capçalera biera tobiers

Opinion

Pensar en region. Nacion e region entre dialòg e dialectica

Matiàs Gibèrt

Matiàs Gibèrt

Professor de filosofia (Carcassona), cercaire doctorant a l'Universitat de Tolosa-Joan Jaurés

Mai d’informacions
L’unitat dins la diversitat
 
La construccion istorica de la nacions europèas foguèt totjorn centralizada dempuèi un punt local o d’una varietat de punts locals (las culturas regionalas) amb cèrtas caracteristicas (dialèctes, foclòrs divèrses, salvatges  e ilimitats) que coneissèron dins l’istòria modèrna çò que lo filosòf Hegel sona una aufhebung - una “relèva”, un depassament que consèrva al luòc de destruire – e que s’acomplís en direccion d’un centre, d’una instància suprèma, - l’Estat- capable d’integrar tots los elements particulars dins una universalitat politica e que tots sonan “la Libertat Republicana”; Per o dire lèu: politicament l’Europa occidentala, que siaga abans (dempuèi lo sègle XVIII) o aprèp l’aparicion de l’Union Europèa, es totjorn estada hegeliana, es-a-dire, lo fruch d’un idealisme absolut que s’orienta vèrs una Unitat universala, sempre mai granda e depassant los conflicts intèrns per l’Institucion, garantissent la libertat per tot-a-s: L’Unitat dins la diversitat.
 
Pasmens, nosautres existissèm. E nos sentissèm pas “liures” dins aquela Unitat majoritària: bascos, bretons, occitans, catalans, e totas las “minoritats” que refusèron de “s’assimilar”  a aquel modèl majoritàri.  Avem dit “non”. En d’autres tèrmes, dins lo cadre majoritari, i a totjorn de fendilhas, de falhas, coma ja disiá Deleuze: la majoritat es degun, la minoritat tot lo Mond. Tot lo mond, en tant que “francés” o “espanhòl” per exemple, conten en el meteis las falhas, las possibilitats d’un devenir-minoritari, d’activar la fòrça minoritària que ten en se: coma occitan, coma immigrat, coma omosexual, o coma femna etc. (lista non exaustiva).
 
 
Qu’es una minoritat
 
 Lo concepte de minoritat es pas una donada quantitativa senon qualitativa. La minoritat es pas una question de chifras. Quantativament la majoritat es sovent ”minora, mens numerosa que crei: n’avem la pròva amb l’istòria culturala de França: quant i aviá de “franceses” que parlavan la lenga francesa abans que la maquina republicana se metèsse en plaça a partir de la fin del sègle XIX? O sabem totes: paucs, fòrça paucs. Pasmens la “majoritat”, coma uèi, èra francofòna, parisenca –e la borgesiá locala, “provinciala” o èra tanben, ben que foguèsse hibrida per aquesta rason. Aquela borgesiá provinciala que foguèt fin finala la mai responsabla de la disparicion de l’usatge de las lengas minorizadas, la borgesiá provinciala francesa, parisanizada foguèt la granda vergonhosa que tuguèt per causa de sa pensada colonizada, la possibilitat d’una resisténcia locala e politica imediata al centralisme francés. Aquò’s plan conegut reveni pas dessús.
 
Mas mon interés es endacòm mai. Me sembla que la referéncia a una “Nacion” occitana es fòrça problematica dins aquel sens: aquela volontat legitima de reconeissença pren lo risc de n’ésser pas mai que la repeticion de la construccion d’un modèl majoritari, exclusiu. La construccion d’Occitània es pas d’utopia. A la condicion que la pensem pas a partir del modèl majoritari que nos a totjorn reprimits: lo de l’estat-nacion. Nosautres arriscam atal la patetica repeticion d’un centralisme (“lengadocian” o autre, pauc importa) que destrusirà del meteis biais totas las resisténcias localas, ja qu’aquel auriá lo poder estatal dins la sieunas mans. Imaginatz-vos, dins una bèla utopia occitana, las forças armadas o la polícia d’Estat, “lengadocianocentrada” (Capitala a Tolosa) o “prouvençalo-centrado*” (Capitala a Marselha), en repriment amb de cops e violéncia una cauma d’obrièrs perigordins o d’estudiants montpelherencs venguts un pauc tròp revoltats?
 
Sai plan qu’aquò pareis absurd. E qu’es un pauc. Sai plan qu’a l’ora d’ara l’idèa d’un “pluricentrisme” es estat portada al jorn. Mas aquel “pluricentrisme” deu tanben èsser realizat en politica. E la forma de l’estat-nacion, coma tala coma ela existiguèt en Europa fins a uèi me sembla per esséncia contradictòria amb lo pluricentrisme. Pasmens me sembla que lo “pluricentrisme” es la direccion cap a la quala nos cal avançar. Mas cal pas doblidar qu’abans tot, segon la formula de Max Weber: l’Estat es lo monopòli de la violéncia legitima, en Occitània coma endacòm.
 
 
Lo devenir minoritari e la regionalitat
 
Seriá benlèu mai interessant de partir de l’idèa d’una “activacion” dels devenir-minoritaris que contenem tots, coma “regionalizacion positiva e autosufisenta”: e ja o fasèm, per exemple, simplament en parlant occitan, e mai en volent devenir-occitan, sens aver besonh d’una referéncia raciala, territoriala o mai lingüistica – d’aquel punt de vista, i a pas de diferéncia per ieu entre un locutaire “natural” e “artificial” (o “neolocutor”), puèi qu’aquela distinccion repausa sus lo prejutjat d’una pretenduda “naturalitat” de la lenga.
 
I a pas besonh, disi ieu, de critèris exclusius per definir la regionalitat occitana: aquels critèris “nacionals” que coneissèm plan son totjorn estats basats sus de critèris racials o territorials (Jus sanguinis, jus solis, es çò meteis!). Aquestes critèris, essent exclusius venon excluent. Podem esperar mai per Occitània. Qu’avem d’astre: sèm al meteis temps mens qu’una nacion, car avèm pas cap de fòrtas institucions estatalas, ni cap de consciéncia nacionala per causa de la violéncia francesa de nòstra istòria, pasmens crèsi que sem mai qu’una nacion car avèm tot a bastir e o podem far d’un biais novèl, independentament de las construccions politicas anterioras: podem d’una manièra novèla bastir la consciéncia de la nòstre regionalitat.
 
Al contrari d’una nacionalitat exclusiva, la minoritat coma regionalitat es inclusiva: tot-a-s podon venir occitan-a-s, pr’amor qu’o volon e fan çò que cal per o far (resta a definir exactament çò que significa aquel “çò que cal”). N’avem la pròva aquí dins Jornalet: quant i a d’estrangièrs, d’occitanistas vertadièrs, que poiriàn pas gausir del jus solis dins una juridiccion estatala classica, e que ça que la son mai occitansque los quites occitans? Tots ne conèissem d’apassionats de la lenga, de la cultura d’òc, ambaissadors magnifics que sovent conèisson melhor que los vergonhoses e que nosautres-meteisses, la lenga nostra? Crèsi que cal rendre justícia a tot aqueste mond, tanben d’un punt de vista conceptual: la nacionalitat occitana coma concepte non es pas en fasa amb aquesta realitat. Una teoria de la regionalitat coma devenir-minoritari, resisténcia, pòt o ésser mai, a mon vejaire. Sai qu’aquò tanben es una tendéncia presenta dins lo militantisme d’uèi: mas mon objectiu d’en primièr es de trobar de conceptes, que poiriàn nos ajudar per anar mai lohn.
 
Quand d’unes se rison d’ieu perqué disi que me sentissi occitan, e que per consequent o soi mai que français, me dison: “maisattends un peu, cesse de faire’comme si“, siàs francés abans de tot, punt a la linha.  - òi, respondi, soi francés, e aquò me destorba pas pus qu’aquò. Se voletz que siaga francés, aquò rai, o soi. Mas cada jorn que passa veni (o deveni) occitan un pauc mai: per qu’aquò’s mon desir, ma volontat, ma libertat.”
 
Quand ieu me meti a parlar occitan dins las carrièras, de forma oficiala, coma se non foguèsse minoritari, amb aquesta famosa vergonha, d’un cèrt biais soi a activar mon pròpri devenir-minoritari, me rendi ieu-meteis minoritàri fàcia a la majoritat - “los franceses”-, que totes volon èsser e representar: car la minoritària fa paur, es totjorn de multiplicitats qu’an de sistèmas de nòrmas, independents dels de la majoritat e que son a aquel títol dangièros puèi qu’incontrolables. Totun l’istòria de las minoritats comença pas amb l’Occitània. Segur d’una cèrta forma los catars foguèron de crestians minoritaris. Es benlèu pr’aquò que los piègers persecutors son totjorn estats de renegats (aquò podriá se dire lo “Sindrome Guilhem Belibasta”!)
 
Seriá un exercici dificil, ça que la riquissim, de tentar non pas de passar d’una “integracion” de la pluralitat “salvatge” o “localista” de las regions, fins a una Nacion Unida amb “Un Pòble, Una Lenga, e EinFührer ” a la qual degun crei seriosament, sens perdre la possibilitat d’una consisténciapoliticad’afirmaciondel fait occitan, o melhor de çò que podem sonar: la causa occitana (dins lo doble sens de “causa”). L’enjòc seriá alara de poder pensar non pas “l’unitat dins la multiplicitat” mas las multiplicitats ja presentas dins las nostras falsas unitats: los miratges d’unitat que son uèi los Estat europèus. Vòli anar al-delà d’un fals dilèma: l’imaginàri o d’una “Nacion” inexistenta, o de las ditas “regions” inconsistentas; vòli creire qu’existís una tresena via: la sonarai per ara, la via de l’afirmacion de la nòstra regionalitat coma devenir-minoritari.
 
Per conclure: qu’es aquò que la “regionalitat” de que parli? Seriá quicòm de tan consistent que la “nacionalitat”, es a dire una marca fòrta d’identitat, de personalitat mas desliurada del concepte e dels critèris de la “nacionalitat” car fondada sus unacausida de vida, un desir, un esfòrç e la volontat de viure amassa, la volontat de convivéncia: en qualque manièra, la regionalitat seriá a la region, çò que la nacionalitat es a la nacion, amb la diferéncia que d’un punt de vista filosofic: la nacionalitat es un èsser, la regionalitat un devenir, es a dire un desir. L’enjòc en sus de tot aquò seriá de pensar de nòu e d’un biais autonòm lo tèrme de “region”.
 
Per que me sembla qu’una part del problèma d’aquela dialectica nacionala de las regions dins la nacion, se trapa dins lo fach que l’identitat regionala fins a uèi, es totjorn estada definida per l’apartenéncia a una nacion determinada. Cal pensar la possibilitat d’un region que se determina sens referéncia nacionala. Puèi que l’esquèma abitual es aiçò: una nacion se compausa de regions. Aquò es evident per tots. E compreni los nacionalistas occitans que volon pas ésser redusits a de “regionalistas”: es verai que cal afirmar una identitat, una fòrça de preséncia, podem pas ésser sonque de folclòrs simpatics o de devenirs e de fluxes irreductibles a l’unitat. Aquò rai. Mas l’èsser “regional” (“regionalista”) de que parlon tots aquels, es una forma redusida de fach nacional: es un nacionalisme d’escaleta, un localisme fin finala nacionalista. Aquesta vision de la region es un prejutjat: es ésser encara dependent de la pensada nacionala, non es pas un regionalisme vertadièr.
 
I a benlèu, dins lo nostre avenir la possibilitat per la pensada de se desliurar de la pensada “nacionala” e de tentar d’aténher un objectiu diferent, que seriá per reprene la formula de Robèrt Lafont, o de “pensar en region”; pensar la regionalitat –la nòstra, occitana, la d’autres será basca o bretona, coma una fòrça positiva, una capacita dobèrta de creacion e d’avenir, independenta de qualqua referéncia “nacionala” que siaga: al delà de l’internacionalisme (qu’es encara un nacionalisme!) podem soscar en la possibilitat, ja renduda effectiva per fòrça gents dins la lor pratica politica, d’un  interregionalisme  – una autra Weltanschauung, una vision diferenta del mond al-delà de la dialectica de la Nacion e de la Region. Un regionalisme critic e coerent non pòt pas ésser autra causa qu’un dialòg interregional al delà de lasdialecticas de l’imaginàri nacional. Es aquò que me pòt ajudar a pensar çò que seriá lo país, l’Occitània dins la que m’agradariá viure.

Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.

Comentaris

mathias gibert vilamanda
9.

#8

"La sola escadença de veder lo revolum de la nacion d'oc qu'ei la destruccion de l'instrument 'estat françès' lo qu'ei la prison deus pòples e de las classas opprimidas. La tresena via qu'ei l'opcion d'ua revolucion sociau que arroïnara aquest sistèmi explorador e liberera l'occitanie e totas las nacions sosmèsas (incluida la francèsa)."

I a res dins mon texte que pòt contradire una analisi marxista en tèrmas de luta de classas. Es una possibilitat qu'ai daissat obèrta. Personalament ma posicion dins aquest article es mai quicòm d'influenciat pel post-marxisme o lo marxisme post-estructuralista (Deleuze, Rancière, Foucault e l@s pensador-a-s dels "Postcolonial studies" per exemple ).
Lo marxisme "classic" ancian (sovent moralista, nacionalista e omofòbe) me sembla anacrònic, ça que la, crèsi a la luta de las classas coma motor de l'istòria - solament cal veire que coma las classas an evoluit (la "classa obrièra" uèi es pas la meteissa qu'en 1920), la definicion conceptuala d'aquela luta e de sas condicions efectivas déu evoluir tanben : es l'objectiu de la definicion del concept deleuzian de "minoritat" aplicat aqui a la situacion de la regionalitat occitana.

Sus la question de l'Estat soi d'acòrdi amb vos: l'Estat modèrn, liberal e capitalista (que sià francés o autre) es una instància opressiva, trabalhant dins l'interés dels possedants, e per ieu, es pas jamai estat una fatalitat. Crèsi que l'utòpia es quicòm de positiu : nos rend mai creatius. Cal soscar en d'autras vias de convivéncia possibla que l'Estat modèrn, que n'i a agut, e n'i aurà, de segur: una via possibla per ieu (e aquest article es pas que mon "opinion" sus lo subjècte) déu s'orientar vèrs lo "viure al pais": l'autonomia déu ésser locala o es pas res. Mas engaja pas qu'ieu, lo debat es obèrt, e tant melhor!

  • 1
  • 0
socialisme o barbaria a costat per diu!
8.

Non poi pas partatjar aquesta analisi politica pr'amor dejà qu'i a negacion de la question de las classas sociaus. Plan segur n'ei pas un concept hegelian mès marxista e K.Marx qu'a despassat hegel. L'estat qu'ei tostemps l'objèct politica de la classa dominanta, uèi lo dia aquesta classa que s'apèra la borgèsiaS. Tota la nosta pensada donc qu'ei influençada per la classa possessora, que tien lo poder e donc tots los aparelhs politica e ideologica qu'u da la soa egemonia. Quan que dises que l'Estat qu'ei « ua instància suprèma, capable d’integrar tots los elements particulars dins una universalitat politica e que tots sonan “la Libertat Republicana” », que parlas exactament de l'ideologia nacionalista franchimanda que s'apèra « republicanisme ». Que vedes l'estat com ua causa neutre, alavetz qu'ei sonque un instrument. E d'alhor la revolucion Francèsa qu'eston sonque la prisa de poder oficiau de la classa borgèsa au comanda de l'économia despush ua bèra pausa.

La sola escadença de veder lo revolum de la nacion d'oc qu'ei la destruccion de l'instrument 'estat françès' lo qu'ei la prison deus pòples e de las classas opprimidas. La tresena via qu'ei l'opcion d'ua revolucion sociau que arroïnara aquest sistèmi explorador e liberera l'occitanie e totas las nacions sosmèsas (incluida la francèsa).

  • 1
  • 3
Marçau de l'Oliu Tolosa
7.

Mai que plan! Mercés per aquesta analisi precisa e objectiva!

  • 2
  • 0
BOURDON Pau
6.

#3 "las regions programaticas francesas son definidas independentament dels substrats linguistics e culturalas, valent a dire que son semanticament estèrlas e vanas."

Aquò ne vòu pas díser arren. Soïssa ei semanticament estèrla ?

  • 1
  • 1
Damian Tolosa
5.

Soi totalament d'acòrdi amb vos, Mathiàs. :-))

Soi estudiant a SciencesPo Toulouse (en setembre), e m'agradan mai que mai las sciéncias socialas e politicas, coma tanben la filosofia (politica :D. En efecte, me platz mai pensar sus l'Estat o la societat que non pas sus lo bonaür, lo desir, etc. !)

Un Estat se crea pas per azard. Cal arrestar de pensar quuna Occitània liure es possible. Como o disètz ben, "es pas prèp d'arribar".
En efecte, un Estat se forma pauc a cha pauc gracias a de rasones istòriques (per ex. provincias romanas), geografiques (la cadena del Pirinèus per ex. marcan una frontèra), etc.

E tanben per trencar l'Estat de Natura d'Hobbes (;-)). Seriosament, es pas piòt.

E doncas, cal far aital. Occitània a totjorn agut de ligams amb la resta de França, e ara forma part a 100% d'aquela darrièra.

Alara, l'idèa de "regionalizar" la França es per ieu tanben la clau. Avètz rason. Se un jorn (postulat) Occitània es independenta, serà pas qu'una mesa en abime : "la pretenduda "nacion" es pas qu'una "region" mai poderosa qu'a colonizat e administrat d'autras en pretendent las representar dins lor interés?". Es verai.

  • 8
  • 3

Escriu un comentari sus aqueste article