspectors de tot pial, chaps d’establiments… a un entosiasme mielhs proporcionat.
 
Regretam tanben que l’idèia de semondre pertot en França a totes los escolans una informacion minimala sus l’existéncia de las lengas de França e de lors produccions culturalas aie pas fach chamin dins l’una e l’autra asemblaa. Nos sembla totun qu’aquò seria lo melhor biais de far vertadierament d’aquelas lengas un patrimòni “nacionau”, e nos evitaria las bestiesas naissùas de l’ignorància que sus aqueu subjecte poèm leger, emai sota la ploma d’intellectuaus famoses coma M. Serres, filosof e academician, per quau en occitan degun  pòt parlar d’octaedre, vocable tipicament francés que pòt estre prononciat que dins aquesta lenga…
 
Tant vau dire que, un còp de mai, es lo mot de vigilància que nos sembla definir lo mielhs nòstre jutjament suus darriers episòdis. La lèi es votaa, pròpi ben. Mas coma chascun sap, çò que fai la diferéncia entre una lèi eficaça e las autras es l’existéncia, o non, de tèxtes d’aplicacion.
 
Esperam doncas de veire las circulàrias que lo ministèri produirè. E siam lestes a li ajuar se vòl d’idèias.
 
Esperam tanben los indispensables means en pòstes que solets pòion permetre l’aplicacion concreta de la lèi.
 
Dins lo debat a l’assemblaa, lo ministre a promés d’augmentar lo nombre de pòstes au recrutament (CAPES e PRCE). En avent constatat que dins l’episòdi precedent, totes los CAPES avian vist un creis dau nombre de pòstes, exceptat los de lengas regionalas, aviam començat de nos pausar de questions, e las aviam pausaas au ministèri.
 
Nòstres collègas bretons fan çò meme.
 
A la respòsta que lo ministèri donarè a las nòstras demandas se poirè jutjar dau seriós dels discorses dau ministre, prononciats a la lesta franc sera davans doas dotzenas de deputats
 
Berra es benlèu darrier lo premier viratge. E benlèu pas. Veirem.




Felip Martel, president de la FELCO