Opinion
L’occitan dins los mèdias, de francés vestit d’occitan?
Voldriáu pas passar pel romegaire de servici, mas me sembla que seriá pas mal d’analizar lo biais de parlar o d’escriure de las generacions novelas sus las ràdios o autres mèdias; vertat es que podem que nos felicitar del creis exponencial de la presencia de la lenga sus las radios e mai lo web, prova que sèm pas encara morts; pasmens, i a un quicomet que truca!
Per quant a la lenga parlada, donan los parlaires l’impression que pensan promièr en francés, puèi que zo reviran en occitan.
Se volem una usança normala e naturala de la lenga nostra, caldriá benlèu far un pichot esfòrç de prononciacion, valent a dire marcar l’accent tonic mai fort, ensajar de pas sistematicament metre de “e” dubèrtas que, quand portan l’accent tonic, las “e” sont barradas, “fenestra” sona mai coma “fénéstra” que non pas “fènèstra”, “aquel” sona coma “aquél” puslèu qu’”aquèl”; parier amb lo debit de paraulas, mantuns cops, ausissèm un debit de lenga lent mentre que lo debit “natural” es lèu, viu parlat de nas; se rapelar qu’es pas “Calendreta” mas “Calandreta”eca…
Semblariá que parlesson a de monde pas pro coneissèires de la lenga, puslèu afrancesats!
Se volem una lenga viva e naturala, la cal parlar d’un biais viu e natural, adoncas se formar, s’entraïnar, deu lo public èsser tractat coma se la lenga anava de se, pecaire, son motivats lo monde qu’escotan l’occitan, se levaràn lo tafanari per comprene, pas cap de dobte amb aquò.
Ambe l’escriut, meteissas remarcas, cal ensajar de botar los adjectius puslèu après lo nom “un ostal bel”, se remembrar que “lo monde” es un plural “lo monde son…”, que “la gent” es singular, ensajar mai de balhar de biais pus occitans a las frasas, “dison lo monde” puslèu qu “lo monde dison” qu’es de francés revirat; per acabar ensajar mai que tot d’utilizar d’expressions idiomaticas puslèu que de revirar mot per mot de biaisses de dire francés. Un jorn trobèri dins un mèdia occitan lo titol aqueste per parlar dels toarègs de Mali: “Los Toaregs son pres en entrepan”. Aquo’s de francés popular “être pris en sandwich”. Perqué pas dire “son esquichats” o encara “son al picar de la dalha”, que te sabi ieu?
Segur que l’occitan , se contunha de viure, cambiarà, serà pus tot a fet la lenga parlada del breç de la generacions passada, a prova la pèrdia de l’“r apical” remplaçada per l’“r” parisenca, mas es pas una rason per n’en far un ibrid , un “francés de Peirigòrd, a mitat chin a mitat pòrc”!
Per quant a la lenga parlada, donan los parlaires l’impression que pensan promièr en francés, puèi que zo reviran en occitan.
Se volem una usança normala e naturala de la lenga nostra, caldriá benlèu far un pichot esfòrç de prononciacion, valent a dire marcar l’accent tonic mai fort, ensajar de pas sistematicament metre de “e” dubèrtas que, quand portan l’accent tonic, las “e” sont barradas, “fenestra” sona mai coma “fénéstra” que non pas “fènèstra”, “aquel” sona coma “aquél” puslèu qu’”aquèl”; parier amb lo debit de paraulas, mantuns cops, ausissèm un debit de lenga lent mentre que lo debit “natural” es lèu, viu parlat de nas; se rapelar qu’es pas “Calendreta” mas “Calandreta”eca…
Semblariá que parlesson a de monde pas pro coneissèires de la lenga, puslèu afrancesats!
Se volem una lenga viva e naturala, la cal parlar d’un biais viu e natural, adoncas se formar, s’entraïnar, deu lo public èsser tractat coma se la lenga anava de se, pecaire, son motivats lo monde qu’escotan l’occitan, se levaràn lo tafanari per comprene, pas cap de dobte amb aquò.
Ambe l’escriut, meteissas remarcas, cal ensajar de botar los adjectius puslèu après lo nom “un ostal bel”, se remembrar que “lo monde” es un plural “lo monde son…”, que “la gent” es singular, ensajar mai de balhar de biais pus occitans a las frasas, “dison lo monde” puslèu qu “lo monde dison” qu’es de francés revirat; per acabar ensajar mai que tot d’utilizar d’expressions idiomaticas puslèu que de revirar mot per mot de biaisses de dire francés. Un jorn trobèri dins un mèdia occitan lo titol aqueste per parlar dels toarègs de Mali: “Los Toaregs son pres en entrepan”. Aquo’s de francés popular “être pris en sandwich”. Perqué pas dire “son esquichats” o encara “son al picar de la dalha”, que te sabi ieu?
Segur que l’occitan , se contunha de viure, cambiarà, serà pus tot a fet la lenga parlada del breç de la generacions passada, a prova la pèrdia de l’“r apical” remplaçada per l’“r” parisenca, mas es pas una rason per n’en far un ibrid , un “francés de Peirigòrd, a mitat chin a mitat pòrc”!
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
L'accent quan pertòca l'Occitan o las lengas minoritarias -e quasi mòrtas dens la vita vitanta- qu'ei ua causa perduda e aquò rai a mon vejaire. Cau véser lo monde galés de Bretanha Grana : qu'an beròi perdut l'accent galés los joens qui parlan la lenga . Tà 'us escotar n'ei pas de bon destriar d'aviada l'Anglés deu Galés pr'amor qu'ac parlan tot damb l'accent anglés ...blos (s'aquò se pòt trobar acerà !) Totun parlan galés de hiu ! a jo que'm hè degrèu lo monde que repotegan tostemps aus joens occitanistas d'ací pr'amor parlan pas" coma cau " o pr'amor an "perdut la musica de la lenga". Son pas eths qu'an perdut ! Son los d'avant ; e ne caleré pas qu'estosse eths que pagan tad-aquò. Si que non ac deisharàn tot caijer...
#17 completament d'acòrd !
De notar que's pòden escotar tèxtes lejuts en gascon ací :
http://www.pernoste.com/Modules/Audio/TextesLus.aspx
(Lo mei vielhs los legidors o contaires, lo mei natre l'accent, solide…)
Per jo, çò que nes cau, puishqu'es copat lo hiu, e que cadun ne pòt pas anar a l'encontra deus vielhs, quen ne damòra dont saben parlar, qu'es ua basa de collèctas grana qui poiré amassar tots los parlars d'Occitania. Collèctas que n'i a avut de pertot, e e'm pensi, bilhèu sui optimiste, que cada parçan qu'es estat enregistrat, n'estossi qu'un solet còp.
Podossin lo monde i aver accès (un site internet) que seré hòrt ua bona causa. Percé quen dròmen en tiredeirs, aquiras collèctas, qu'es com se n'i èran pas.
Es clar qu'es inutil de se focalisar sus de biaisses de parlar o sus de salas fautas que tornan e tornan dins l'occitan dals medias, çò maissant es res que les mancas de formacion disponible e de comunicacion dessus (notament universitari, a Pau Valeri al Clapàs, a Tolosa...), e le manca de liam ambe's "locutors naturals" (la maja maja part dals occitanofòns).
L'occitan : prumièr es lenga dals trobadors, le fait qu'es / èra TANBENS la lenga dal pòple interèssa pas le monde plan temps. La vergonha es totjorn aqui darrèr. La fonologia occitana es la d'un paisan, d'un ploc, d'un merdos, e dins les mediàs, mai occitans aquò passarà mal. Una amiga estagiaira en Calandreta me contèt que les pichons se trufèron de son accent francés, sabètz, le dal solelh, aquò's significatiu.
Aquel lengatge mediatic occitan - dals mediàs que coneissi, radio lenga dòc 34, Viure al pais, e jornalet -, es dequ'unis còps talament diferent de la lenga naturala (dins sa diversitat) que les qualquis "locutors naturals" que coneissi comprenon qu'a mièg ( o ba dison amens ), d'en prumièr a causa de l'accent (manca galhard de formacion sus la fonoligia de la lenga e manca de coneissença sus çò qu'es la lenga "naturala", le "patoès" dals paisans, quicòm qu'es pas gaire sexy e vendeire), apèi pel triste "complèxe de super diferenciacion" volontat d'exotisme, que nos far ausir un manat de vocabulari novèl... probable que siasque justificat, mès aqui tanbens cal explicar çò que vòl dire al monde pardiu, tot simplament.
Enfins, la solucion es simplassa, ja la lenga es en dangièr, cal pensar/parlar/fotre/secastanhar en occitan, res qu'aquò solide la fa viure, e cal DE SOUS per la formacion dal monde macarèl de dius !
...Ont son les sòus? qui n'a ?
#14 Interessant!
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari