Opinion
Cap a una cultura de musèu?
I a bèra pausa, ic vui bien reconéisher.
Egau, quauquas annadas enlà, dens lo vilatge familhau d’Auvèrnha, s’entenèva de pertot parlar lo “patai”.
Digun n’i hasèva pas cas: atau èra e èra atau, l’occitan èra lenga viva a costat dau francés que jà prenèva pron de plaça. Mes egau, digun auré pas jamei pensat a deféner la lenga pui que cadun mei o mens la parlava. Mos purmèirs ensajs d’occitaniste hasuren ríser lo monde. Tots que pensavan a una “tintirina”: fau que junessa se passi.
Deishèri quauque temps lo vilatge, lo temps de me bastir una vita e pui, un jorn, i tornèri…
Arribèri un dessèir: n’avè pas cambiat, l’ostau vielh pareishèva dromir d’un som pregond. Aqueths temps immobiles que hèsen gai en un sègle que lo moviment es una condicion de subervíver.
Lo lendoman, m’anguri caminar. Cada carrèira portava los remembris a espelir, cada ostau me parlava daus uns o daus auts, e tots, volèri me los tornar trobar. Los vielhs que sonque parlavan lo “patai” e los juns, enfin los de mon atge, que coneishèvan l’occitan e qu’ic parlavan dab los purmèirs.
Solide los vielhs èran mòrts, mes damorava los juns: èram talament urós de nos tornar trobar! Tant de cuentas a contar, tant d’annadas de silenci a emplenhar.
Avem parlat tota la jornada, a dus, a tres, tots amassa, nos sem embriagats dau passat renaviu e jo, lo còr dolent, me pensèri a tot aqueth temps perdut…
Es pas sonque en fin de dessèirada que la causa me pertoquèt: aqueth “patai” que pertot sonava, èra vasut mut… Per totjorn?
Pausèri la question, damandèri de tornar enténer la lenga vielha, mes digun mei podèva parlar de longa e digun mei parlava en familha.
Deshèri véser ma pena, coma aus temps purmèirs de mon occitanisme, asajèri de pleitejar, mes aqueste còp digun risut: passat un petit moment de lagui, se tratèt de tota auta causa. Èra de dòu, solide, que desapareishi la lenga, mes egau i avè tant de trabucs mei importants dens lo monde!
Pas nada familha parla mei l’occitan dens lo vilatge. A còps, sonque dus o tres vielhs charran dens un canton e los juns escotan, trufandècs!
Atau, pendent lo temps de las vacanças, esturim nosauts, los gascons, los mitat estrangèirs au vilatge, la darrèira familha qu’emplegava lo “patai”.
Curiós, venuren una tropa per nos enténer parlar, dab una certa fiertat benlèu?
Lo “Patai” a desapareishut dau vilatge en quauquas annadas dens l’indiferéncia generau, a pena se damòra una certa nostalgia, la medisha que non pas la daus temps vielhs. Per nosauts que tota l’annada nos batem per que subervivi la lenga d’Òc, l’ahar n’acaba pas de pausar question: com avem hèit per deishar atau hòra lo nòste combat tant de monde? Com se hèi que n’avem pas podut convéncer los darrèirs locutors que damoravan dens los vilatges? Sordèir encara: com avem podut deishar pujar aquesta indiferéncia?
Segur, puirem apielar una tropa d’arguments per trobar de las explicacions, e los coneishetz: l’escòla laica e la pression de las autoritats, lo mespretz e las guerras eca.
N’arribi pas de me convéncer que dempui mei de cent ans qu’existís l’occitanisme, lo nòste messatge sii damorat tant estequit! E aquò d’autant mei que la cultura nòsta amainadèt de tant d’artistas que portèren pèira a l’umanitat tota: que díser daus trobadors, de Mistral o de Jansemin?
Pui que cabussèrem dens lo passat, nos damòra una question: que héser per doman?
Egau, quauquas annadas enlà, dens lo vilatge familhau d’Auvèrnha, s’entenèva de pertot parlar lo “patai”.
Digun n’i hasèva pas cas: atau èra e èra atau, l’occitan èra lenga viva a costat dau francés que jà prenèva pron de plaça. Mes egau, digun auré pas jamei pensat a deféner la lenga pui que cadun mei o mens la parlava. Mos purmèirs ensajs d’occitaniste hasuren ríser lo monde. Tots que pensavan a una “tintirina”: fau que junessa se passi.
Deishèri quauque temps lo vilatge, lo temps de me bastir una vita e pui, un jorn, i tornèri…
Arribèri un dessèir: n’avè pas cambiat, l’ostau vielh pareishèva dromir d’un som pregond. Aqueths temps immobiles que hèsen gai en un sègle que lo moviment es una condicion de subervíver.
Lo lendoman, m’anguri caminar. Cada carrèira portava los remembris a espelir, cada ostau me parlava daus uns o daus auts, e tots, volèri me los tornar trobar. Los vielhs que sonque parlavan lo “patai” e los juns, enfin los de mon atge, que coneishèvan l’occitan e qu’ic parlavan dab los purmèirs.
