Los importants eveniments socials e politics de Brasil son una ocasion d’explicar un ponch del lexic occitan: cossí nomenam lo país, Brasil, e cossí apelam un estatjant d’aquel país, un brasilièr o una brasilièra (regionalament brasilier ‑iera, brasilèir ‑èira, brasilèr ‑èra).
 
 
Lo nom de Brasil
 
Lo nom occitan de Brasil ven del nom portugués Brasil. Es net e clar. Mas l’etimologia prigonda es mens clara. La teoria pus correnta ditz que los europèus de l’Edat Mejana importavan de las Índias (en Asia) un tipe de bòsc colorant rogenc^[1], per tenchar los teissuts, que l’apelavan lo brasil. Es un mot que deriva de brasa. Puèi, a partir de 1500, los portugueses s’installèron dins lo país american de Brasil. I trobèron un arbre amb un bòsc similar al brasil indian. En portugués aquel arbre s’apèla pau‑brasil “pal brasil” e en latin scientific li dison Caesalpinia echinata. Aquel bòsc aviá una importància economica e, lèu-lèu, los portugueses donèron a tot lo país american lo nom de Brasil.
 
En lenga occitana, per nomenar lo país american, e mai lo bòsc, s’es propagat la forma Brasil dempuèi lo celèbre diccionari de Frederic Mistral, Lo Tresaur dau Felibritge (‘Lou Tresor dóu Felibrige’, 1879‑1886).  Mistral dona la forma unica Brasil per totes los dialèctes. Ja que lo provençal es lo dialècte per defaut d’aquel diccionari, aquò significa que, segon Mistral, en provençal sembla natural de dire la forma internacionala Brasil amb una ‑l finala e non pas una forma adaptada qu’auriá pogut èsser, per exemple, Brasiu*.
 
Los dialèctes occitans que transforman una ‑l finala en ‑u [w], coma dins ostal > ostau, abril > abriu, son globalament lo provençal amb lo niçard, lo lemosin e lo gascon (lo pas de ‑l a ‑u se tròba tanben, en partida, dins certanas varietats localas d’auvernhat, de vivaroalpenc e de lengadocian, mas segon de modalitats particularas que pòdi pas detalhar aicí). En tot cas, dins los quites parlars que fan passar ‑l a ­‑u, i a pasmens de mots de connotacion internacionala que gardan solidament l’‑l finala coma alcòl, calcul, util, Carnaval, Sahèl, Israèl, Nepal e Brasil.
 
Aquò s’explica simplament.
 
— Dins una primièra fasa, lo pas de ‑l a ‑u se faguèt dins certans dialèctes pendent l’Edat Mejana e afectèt sustot de mots de formacion populara coma ostal > ostau, abril > abriu o ben de mots d’origina estrangièra qu’èran intrats dins l’usatge medieval corrent coma Portugal > Portugau. Mas de mots cultes o internacionals coma util o Israèl resistiguèron a aquela evolucion e gardèron l’‑l finala.
 
— Dins una segonda fasa, après l’Edat Mejana, l’evolucion fonetica de ‑l a ‑u s’arrestèt completament. E los mots novèls coma Sahèl, Nepal, Brasil intrèron dins l’usatge en gardant l’‑l finala.
 
En lenga portuguesa, l’ortografia sèrva sempre l’‑l finala: Brasil. La pronóncia, totun, se parteja entre doas tendéncias:
   
Ara, me diretz que lo portugués de Brasil coneis lo pas d’‑l a [w] coma dins una partida de l’occitan. Podèm respondre de òc e de non.
   
Per consequent, es una error d’analisi de creire que la pronóncia brasilièra del portugués, Brasil realizat [bɾɐˈziw], deuriá entraïnar en occitan regional una forma coma Brasiu*. Lo portugués brasilièr fonciona pas coma l’occitan.
 
Lo Conselh de la Lenga Occitana (CLO) confirma la causida de Frederic Mistral e recomanda Brasil coma forma unica.
 
 
Lo gentilici brasilièr brasilièra
 
Un gentilici es un mot qu’exprimís l’origina e que pòt foncionar coma nom o adjectiu. Per exemple, lo gentilici d’Occitània es occitan occitana.
 
Lo gentilici de Brasil, en lenga occitana, es brasilièr brasilièrao regionalament brasilier brasiliera, brasilèir brasilèira, brasilèr brasilèra. Frederic Mistral pòrta aquela forma dempuèi lo sègle XIX dins Lo Tresaur dau Felibritge: escriu ‘brasilié brasiliero’ en grafia mistralenca.
 
Lo Conselh de la Lenga Occitana a confirmat aquel usatge de Mistral e lo recomanda coma forma normativa.
 
Vista la tradicion mistralenca e la nòrma classica, i a pas d’utilitat de propagar de formas pauc autenticas coma brasilian* brasiliana* o brasilenc* brasilenca*.
 
Lo mot occitan brasilièr brasilièraes un manlèu dirècte a la forma portuguesa brasileiro brasileira. En catalan normatiu, tanben an fixat una forma d’inspiracion portuguesa: brasiler brasilera.
 
En mai d’aquò, aquel sufixe ‑ièr ‑ièra (‑ier ‑iera, ‑èir ‑èira, ‑èr ‑èra) es perfièchament natural en occitan per formar de gentilicis. Ne trobam d’exemples solids dins la tradicion:
   
______
^[1] Que podèm dire en aqueste cas? Un bòsc o una fusta? La fusta es mai que mai un material de construccion. Lo brasil es puslèu un material colorant e sembla prudent d’utilizar lo mot generic de bòsc.