Opinion
Sujeto, verbo y predicado
Ièr, poguèrem legir divèrses còps repetits dins l’article de l’amic Eric Rolet la frasa “Jo, ne soi pas d’acòrdi”. Quin polit present lingüistic! Remembrarai tota la vida aquelas discutidas qu’aviái quand començavi d’aprene l’occitan amb qualque professor e qualque occitanista saberuts que me corregissián a cada còp –l’espòrt nacional d’Occitània de referéncia– las frasas qu’escriviái amb lo subjècte après lo vèrb. Vòli aprofeitar per mercejar aquelas personas que me provoquèron l’enveja d’estudiar l’afar un pauc mai prigondament qu’a simpla vista de nas.
Quand èri pichòt, a l’escòla, tostemps m’ensenhèron –curiosament, en lenga espanhòla– que per escriure plan caliá que la frasa aguèsse “Sujeto, verbo y predicado”, dins aqueste òrdre. “Sujeto, verbo y predicado”, repicava dins la miá tèsta coma los dètz mandaments divins. “Sujeto, verbo y predicado”, i tornavan las mèstras, coma se, en fait, lo vèrb non faguèsse partida del “predicado”.
Al licèu, l’obsession sujetoverbopredicadista contunhèt mas dissimulada jos la forma d’una autra tissa escolara plan escampilhada pertot tanben. Lo professor legissiá silenciosament lo tieu tèxt qu’aviás redigit amb la sagacitat caracteristica d’un adolescent combatiu. Non trigavas gaire de t’apercebre que cambiava l’expression de la siá cara, e alavetz lo tieu professor del licèu, aquel zelaire qu’a pro pena aviá agut lo diplòma de filològ fasiá ja mai d’un vintenat d’annadas, patissiá una mena de metamorfòsi kafkiana e, còp sec, una mena d’ògre te gaitava suls uèlhs e te disiá: “non se pòt escriure jamai una virgula entre subjècte e vèrb!!”. Lo bon estudiant, donc, deviá comprene qu’entre lo subjècte –tostemps a esquèrra– e lo vèrb i deviá aver una continuitat que cap de virgula pretensiosa podiá talhar.
Après, urosament, arribèt l’Universitat. E aquí comencèrem de comprene melhor las causas. Aprenguèrem qu’aquel mite del “Sujeto, verbo y predicado” èra una pegueriá d’origina castelhana que los espanhòls avián copiat dels academicians franceses. Aprenguèrem que i aviá una diferéncia notabla entre lo francés e las autras lengas romanicas coma lo catalan, l’espanhòl, l’italian e l’occitan, per amor qu’aquestas quatre lengas romanicas son de lengas que se sonan pro-drop –es a dire, per o dire d’un biais aisit: que pòdon elidir lo subjècte dins la frasa, sens lo mencionar explicitament–, alara que lo francés es una lenga que li cal tostemps explicitar lo subjècte, coma l’anglés o l’alemand.
Aprenguèrem que pendent las annadas 1950, Pompeu Fabra, benlèu sens n’èsser completament conscient, faguèt una granda “descobèrta”. Fabra (1956: 37-40) prepausèt l’existéncia de quatre classas de proposicions –quatre classas de “frasas”, direm. Coma o ai dit, segurament non èra conscient qu’èra lo primièr del mond entièr de descobrir l’existéncia d’una classa de proposicions intransitivas plan especialas, aquò es, las proposicions de classa IV, uèi nomenadas “inacusativas”, o “proposicions de vèrb ergatiu”. E encara èra mens conscient que mai tard aquestas frasas serián plan estudiadas e analisadas per la lingüistica modèrna, non solament catalana, mas tanben l’internacionala (Perlmutter 1978).
E quinas èran aquelas quatre classas de frasa que prepausèt Pompeu Fabra –subjècte post-verbal, a la fin de la frasa interrogativa–? Fabra prepausèt la classa I, exemplificada per la proposicion “El nen plora”, e que se caracteriza per aver una estructura amb un subjècte e predicat, ont lo predicat es tot çò que i a de dins la proposicion, levat lo subjècte. La classa II, exemplificada per la frasa “Aquest regle és curt”, e que se caracteriza per comprene un vèrb copulatiu o predicatiu. La classa III, exemplificada per de proposicions coma “Plou”, que se caracteriza per l’abséncia de subjècte. E, finalament, la classa que nos interèssa –la classa IV–, que se caracteriza per aver una expression nominala que, malgrat qu’a de propietats formalas de subjècte, tanben a un comportament de complement dirècte. Fabra exemplifiquèt aquesta classa de proposicions amb de frasas coma “Ha arribat un amic meu”, o “Ha passat un tren”.