Solide los vielhs èran mòrts, mes damorava los juns: èram talament urós de nos tornar trobar! Tant de cuentas a contar, tant d’annadas de silenci a emplenhar.
Avem parlat tota la jornada, a dus, a tres, tots amassa, nos sem embriagats dau passat renaviu e jo, lo còr dolent, me pensèri a tot aqueth temps perdut…
Es pas sonque en fin de dessèirada que la causa me pertoquèt: aqueth “patai” que pertot sonava, èra vasut mut… Per totjorn?
Pausèri la question, damandèri de tornar enténer la lenga vielha, mes digun mei podèva parlar de longa e digun mei parlava en familha.
Deshèri véser ma pena, coma aus temps purmèirs de mon occitanisme, asajèri de pleitejar, mes aqueste còp digun risut: passat un petit moment de lagui, se tratèt de tota auta causa. Èra de dòu, solide, que desapareishi la lenga, mes egau i avè tant de trabucs mei importants dens lo monde!
Pas nada familha parla mei l’occitan dens lo vilatge. A còps, sonque dus o tres vielhs charran dens un canton e los juns escotan, trufandècs!
Atau, pendent lo temps de las vacanças, esturim nosauts, los gascons, los mitat estrangèirs au vilatge, la darrèira familha qu’emplegava lo “patai”.
Curiós, venuren una tropa per nos enténer parlar, dab una certa fiertat benlèu?
Lo “Patai” a desapareishut dau vilatge en quauquas annadas dens l’indiferéncia generau, a pena se damòra una certa nostalgia, la medisha que non pas la daus temps vielhs. Per nosauts que tota l’annada nos batem per que subervivi la lenga d’Òc, l’ahar n’acaba pas de pausar question: com avem hèit per deishar atau hòra lo nòste combat tant de monde? Com se hèi que n’avem pas podut convéncer los darrèirs locutors que damoravan dens los vilatges? Sordèir encara: com avem podut deishar pujar aquesta indiferéncia?
Segur, puirem apielar una tropa d’arguments per trobar de las explicacions, e los coneishetz: l’escòla laica e la pression de las autoritats, lo mespretz e las guerras eca.
N’arribi pas de me convéncer que dempui mei de cent ans qu’existís l’occitanisme, lo nòste messatge sii damorat tant estequit! E aquò d’autant mei que la cultura nòsta amainadèt de tant d’artistas que portèren pèira a l’umanitat tota: que díser daus trobadors, de Mistral o de Jansemin?
Pui que cabussèrem dens lo passat, nos damòra una question: que héser per doman?
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Los mediàs, aquò çò que nes manca. Ua television, diu vivant !
Un organisme carcat de botar los joens dab locutors naturaus volontaris.
Maneitas preus professors per que pusquin ensenhar, e donc conéisher le lenga deu país (collectatge, estudis, personas honts, etc...)
Un imatge mei dinamic. Jo, quatèni tostemps lo grop musicau qui parlarà en òc aus joens. Que'us condarà le soa vita, e pas istoèras de pastors, de 300 ans a.
#8 Que compreni plan çò que dísetz mes le lenga qu'a daun d'estar socialisada pr'amon, shens nada vita hòra-casa, com vòlez los mainatges qu'agin enveja de parlar le lenga ? Iths, ne son pas intelectuaus (o au mensh pas unqüèra per quauques !), e sus l'escala de le transmission familiala, que'n perderam tot un hèish, se ne l'entènen pas dahòra... Un jorn que diràn : "deisha de'm har cagar papà dab lo patoès. Me'n trufi. Qu'es un dequò de vielhs !"
#5 Me'n vau i anar de mon experiéncia personala tanben.
La lenga èra pas parlada a l'ostal : èra coneguda de la maire e un bocin del paire. e subretot parlada per los grands mas èra rar. Ma descoberta de l'occitan foguèt un procediment intellectual, una recèrca dels ligams entre la cultura e la lenga, mai la recèrca de l'esperit que de la letra. Es perqué ara, lo pensi mai que lo parle, manqui de vocabulari e soi totjorn a cercar dins los diccionaris. Mas aquò es pas grèu...
Aprenguèri l'occitan al licèu, ambe un professor de primièra que sabiá justament, ambe los fondaments de la lenga, far passar l'esperit e donar la coloracion.
Qu'es aquò que me sembla important : una lenga sola val pas res, si manca lo contèxt cultural : es l'ambient, l'environament que dona sa pertinéncia, l'intelligéncia a la lenga. Probable qu'es per aquò que i a de còps ont parlar la lenga pareis totalament inadaptat, e d'autres ont la lenga s'impausa.
Ara, n'ai un trentenat de mai e soi tornat a trabalhar mon occitan, e ensajam totes dos ambe la mia femna de lo parlar a l'ostal.
Tot aquò per dire que l'abséncia o la gaireben abséncia de locutors naturals dins lo ròdol es pas una empacha.
Puèi, voldriái dire una autra idea que me tafura dempuèi un moment. Pensi que si las gents an abandonat l'occitan, lo patès coma disián, es per l'efièch subretot de la vergonha. Lèu, lo françès foguèt la lenga de los elèits, de la noblesa, de la borgesiá, dels saberuts. L'escòla acabèt lo trabalh ambe las castigadas e las marcas desonorosas balhadas als pescaires.
Uèi, pensi que caldriá intervertir lo procediment : tornar balhar als ciutadans l'enveja de se desmarcar, de viure coma un privilègi la capacitat de comprener e de parlar la lenga.
Aital, botar de pegasolets dins las botigas per dire "aicí se parla l'occitan" me sembla una bona idea, mas cresi que seriá melhor de dire "Comèrci occitan. We speak english, Deutsch gesprochen, Se habla Español, Italiano parlato, On parle Français."
Tornar trapar la glòria. Podriá èsser lo biais.
#6#5 Transmission familiala de la lenga: es ja çò que ditz Fishman en detalh dins 'Reversing language shift'...
#5 Solide, i a de tornar soscar e milhor organisar la transmission familhau...Açí una idèia de las bonas.
(pichona presentacion)
Ieu qu'ai gaireben 18 ans, me soi interessat à l'òc fa pas longtemps (mas totjorn ai estat interessat per las lengas :-)), e m'agrada mai que mai. Ai sentit qu'aviái recebut quicòm d'important, e que me mancava quicòm. En efecte, l'òc es la lenga mairala de los parents de ma maire (vivon dins lo Gailhaqués); ela (ma maire) es una locutora passiva (lo comprén coma cal, sap pas tròp lo parlar, e encara mens l'escriure), ieu ai decidit d'èstre actiu. Alara, ara quan los vesi, lor parli en òc (o patoés :P), etc.
En primièr, cal pas oblidar que i a una vitalitat relativa del mitan òc, e que el francés es tirat cap lo bas. Sèm pas mòrts ! Cal tanben se dire que lo numèro d'occitanofòns va ara, pichon a pichon, s'estabilizar a mai o mens 20 000 personas (ço qu'a dich una enquèsta...après...)
Ara, ço que caldriá, es socializar mai que mai la lenga, per que pòsca s'espandir coma cal, una causa legitim.
1) Me pensi que l'idèa de centres culturaus o d'endrèches ont òm podriá ausir e parlar la lenga, es plan interessanta. Amassats, sèm mai fòrts, aquò qu'es clar, e l'idèa de far de "nuclèus" es esenciala. Per exemple, òm podriá i metre de "cadenas de transmission", amb de vièlhs et de joves.
2) Mas cal anar mai luènh d'aquò e se dobrir. Totplen de monde pensa que "l'occitanisme" es un mitan tancat/tampat (?) e exclusiu. Soi segur de que totplen de monde sostendriá la causa occitana si foguèsse un bocin mens tant exclusiva. (Un fum de monde pensa que si òm parla pas un pèt d'òc, cal pas i anar dedins, etc.)
3) Cal assegurar una transmission familiala (ieu qu'ensajarai de o far, si o pòdi... !), e "l'idèa" 1 es un otís formidable per aqu ò !) "Qui se ressemble, s'assemble !" Tanben ai vist que a l'Alguer (Sardenha), an fach una campanha promocionala per soslinhar l'interès de l'alguerés (une lenga menaçada tanben) e lo bilingüisme dins la vida vidanta.. A véser !
4) Tanben l'idèa de metre l' òc dins los mèdias es indispensable. Mai que mai caldriá, si pas una cadena entièra, mai de programas. Lo monde pòt atal ausir l'òc sens quitar lo canapè :-))
Tanben, dins la meteissa idèa, desvolopar la sinhalètica bilingüe (mas tot, pas qu'un panèu tot solet a la dintrada de la vila...) es important. Coma dins los transportes en comun.
5) Me pensi tanben que l'idèa de co-operar amb l'Union Europèa, e mai que mai amb Catalonha (ont l'òc es oficiau, cal pas oblidar) es esenciala. Lo futur de l'òc s'inscriurà dins l'UE mai que dins l'Estat francés, a ço que me pensi. Tanben la cooperacion amb los autres moviments de lengas de França es importanta (breton, etc.).
6) Desvolopar un "label òc", per exemple dins lo torisme o los comèrcis. Far de l'òc una fiertat (totplen de monde, de mon atge, penson que lo "patoés" es "old-fashioned", que servís a pas res, etc.). Mostrar que l'òc es una lenga presenta aquí - e pertot dins la vida -dempuèi 1000 ans, e qu'es mai un atot qu'una vergonha.
N'i a totplen d'autres... Endavant, optimisme e positivisme :-) Thanks for reading !
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari