Adara qu’ac sabèm: lo finestron mentís, lo finestron que ns’engana, au lòc de ns’informar, lo finestron amaga la vertat entà que’n sàpiam pas çò qui’s debana peu monde. Vatz pensar que soi enmalit, qu’aqueste matin me soi lhevat deu marrit pè. Non pas, o meilèu òc, soi plan enmalit per çò qui vesi a la television, vòli díser per çò qui n’i vesi pas.
 
Podèm comparar lo tractament de l’informacion per çò qui pertòca dus país plan diferents: Brasil e Bulgaria. Cau precisar totun Bulgaria ei sòcia de l’Union Europenca, aquò que vòu díser èm dens lo medish batèu, que son los nòstes aliats, qu’am los hats ligats, que nòstes parlamentaris tengon sisa dab los lors. Qu’èm separats per uns 1400 km. Arren qu’aquò. Doncas, se quauquarren de grèu se debana en Bulgaria, ne devèm estar assabentats, çò me sembla. E ben non pas. Quauquarren de grèu se debana per aquiu e los nòstes jornalistas deu finestron n’an pas brica l’impression que’n cau parlar.
 
Qu’am agut lo parat de véser reportatges sus las manifestacions deu Brasil. Quitament se los explics èran minimalistas sus las rasons deu maucontentèr, nos an dit que l’encausa màger èra las còstas de la Copa deu Monde de butabala qui’s debanarà l’an qui veng. Aquò que’ns cambia de las sempitèrnas “protestacions contra l’austeritat” qui esconon ua realitat mei pregonda de volontat d’un cambiament de societat e balha un costat mei interessant a l’ahar. Per çò qui ei deu Brasil, ne podèm pas díser que l’informacion ei estada retenguda.
 
Mès lavetz, Bulgaria? Deu 14 de junh ençà, lo pòble bulgar i per las carrèras.
 
Petit resumit: au mes de heurèr, los bulgars devaran ja per las carrèras entà protestar contra la praubetat qui’us tòca e la corrupcion (Qui tòca los politicians). Lo 20, lo govèrn conservator Boïko Borissov cad e eleccions anticipadas son organizadas. Los protestaires ne son pas representats dens la navèra amassada nacionau. La dreta istorica anticomunista ei sancèrament leishivada e perd totis los sons deputats. Mès los electors se son apercebuts de çò que la majoritat navèra n’èra pas tan diferenta de l’anciana, quitament s’èra prometut que “lo cambiament ei adara”. A Varna, vila portuària, un artista, lo Plamen Goranov s’ei cremat entà protestar contar lo conse de la vila. En tot, seràn tres personas qui s’immolaràn peu huèc dens aqueste país. Pas de qué desplaçar un enviat especiau? Mès aquò n’ei pas tot. Lo 14 de junh, au cap de l’agéncia de seguretat nacionau (DANS), estoc nomentat un Delian Peevski, deputat controversat de 32 ans, sòci deu partit qui èra au poder abans las eleccions, patron de premsa poderós (pleonasme?) e ligat a ua grana banca d’ahars (A bon?). Las manifestacions son quotidianas e lo parlament, encerclat e bloquejat, ne’s pòt pas mei amassar.
 
Los jornaus de papèr, per exemple Libération, ne hèn estat, ed explican que s’agís de susmautas contra l’oligarquia. Aquò n’ei pas faus, e lo mot “oligarquia” qu’auloreja bon au blòc sovietic d’abans la caduda de la murralha de Berlin. Un mot drin exotic qui’n pòt pas s’aplicar a nosautes, pr’amor que n’èm pas gobernats per ua “oligarquia”, mès per grans democratas qui an cadun un vejaire deu monde complètament opausat peu ben de la Nacion.
 
Vaquí un abracat de la situacion en Bulgaria. Ne sabi pas quan aqueras linhas seràn editadas, com las causas auràn evoluat, ni tanpauc se las manifestacions contunharàn o seràn acabadas. Aquò rai, soi totun pensatiu sus l’estat deu sistèma d’informacion estatau de Seine-et-Loire e tot çò qui pòt escóner aus sons conciutadans qui’u financan.
 
Pr’amor ua tau situacion? S’èra ua lenga de sèrp, diserí que França Television ne vòu pas que lo bon pòble posca véser dens lo miralh de Bulgaria lo rebat de quauquarren que coneish tròp plan. Paur ad ua contagion? La vertat ei benlèu mensh romanesca qu’aquò. Au lòc de la teoria deu complòt qui seguissi jo de costuma, cresi la causa d’aqueth silenci ei meilèu ua mena de mesprés qui ierarquiza los país.
 
Un aute exemple de mesprés de las televisions francesas de cap aus autes país de l’Union Europenca jutjats benlèu “minors”, a l’endehòra deu club deus borgés vesins: au bèth miei deu debat sus la vaccinacion contra la gripa H1N1 (94 milions de vaccins crompats en Seine-et-Loire per un totau de 712 milions d’euros, que’vs prègui) lo finestron relaièva cada jorn en purmèra plaça tot çò qui pertocava lo subjècte. Totun, la ministra de la Santat de Polonha (País qui’ns balhèc Marie Curie), la doctora Ewa Kopacz, shens de dobte pr’amor de decès susvenguts en çò son a causa deus adjuvants e a maugrat de hòrtas premudas, vengoc explicar au parlament europenc las rasons de santat publica deu son refús de comandar los vaccins. Subjècte escosent, argument hòrt: black out de França Television, ne cau pas que lo monde sàpia.
 
Lavetz qu’un ventnèu sus New-York a los aunors deu telejornau deu ser, tot çò qui’s pòt debanar a l’èst d’Euròpa “n’interessa pas lo public”, semblan pensar los capdaus de las cadenas nacionaus. Solide l’espaci deu jornau televizat n’ei pas gran, mès, en estauviar los “castanhèrs” (reportatges shens d’importància e sasonèrs), informacions importantas podon trobar la soa plaça dab un brac expausat de la situacion e uas imatges.
 
Podèm saunejar …