Un pauc mai tard, Fabra (1958: 40) observèt qu’una proposicion de la mena de “Es arribat lo tren de Barcelona” conten un element que concòrda amb lo vèrb e que, doncas, lo caldriá classificar coma subjècte, mas i ajustèt:
Malgrat la “descobèrta” de Fabra, fins a la fin de las annadas 1980, se classificava la lenga catalana coma una lenga prototipicament SVO (subjècte - vèrb - objècte), es a dire, “sujeto, verbo y predicado”. Foguèt, pasmens, en 1986 qu’apareguèt la primièra proposicion que defendiá lo catalan coma una lenga VOS (Rosselló, 1986), e qualques annadas après, Joan Solà (1992), inspirat per la “descobèrta” de Fabra, argumentava que los subjèctes preverbals de las lengas de subjècte nul –coma es lo cas de l’occitan– non podián èsser analisats coma los de l’anglés o lo francés –o coma los d’autras lengas que non an lo subjècte nul. Es aital que Solà prepausèt que, mentre qu’en anglés o francés los subjèctes èran considerats coma d’elements de concordança, los subjèctes preverbals de las lengas de subjècte nul devián èsser interpretats e considerats coma d’elements dislocats a l’esquèrra, represes per pro –per èsser aisits, represes per “vèrb conjugat” de la frasa–, exactament equivalents e parièrs als objèctes dirèctes de frasas coma Las pomas, las cromparai deman.
Es a partir de la proposicion de Solà que comencèron d’aparéisser d’autres autors (Vallduví 1993, 2000; Rosselló 2000) que, fins al jorn de uèi, defendon lo caractèr VO(S) del catalan. Plan segur, d’autres o an tanben defendut per d’autras lengas romanicas, coma lo castelhan (Ordóñez 1997; e Ordóñez e Trebiño 1999), malgrat que i a qualques diferéncias importantas entre lo comportament del catalan e del castelhan, que los quites autors ne parlan.
En mai, tanben i a agut d’autors catalans qu’an comparat lo comportament sintactic del subjècte catalan amb lo comportament del francés –dins la quita Gramàtica del català contemporani. Ça que la, fins al jorn de uèi, non coneissi pas cap de comparason entre lo comportament del catalan e lo comportament de, teoricament, la siá lenga mai prèpa, aquò es, l’occitan. E, en mai d’aquò, fins al jorn de uèi, l’occitan contunha d’èsser considerat, per la màger part de lingüistas, una lenga de comportament SVO, malgrat qu’es generalament acceptat que se tracta d’una lenga de subjècte nul.
Legir una frasa coma “Jo, ne soi pas d’acòrdi” fa plaser a un filològ coma ieu, mas nos deuriá servir a totes per confirmar l’ipotèsi que l’occitan a exactament lo meteis foncionament sintactitc –per çò qu’es de l’òrdre canonic– que lo catalan. Cal començar de pensar, donc, que l’occitan es una lenga d’òrdre VO(S), del biais que quand lo subjècte apareis a esquèrra vòl dire qu’es un subjècte dislocat, e, donc, que pòt anar sens cap de problèma seguit d’una virgula grafica, coma es lo cas del nòstre exemple bordalés. Abordar aquesta question amb un articlòt sul Jornalet benlèu non es pas la manièra mai rigorosa ni scientifica, mas pensi qu’es capital d’obrir aqueste debat lo mai lèu possible per tal que los mèstres e los professors d’occitan ne comprengan la question, e, donc, eviten de corregir als dròlles las frasas escritas amb de virgulas entre subjècte e vèrb, o amb lo subjècte a dreita, après los objèctes. Aquelas frasas son, a mon vejaire, una mòstra de bona santat sintactica e, donc, lingüistica.
Se volguèssetz que ne parlèssem un pauc mai prigondament, o vos caldrà demandar, amics lectors. A dijòus!
Quand èri pichòt, a l’escòla, tostemps m’ensenhèron –curiosament, en lenga espanhòla– que per escriure plan caliá que la frasa aguèsse “Sujeto, verbo y predicado”, dins aqueste òrdre. “Sujeto, verbo y predicado”, repicava dins la miá tèsta coma los dètz mandaments divins. “Sujeto, verbo y predicado”, i tornavan las mèstras, coma se, en fait, lo vèrb non faguèsse partida del “predicado”.
Al licèu, l’obsession sujetoverbopredicadista contunhèt mas dissimulada jos la forma d’una autra tissa escolara plan escampilhada pertot tanben. Lo professor legissiá silenciosament lo tieu tèxt qu’aviás redigit amb la sagacitat caracteristica d’un adolescent combatiu. Non trigavas gaire de t’apercebre que cambiava l’expression de la siá cara, e alavetz lo tieu professor del licèu, aquel zelaire qu’a pro pena aviá agut lo diplòma de filològ fasiá ja mai d’un vintenat d’annadas, patissiá una mena de metamorfòsi kafkiana e, còp sec, una mena d’ògre te gaitava suls uèlhs e te disiá: “non se pòt escriure jamai una virgula entre subjècte e vèrb!!”. Lo bon estudiant, donc, deviá comprene qu’entre lo subjècte –tostemps a esquèrra– e lo vèrb i deviá aver una continuitat que cap de virgula pretensiosa podiá talhar.
Après, urosament, arribèt l’Universitat. E aquí comencèrem de comprene melhor las causas. Aprenguèrem qu’aquel mite del “Sujeto, verbo y predicado” èra una pegueriá d’origina castelhana que los espanhòls avián copiat dels academicians franceses. Aprenguèrem que i aviá una diferéncia notabla entre lo francés e las autras lengas romanicas coma lo catalan, l’espanhòl, l’italian e l’occitan, per amor qu’aquestas quatre lengas romanicas son de lengas que se sonan pro-drop –es a dire, per o dire d’un biais aisit: que pòdon elidir lo subjècte dins la frasa, sens lo mencionar explicitament–, alara que lo francés es una lenga que li cal tostemps explicitar lo subjècte, coma l’anglés o l’alemand.
Aprenguèrem que pendent las annadas 1950, Pompeu Fabra, benlèu sens n’èsser completament conscient, faguèt una granda “descobèrta”. Fabra (1956: 37-40) prepausèt l’existéncia de quatre classas de proposicions –quatre classas de “frasas”, direm. Coma o ai dit, segurament non èra conscient qu’èra lo primièr del mond entièr de descobrir l’existéncia d’una classa de proposicions intransitivas plan especialas, aquò es, las proposicions de classa IV, uèi nomenadas “inacusativas”, o “proposicions de vèrb ergatiu”. E encara èra mens conscient que mai tard aquestas frasas serián plan estudiadas e analisadas per la lingüistica modèrna, non solament catalana, mas tanben l’internacionala (Perlmutter 1978).
E quinas èran aquelas quatre classas de frasa que prepausèt Pompeu Fabra –subjècte post-verbal, a la fin de la frasa interrogativa–? Fabra prepausèt la classa I, exemplificada per la proposicion “El nen plora”, e que se caracteriza per aver una estructura amb un subjècte e predicat, ont lo predicat es tot çò que i a de dins la proposicion, levat lo subjècte. La classa II, exemplificada per la frasa “Aquest regle és curt”, e que se caracteriza per comprene un vèrb copulatiu o predicatiu. La classa III, exemplificada per de proposicions coma “Plou”, que se caracteriza per l’abséncia de subjècte. E, finalament, la classa que nos interèssa –la classa IV–, que se caracteriza per aver una expression nominala que, malgrat qu’a de propietats formalas de subjècte, tanben a un comportament de complement dirècte. Fabra exemplifiquèt aquesta classa de proposicions amb de frasas coma “Ha arribat un amic meu”, o “Ha passat un tren”.
Un pauc mai tard, Fabra (1958: 40) observèt qu’una proposicion de la mena de “Es arribat lo tren de Barcelona” conten un element que concòrda amb lo vèrb e que, doncas, lo caldriá classificar coma subjècte, mas i ajustèt:
"[…] però aquesta designació, a diferència del subjecte d’una proposició del tipus I, no apareix com una part de la proposició que, contraposada al predicat, serveix de base a la comunicació del nostre pensament, sinó darrera del verb com una mena de complement d’aquest, i, de fet, en certes ocasions es comporta gramaticalment com a tal […]".
Malgrat la “descobèrta” de Fabra, fins a la fin de las annadas 1980, se classificava la lenga catalana coma una lenga prototipicament SVO (subjècte - vèrb - objècte), es a dire, “sujeto, verbo y predicado”. Foguèt, pasmens, en 1986 qu’apareguèt la primièra proposicion que defendiá lo catalan coma una lenga VOS (Rosselló, 1986), e qualques annadas après, Joan Solà (1992), inspirat per la “descobèrta” de Fabra, argumentava que los subjèctes preverbals de las lengas de subjècte nul –coma es lo cas de l’occitan– non podián èsser analisats coma los de l’anglés o lo francés –o coma los d’autras lengas que non an lo subjècte nul. Es aital que Solà prepausèt que, mentre qu’en anglés o francés los subjèctes èran considerats coma d’elements de concordança, los subjèctes preverbals de las lengas de subjècte nul devián èsser interpretats e considerats coma d’elements dislocats a l’esquèrra, represes per pro –per èsser aisits, represes per “vèrb conjugat” de la frasa–, exactament equivalents e parièrs als objèctes dirèctes de frasas coma Las pomas, las cromparai deman.
Es a partir de la proposicion de Solà que comencèron d’aparéisser d’autres autors (Vallduví 1993, 2000; Rosselló 2000) que, fins al jorn de uèi, defendon lo caractèr VO(S) del catalan. Plan segur, d’autres o an tanben defendut per d’autras lengas romanicas, coma lo castelhan (Ordóñez 1997; e Ordóñez e Trebiño 1999), malgrat que i a qualques diferéncias importantas entre lo comportament del catalan e del castelhan, que los quites autors ne parlan.
En mai, tanben i a agut d’autors catalans qu’an comparat lo comportament sintactic del subjècte catalan amb lo comportament del francés –dins la quita Gramàtica del català contemporani. Ça que la, fins al jorn de uèi, non coneissi pas cap de comparason entre lo comportament del catalan e lo comportament de, teoricament, la siá lenga mai prèpa, aquò es, l’occitan. E, en mai d’aquò, fins al jorn de uèi, l’occitan contunha d’èsser considerat, per la màger part de lingüistas, una lenga de comportament SVO, malgrat qu’es generalament acceptat que se tracta d’una lenga de subjècte nul.
Legir una frasa coma “Jo, ne soi pas d’acòrdi” fa plaser a un filològ coma ieu, mas nos deuriá servir a totes per confirmar l’ipotèsi que l’occitan a exactament lo meteis foncionament sintactitc –per çò qu’es de l’òrdre canonic– que lo catalan. Cal començar de pensar, donc, que l’occitan es una lenga d’òrdre VO(S), del biais que quand lo subjècte apareis a esquèrra vòl dire qu’es un subjècte dislocat, e, donc, que pòt anar sens cap de problèma seguit d’una virgula grafica, coma es lo cas del nòstre exemple bordalés. Abordar aquesta question amb un articlòt sul Jornalet benlèu non es pas la manièra mai rigorosa ni scientifica, mas pensi qu’es capital d’obrir aqueste debat lo mai lèu possible per tal que los mèstres e los professors d’occitan ne comprengan la question, e, donc, eviten de corregir als dròlles las frasas escritas amb de virgulas entre subjècte e vèrb, o amb lo subjècte a dreita, après los objèctes. Aquelas frasas son, a mon vejaire, una mòstra de bona santat sintactica e, donc, lingüistica.
Se volguèssetz que ne parlèssem un pauc mai prigondament, o vos caldrà demandar, amics lectors. A dijòus!
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#13 Mercés per aqueths explics, qui son çò de mei clar qui èi lejut sus aqueth punt de sintaxi occitana.
En definitiva, la virgula entre un subjècte e un vèrb pòt servir a doas causas:
- marcar que lo subjècte es un tèma nòu;
- marcar que lo subjècte es un fòcus contrastiu.
Lo problèma (tèma nòu, hehe), es que l'intonacion d'aqueles dos tipes de construccions es plan diferenta e avèm pas cap de mejan per o notar graficament (a mens de marcar lo fòcus en letras capitalas, o d'utilizar los ":" per marcar un tèma nòu, mas es pas gaire tradicional...).
A ieu me sembla que i a quatre posicions sintacticas possiblas pels grops nominals e pronoms que revèrtan lo subjècte d'una declarativa en occitan. Pòdon aparéisser:
1- en posicion pòstverbala dins la mairitz de la frasa: "Venguèron tres mila personas."
Dins aqueste cas, aquel grop nominal es en fòcus. Constituís una informacion nòva, absenta del discors precedent; es çò que se sona lo *rèma* de la frasa. Fa partida de çò que la frasa apòrta de novèl a la convèrsa.
2- fòra de la mairitz de la frasa, dislocat a la drecha: "An manjat, los dròlles."
3- fòra de la mairitz de la frasa, dislocat a l'esquèrra: "Los dròlles, an manjat."
Dins aquestes dos cases (2 e 3), se n'es ja parlat abans dins lo discors, del referent d'aquel grop nominal, o aumens es un referent que se pòt inferir aisidament. Es d'informacion mai o mens vièlha; es pas en fòcus. Es çò que se sona lo *tèma* (o, en anglés, "topic") de la frasa, es a dire, es çò que se'n parla, çò sus qué se ditz quicòm de nòu.
Dins lo cas 2, se rapèla simplament quin es lo tèma de la frasa. L'intonacion sus aquel grop es generalament plana, dins un registre bas.
Dins lo cas 3, se presenta lo tèma, e generalament apareis aital quand se càmbia de tèma rapòrt al discors precedent. Ça que la, e mai siá un tèma novèl, es pas çò que la frasa apòrta de novèl al discors. Dins aqueste cas, l'intonacion sus aquel grop es generalament ascendenta, e i a coma una mena de pausa o d'alongament a la fin.
4- en posicion preverbala dins la mairitz de la frasa: "Los dròlles an manjat."
Dins aqueste darrièr cas, i a pas obligatòriament de cambiament de tèma rapòrt a çò que ven abans. I aurà ben un accent ascendent sus la sillaba tonica del subjècte, mas aquel movement ascendent contunha pas sus la sillaba pòstonica seguenta, e i a pas de pausa nimai d'alongament a la fin del subjècte. Lo subjècte fa partida de l'informacion nòva (tota la frasa apòrta d'informacion nòva al discors), mas es pas mai important que ren mai dins la frasa.
Vesèm doncas una diferéncia entre:
- "Venguèron tres mila personas": l'informacion mai importanta es "tres mila personas."
- "Venguèron, las tres mila personas": "las tres mila personas" es d'informacion vièlha. Observatz que sens l'article definit, la frasa seriá estranha amb la meteissa intonacion. Çò qu'es important, es que venguèron.
- "Las tres mila personas, venguèron": "las tres mila personas" es d'informacion vièlha. Son aquelas 3000 personas que ne parlàvem abans. Benlèu avèm parlat de quicòm mai entre temps, e per aquò cal ramentar de qué se parla, mas çò qu'es important, es que venguèron.
- "Tres mila personas venguèron": tota la frasa conten d'informacion nòva.
Après, podèm trapar tanben un autre tipe de frasa del tipe "Tres mila personas, venguèron." amb un accent ascendent sus "tres mila personas" seguit d'un movement descendent a la fin del grop, e lo ton demòra bas sus tota la fin de la frasa. Aquò es encara un autre tipe d'estructura ont "tres mila personas" es çò que se sona un fòcus contrastiu o correctiu: es çò qu'es nòu e important, mas se ditz aquò per contradire una frasa precedenta coma per exemple "Venguèron vint mila personas", ont se pensa que lo subjècte èra incorrècte. Dins aqueste cas, lo constituent focalizat pòt o ben demorar sus plaça e èsser subreaccentuat ("Venguèron TRES MILA PERSONAS") o se trapar a l'esquèrra de la frasa ("TRES MILA PERSONAS, venguèron") dins aquela posicion especifica per lo fòcus, seguit de tota l'informacion anciana.
Espèri que seretz d'acòrdi amb mon interpretacion de las causas. Senon, serà un plaser de legir vòstre vejaire e vòstres arguments. Mercé plan d'aver legit fins aquí.
#10 E qu'es parier, me sembla, per la frasa de Rolet, non ?
De notar ço que ditz D. Sumien dins sa classificacion daus dialectes occitans a prepaus daus parlars nòrd-occitans : " zònas de l’usança generalizada d’un pronom personau subjècte proclitic (per
exemple al parla / au parla per parla): englòban una franja septentrionala dau nòrd-occitan".
E mai, dins mon parlar (Limotges), avem, coma per los parlars dau sud de l'Espanha, de las formas verbalas omofonicas que podem nonmàs destriar mercés au pronom personau : tu ses e vos setz per exemple.
Adonc, daus parlars occitans son clarament de tipe SVO, coma lo francés, d'autres de tipes VO(S) coma lo catalan, mai un tipe (S)VO que son coma los parlars dau sud d'Espanha - que benleu son estats estudiats e que l'estudi podria aidat lo de l'occitan.
#9 Aquí, en occitan coma en catalan, la virgula seriá un mejan de marcar l'insisténcia sul subjècte, marcada per l'intonacion nauta e una inflexion a l'oral.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari