Totjamei l’èster uman que crei aver hèit la lua e los lugrans o quitament inventat l’aiga cauda.
 
Cada navèra generacion pensa d’estar a la punta deu progrès e d’engibanar dequeròs deus innovants o turburins deus revolucionaris deus quaus los autes d’abans n’avèvan pas quitament agut l’idèia mendre.
 
E totun, se’n clinam sus l’istòria de l’umanitat, veseram de plan que’n hèm pas sonque reciclar concèptes deus arrepepiats e deus arremascanhats. N’i a pas sonque lo desbromb e la maishanta memòria qui permet a daubuns de paréisher creators d’engeni. Per çò qui ei deu rugbi, ne cau pas créser que lo William Webb Ellis a getat quin principi que sia d’un jòc totaument desconeishut (véser cronicas aperada “Los mitis fondators”) qui angore cambiar la fàcia deu monde. Non pas, los umans, au quate caires deu glòbe n’an pas jamei deishat de’s honhar e de’s desquilhar sus un prat entre omiuts per gòi e gai entà celebrar l’amistat mascluda. Que sia en Australia (dejà?) en Italia o au Japon, lo jòcs de contacte qu’an tostemps hèit part de la cultura d’uns pòbles escampilhats sus la planeta blava. Petita revista:
 
 
Harpastum
 
Dejà au purmèr sègle de la nòsta èra los Grècs s’amusavan dab ua bala e los cronicaires de l’epòca evocavan jòcs coma la phaininda (φαινίνδα) o l’episkuros (ἐπίσκυρος). Coma sovent, tot çò de grèc que vasoc roman e los dus jòcs que passèn tà Roma devath lo nom d’harpastum, deu grèc harpastos (ἁρπαστός) qui vòu díser “emportat” deu vèrbe harpazo (ἁρπάζω), “gahar, sasir, arrapar”. Ne sabèm pas hèra sus las règlas ni la debanada deu jòc qui devèvan benlèu cambiar d’un lòc a l’aute, mès çò de segur qu’èra un espòrt meilèu violent, segon los rares testimoniatges escrits qui relatan estavanidas e òs copats. La semblança dab lo nòste rugbi ei totun evidenta e los tèxtes ancians descriven ua meslada de luta e de lançar de bala qui servèva màgerment a l’apracticada deus legionaris en temps de patz.
 
 
Choule
 
Lo nom francés (Soule) ei mei coneishut que non pas lo son nom originau en normand o picard, quitament s’aqueste jòc ei originari deu cant meridionau de Manja. Practicat sus ua escala grana, lo jòc opausava totis los sòcis mascles e hardits d’un vilatge contra los d’un aute. Ua varianta consistiva en hèr jogar los òmis maridats d’un vilatge contra los celibataris, a la mòda de las ajustas setencas, la bala o choule estant lavetz getada per la darrèra maridada de l’annada. A la diferéncia deu rugbi, las duas equipas avèvan la medisha mira, un lòc definit per avança. Contràriament a çò qui’s crei, totis los tusts n’èran pas permetuts e lo jòc èra quitament plan codificat. Hèra populara a la Renaishença, la choule que’s joguèc dinc a la dusau guèrra mondiau, quan la practica s’estupèc. Despuish un petit moment, un arreviscol s’ei hèit dab duas variantas, ua dab ua cròça e ua auta dab ua veishiga de rugbi. En Normandia, las règlas an tornat estat escritas en 2001 e un campionat de Normandia s’ei apitat. La mira ei de “negar” la choule  dens lo “clòt” advèrse (un rectangle traçat suu sòu) e tot honhà’s o se chouler.
 
 
Calcio fiorentino
 
Coma son nom ac muisha clarament, aqueste jòc ei originari de la vila de Florença en Toscana. Mesclanha de rugbi, de butabala e de luta greco-romana, lo jòc naishoc a l’Edat Mejana e hasèva honhà’s per mantuns parats sus las plaças publicas tot çò que la vila avèva de joens noblilhons. Uei lo dia, lo calcio se jòga tostemps cada 24 de junh, jorn deu patron de la vila, lo Sent Joan Baptiste. Quate equipas en tenguda de la Renaishença, cadua representant un barri de la vila dab la soa color (los Bianchi de Santo Spirito, los Azzurri de Santa Croce, los Rossi de Santa Maria Novella, e los Verdi de San Giovanni) que’s pagèran en tres encontres (Duas miei-finala e ua finala). Lo but mercat s’apèra la caccia e balha un miei punt. L’equipa vencedora que recep … un vetèth blanc de raça Chianina (vivent). Lo tornei 2006 estoc annulat pr’amor de trucs e patacs non reglementaris.
 
 
Lelo burti
 
Totis que coneishon (se podèm díser) aqueste país caucasian drin exotic mès on lo rugbi se pòrta plan e qui’ns balha en Occitània mei d’un jogador de qualitat: Georgia. Ne’s sap pas vertadièrament pr’amor lo mei beròi espòrt deu monde s’ei espelit per aquiu, mès ua solucion ei sovent evocada: los Georgians que hèn despuish bèra pausa ad un jòc hèra similari qui ei ua part integranta de la lora cultura e qui s’apèra Lelo burti, o ლელო ბურთი se’vs estimatz mei. Tanvau lo sègle XII-au, l’eròi deu poèma epic “L’òmi de la pèth de pantèra” deu poèta Shota Rostaveli jòga au lelo burti. La tradicion ei tan hòrta que, en rugbi modèrne l’ensai se ditz tanben lelo e l’eslogan deus ahuecats de l’equipa nacionau que hè “Lelo, lelo, Sakartvelo!!” (Sakartvelo = Georgia, l’avètz dejà comprés …) Hèra punts comuns dab la choule, sonque la bala ei meilèu gròssa e pesuga e que, a còps, un arriulet de traversar pòt desseparar los dus camps! A l’epòca sovietica, lo jòc estoc estandardizat, la veishiga de 2,5 kg hèita de cuer ei pleada d’èrba, de peu de chivau o de lana de moton, lo nombre de jogador ei limitat a quinze, lo terrenh prengoc las dimension deu de rugbi.
 
De seguir …