Opinion
La lei, la lei...amb aquò, se parlessiam d’aure?
Fatalitat: de tant siam ocupats a sègre l’actualitat parlementària e ministeriala, a nos espacear de-lonja entre textes, circulàrias, arrestats, Còdi de l’Education, promessas de campanha, e informacions descorantas suu biais que tau provisor o tal IA / DASEN sabòta l’ensenhament de l’occitan, fai qu’avèm pas gaire de temps, los ensenhaires, per parlar e pensar a çò qu’es nòstre mestier: los contenguts de nòstre ensenhament, e lo biais de lo far passar devèrs los joves que nos son fiats. Alora per un cop, siam en vacançass (relativas, car los uns e los autres avèm pas mancat los grands rendètz-vos de l’estiu, e es pas acabat) per un còp, parlem un pauc contenguts...
Transmetre la lenga
Dau temps de nòstres predecessors, cinquanta o seissanta ans en reire, èra simple: los mainats en arribant a l’escòla pron sovent adusian una competéncia en occitan, foguesse solament passiva, qu’eriam au temps dels darriers badalhs de la transmission familiala. Lo pretzfach dau mestre, ansinda, èra de lor bailar las claus dau passatge a l’escrich, amb la descubèrta de l’impensable: lo “patois “ que servia per parlar au bestiari èra tanben, e despuèi longtemps, lenga d’escritura e de literatura.
Ne siam encuèi malastrosament pus aquí. Parlam per facilitat de “re-apréner “ la lenga, mas sabèm de resta qu’en realitat se tracha pas d’un retorn mas d’un anar simple. Aquò demanda doncas d’aisinas pedagogicas adaptaas, e una formacion reala. Las aisinas existan, las formacions e los metòdes tanben, un pauc pertot: penso a las experiéncias fachas dins lo primari en Bocas de Ròse per los centres renfortits, per exemple. Mas los que sabon l’estat de l’ensenhament sabon çò qu’es devengùa, dins las darrieras annaas, la formacion iniciala e la dintraa dins lo mestier. E sabon que fai aüra d’annaas que la formacion contunha dels ensenhaires es reducha a un estat esqueletic...
Mas en delai de l’aquisicion de las aisinas e dels metodes, se pausan de questions mai fondamentalas e que son objecte de debats, dins lo mond dels ensenhaires coma dins l’ensems de la movéncia ocitanista.
L’i a una question de la lenga. Chau privilegar una forma unifiaa, e pas solament au nivèu de la grafia, o chau pegar au mai possible a las formas parlaas dins lo luec ont ensenham? Los textes oficiaus respondon, en preconizant lo recors a las formas dialectalas de l’academia, non sens una certa simplificacion burocratica (lo “vivaro-aupenc “ s’ensenha en Droma e Ardecha, academia de Grenòble, mas es pas censat s’ensenhar en Autas Aups e nord Bassas Aups - Academia de Ais... Mas los ensenhaires se sabon adaptar -penso als collègas venguts de còps de fòrça luenh, afectats a Gap o Dinha, e qu’an sabut apréner lo parlar dau pòste. Me sembla - mas es de discutar, que lo realisme comanda de s’adaptar a la forma locala. Mas es pas enebit d’anar un pauc mai luenh.
Transmetre quauque ren aure
E puèi l’ a un segond element, de natura societala: aqueu monde son estats de lonja mespresats per los ben-parlants, los que lor reprochavan de pas saber lo bon francés Chalria puèi pas que los occitanistas lor faguessiam sentir la condescendéncia que nos inspira lor parlar brut. Se tracha pas d’idealizar lo parlar dau “pòble “, e es pas incompatible amb una normalizacion ben pensaa. Se tracha de respechar los que lo parlan. Aquí parlam de valors umanas, pas solament d’abstraccions patrioticas e totemicas estile Paratge o Larguesa. Parlam de renosar lo liam sociau entre ancians e novèus locutors, e, en delai, entre ciutadans, tot bonament.
Trasmetre a quau?
Un darrier element. Penso qu’es aüra parteat per quasi totos que la lenga e la cultura son pas un patrimòni reservat a los que lors avis an sempre istat suu sol sagrat de la Patria, mas valon tanben per los novèus venguts. Mas en delai d’aquò, me sembla - a la FELCO nos sembla, e pas d’encuèi - que l’i a urgéncia a reclamar que l’ensems de la societat francesa, e en prioritat los mainats a l’escòla aian una iniciacion a la diversitat linguistica e culturala de França. Vòl pas dire ensenhar l’occitan fatalament a Tourcoing (a Paris, si, per contra, s’es agut fach ponctualament e se deu far): vòl dire semondre una informacion minimala. Car es lo solet biais de lochar contra l’ignorància generalizaa dins la societat francesa sus aquò. S’enganessiam pas: avèm d’enemics, mas sovent lor ostilitat ven de lor ignorància, entretengùa per lo nacionalisme francés e son exclusivisme linguistic seculari. Es la prepausicion que faseriam au comitat consultatiu dau Ministèri de la Cultura, e la veèm represa dins son rapòrt finau. Sobra desenant de la veire aplicaa concrètament. Nos i chalrè velhar, lo moment vengut.
Ops ! Avio dich que laissario de caire la dimension revendicativa. Vai ben, me perdonaretz, espero.
Felip Martèl
Transmetre la lenga
Dau temps de nòstres predecessors, cinquanta o seissanta ans en reire, èra simple: los mainats en arribant a l’escòla pron sovent adusian una competéncia en occitan, foguesse solament passiva, qu’eriam au temps dels darriers badalhs de la transmission familiala. Lo pretzfach dau mestre, ansinda, èra de lor bailar las claus dau passatge a l’escrich, amb la descubèrta de l’impensable: lo “patois “ que servia per parlar au bestiari èra tanben, e despuèi longtemps, lenga d’escritura e de literatura.
Ne siam encuèi malastrosament pus aquí. Parlam per facilitat de “re-apréner “ la lenga, mas sabèm de resta qu’en realitat se tracha pas d’un retorn mas d’un anar simple. Aquò demanda doncas d’aisinas pedagogicas adaptaas, e una formacion reala. Las aisinas existan, las formacions e los metòdes tanben, un pauc pertot: penso a las experiéncias fachas dins lo primari en Bocas de Ròse per los centres renfortits, per exemple. Mas los que sabon l’estat de l’ensenhament sabon çò qu’es devengùa, dins las darrieras annaas, la formacion iniciala e la dintraa dins lo mestier. E sabon que fai aüra d’annaas que la formacion contunha dels ensenhaires es reducha a un estat esqueletic...
Mas en delai de l’aquisicion de las aisinas e dels metodes, se pausan de questions mai fondamentalas e que son objecte de debats, dins lo mond dels ensenhaires coma dins l’ensems de la movéncia ocitanista.
L’i a una question de la lenga. Chau privilegar una forma unifiaa, e pas solament au nivèu de la grafia, o chau pegar au mai possible a las formas parlaas dins lo luec ont ensenham? Los textes oficiaus respondon, en preconizant lo recors a las formas dialectalas de l’academia, non sens una certa simplificacion burocratica (lo “vivaro-aupenc “ s’ensenha en Droma e Ardecha, academia de Grenòble, mas es pas censat s’ensenhar en Autas Aups e nord Bassas Aups - Academia de Ais... Mas los ensenhaires se sabon adaptar -penso als collègas venguts de còps de fòrça luenh, afectats a Gap o Dinha, e qu’an sabut apréner lo parlar dau pòste. Me sembla - mas es de discutar, que lo realisme comanda de s’adaptar a la forma locala. Mas es pas enebit d’anar un pauc mai luenh.
Transmetre quauque ren aure
– Tre que los mainats mestrean la forma locala, començar de lor far descubrir las autras formas, luenchas que luenchas, de la lenga: ansinda pòion a l’un cop viatjar dins l’espaci de la lenga, e descubrir los tesaurs de la cultura - musicala, literària... de las autras regions. E viure ansinda, concretament, l’abstracha “Occitània “.
– Establir lo contacte amb los darriers locutors naturaus de la lenga. Es pas simple: elos se mesfisan d’aquelos joves intellectuaus de la vila que lor venon demandar l’accès a un lengatge que per elos lor es reservat, e a los que conoisson despuèi totjorn, en cò sieu. E en vila, descubrir de locutors ansin es encara mens aisiat. Mas fauta de sesera existan de merles: los enregistraments que comencèron i a d’annaas per d’associacions pacientas e eficaças se generalizan: penso a la Talvera, a Al Canton en Avairon, a Nosauts de Bigòrra, au trabalh de nòstre collèga Lissandre Varenne, a aqueu que se mena aüra au CEP d’òc en Provença o encara, a aquelas experiéncias lemosinas… e supauso que chasca region a l’equivalent. L’interés d’aqueu contacte amb los portaires de la lenga es pas solament aqueu d’una desmarcha patrimoniala, o d’una curiositat d’estetas. Es primier de tot una necessitat pedagogica: aquelos locutors pòion ignorar superbament los neologismes qu’adòran los neo-locutors. Mas tenon doas causas irremplaçablas: la sintaxi, e la musica de la lenga, la prosodia, l’intonacion, tot çò que permete d’evitar de parlar un occitan pastat d’accent francés, en un temps ont en cò nòstre es finda l’accent francitan qu’es a s’esvanir..
– Establir lo contacte amb los darriers locutors naturaus de la lenga. Es pas simple: elos se mesfisan d’aquelos joves intellectuaus de la vila que lor venon demandar l’accès a un lengatge que per elos lor es reservat, e a los que conoisson despuèi totjorn, en cò sieu. E en vila, descubrir de locutors ansin es encara mens aisiat. Mas fauta de sesera existan de merles: los enregistraments que comencèron i a d’annaas per d’associacions pacientas e eficaças se generalizan: penso a la Talvera, a Al Canton en Avairon, a Nosauts de Bigòrra, au trabalh de nòstre collèga Lissandre Varenne, a aqueu que se mena aüra au CEP d’òc en Provença o encara, a aquelas experiéncias lemosinas… e supauso que chasca region a l’equivalent. L’interés d’aqueu contacte amb los portaires de la lenga es pas solament aqueu d’una desmarcha patrimoniala, o d’una curiositat d’estetas. Es primier de tot una necessitat pedagogica: aquelos locutors pòion ignorar superbament los neologismes qu’adòran los neo-locutors. Mas tenon doas causas irremplaçablas: la sintaxi, e la musica de la lenga, la prosodia, l’intonacion, tot çò que permete d’evitar de parlar un occitan pastat d’accent francés, en un temps ont en cò nòstre es finda l’accent francitan qu’es a s’esvanir..
E puèi l’ a un segond element, de natura societala: aqueu monde son estats de lonja mespresats per los ben-parlants, los que lor reprochavan de pas saber lo bon francés Chalria puèi pas que los occitanistas lor faguessiam sentir la condescendéncia que nos inspira lor parlar brut. Se tracha pas d’idealizar lo parlar dau “pòble “, e es pas incompatible amb una normalizacion ben pensaa. Se tracha de respechar los que lo parlan. Aquí parlam de valors umanas, pas solament d’abstraccions patrioticas e totemicas estile Paratge o Larguesa. Parlam de renosar lo liam sociau entre ancians e novèus locutors, e, en delai, entre ciutadans, tot bonament.
Trasmetre a quau?
Un darrier element. Penso qu’es aüra parteat per quasi totos que la lenga e la cultura son pas un patrimòni reservat a los que lors avis an sempre istat suu sol sagrat de la Patria, mas valon tanben per los novèus venguts. Mas en delai d’aquò, me sembla - a la FELCO nos sembla, e pas d’encuèi - que l’i a urgéncia a reclamar que l’ensems de la societat francesa, e en prioritat los mainats a l’escòla aian una iniciacion a la diversitat linguistica e culturala de França. Vòl pas dire ensenhar l’occitan fatalament a Tourcoing (a Paris, si, per contra, s’es agut fach ponctualament e se deu far): vòl dire semondre una informacion minimala. Car es lo solet biais de lochar contra l’ignorància generalizaa dins la societat francesa sus aquò. S’enganessiam pas: avèm d’enemics, mas sovent lor ostilitat ven de lor ignorància, entretengùa per lo nacionalisme francés e son exclusivisme linguistic seculari. Es la prepausicion que faseriam au comitat consultatiu dau Ministèri de la Cultura, e la veèm represa dins son rapòrt finau. Sobra desenant de la veire aplicaa concrètament. Nos i chalrè velhar, lo moment vengut.
Ops ! Avio dich que laissario de caire la dimension revendicativa. Vai ben, me perdonaretz, espero.
Felip Martèl
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
La chausia de la lenga, pròcha de l'oralitat e generala per l'escrich, es la bòna de segur. Es una dei chausas que pòdon permetre de se sortir de l'efièch "enfarinat", que d'escolans per exemple, amb un projècte de corespondéncia, se sentischan pas isolats coma apreneires de l'occitan. E me fai plaser de legir un article per pensar au trabalh, au biais que lo pòdo menar, a cha jorn.
De demandar l'obligacion de l'ensenhament de l'occitan seriá mesconóisser la situacion onte siam. Lo trabalh de la FELCO, se fai ambe lo saber dei situacions dins chasca académia, ambe los collègas. Oblijar a l'ensenhament de l'occitan, vaquí una formula simplassa. Aquò me paréis una posicion ideologica e inutila.
La demanda que portam ara a la FELCO, que mòstra l'inegalitat republicana facha a l'occitan per lei pòstes de professors bilingües ò per lo nombre de professors d'occitan en collègi e licèu, me sembla qu'es mai interessanta per obténer mai d'avançadas realas.
Adieu a totes,
Personalament es totjorn un plaser de legir los escriches d'en Felip Martèl e vos confessi que m'a agradat tanben lo comentari d'en Joan Claudi.... Malastrosament criticar serà totjorn plan mai aisit que bastir de causas, e subretot de trabalhar en comun serenament; e pensi que la FELCO, sa direccion e sos membres an plan capitat de bastir e de partejar vejaires, idèas e accions; es quicòm de pas gaire evident dins l'occitanisme e vos feliciti per aquò.
Senon, passam a l'aspècte principal de l'article, la causida de varietat es pas un problèma inerent sonque a l'occitan, me tròbi dins una situacion pro semblanta en Catalonha del Nòrd. Se pòt ensenhar lo rosselhonés o se deu ensenhar una varietat mai normativa??? La situacion es pr'aquò un pel diferenta que lo catalan al sud es una lenga amb un foncionar gaireben normal e que doncas la lucha del local contra l'universal es gaireben perduda d'avança.
La situacion de la lenga aicí es un pauc melhora que l'occitana mas es pas flama; la diferéncia gròssa es l'identitat e l'ascendent de Barcelona que benlèu permetrà una leugièra involucion dins la pèrdia del catalan. Fa 10 ans que soi per aquí e vesi, constati pasmens que l'emplec de la lenga quita pas de davalar, los vièlhs se'n van e los joves demòran (e d'unes arriban per cercar lo solelh e segur parlan pas catalan) mas son ja descatalanizats lingüisticament... e mai recentament los gitanos (mos vesins) son a pèrdre sas colors e sa lenga... Probablament al contacte de la frontièra pòt èsser un brin melhor que dins mon vilatge rosselhonés mas bon... la situacion fa pas gaug en general.
Personalament ensenhi lo catalan estandard (eviti mon valencian...) en indicar las variantas localas en cas que dròlle e drolletas volguèssen comunicar amb los autoctòns; mas bon per ieu es evident s'un jorn fan servir lo catalan (soi passat per Calandreta e sabi plan que bastissèm mai que mai de locutors potencials e encara...) serà pel sud, benlèu a l'aeropòrt de Girona se tròban qualqu'un qu'i parla catalan o a Barcelona dins la meteissa condicion qu'a Girona. La tòca mia principala evidentament es d'aver una comunicacion fluïda que se veja pas entrepachada per de diferéncias dialectalas que dins lo cas catalan pòdon far que lo locutor passe a la lenga dominanta (percebuda coma universala) per evitar aqueles trabucs. Es arribat a de gents de ma familha (valencians) pro sovent e mai quand aguèri una amiga occitana a l'ostal a Barcelona, una persona comencèt a li parlar espanhòl. L'intercompreneson e capacitat d'adaptacion anciana son a se pèrdre dins la catalanofonia de la capitala, es un fach.
Lo cas occitan es diferent coma o disiái adés, mas me demandi dins quina mesura se pòt transmetre lo parlar local, que sovent es pas gaire conegut (las monografias o descripcions son escassas) e sovent en boca del "jovent" es mai una parodia de parlar local (per far local, qualques "occitanistofòns" emplegan çò piéger del parlar local coma avedre, aveire, agudre, avudre, aguer, vodre, vorre... etc sens aver capitat d'encapar çò melhor del parlar local, lo biais, la musicalitat, la sintaxi e las expressions coma o comentava Felip...).
La solucion (mas sabi pas se n'i a una, pensi qu'es l'ensenhaire qu'o deu sentir e se petaçar) es probable una via mejana, ensajar de gardar quicòm de local (en destriar çò acceptable e çò qu'o es pas) e se sarrar de quicòm mai normatiu. De tot biais, cal veire tanben que las varietats per fòrça seguisson un parlar director mai prestigiós, s'o fan pas es que son a mand de desaparéisser, escafadas per una lenga inicialament forastièra.
La comunicacion amb los ancians seriá quicòm d'excellent mas es quicòm que l'occitanisme d'un biais pro general a negligit, en se replegar sus una dimension universitària e ara es tròp tard en general (mas benlèu pas de pertot...) per cambiar la dinamica, malgrat que se pòsca encara parlar amb los darrièrs gardians del parlar local.
Aquí! Per clavar, qu'aquò ven tròp long, amistats a Elian e als autres amics que fa tròp de temps qu'ai pas agut l'astre de veire.
Bon estiu e bon coratge per la dintrada que se sarra.
Claudi
PS: Espèri que serai pas censurat aqueste còp...
Es estomagant qu'una questioneta e una reflexion mieuna sus una partida de l'article de F. Martel provòquen un fum de reaccions d'agressivitat (o al limit de l'agressivitat).
Vòli joslinhar que l'article aqueste es escrit dins una rubrica d'OPINION, valent a dire que las opinions s'i pòdon exprimir dins l'encastre dels comentaris. Normalament l'espaci dels comentaris es lo de la DISCUTIDA, de l'ESCAMBI, de la LIBERTAT D'EXPRESSION.
Los comentaris an pas vocacion a èsser una cambra d'enregistrament de l'article! Normalament, participan a l'enriquiment del debat d'idèas. Atal, es normal d'i trapar de comentaris neutres, favorables o desfavorables.
La Felco, coma organisme de regropament dels ensenhaires pertanh a la Felco e soi pas qualificat per téner una opinion sus las siás activitats.
Per contra, coma pagaire de talhas a l'estat francés e ciutadan occitan, tèni lo dreit de téner las miás opinions sus l'ensenhament public de l'occitan. L'ensenhament public de l'occitan pertanh al public. La Felco n'es pas lo solet proprietari. Totes o son. Ieu inclús. E coma "co-proprietari" de l'ensenhament public de l'occitan, tèni lo dreit de téner idèas que son pas las meteissas dels autres "co-proprietaris". La cronica d'opinion es lo punt de trobada ont las idèas s'i pòdon rescontrar e escambiar. Se m'engani pas, seriá pas l'eslogan del Jornalet: "Legís, pensa, escriu"?
Sabi ben qu'aquò pòt embarassar la francofila Felco, mas es un fait que l'ensenhament public de l'occitan pertanh a totes e d'aquí pertanh TANBEN als sobeiranistas occitans.
Acusar l'expression d'idèas diferentas d'èsser d'"atacas" me sembla traïr unas dificultats a acceptar l'expression d'idèas diferentas en general, e de las idèas sobeiranistas en particular.
Que pensi que la solucion serè d'ensenhar la lenga nòsta dab las soa particularitats mes, car que i a un mes, que cau ensenhar ua lenga en grafia normalizada si que volem deishar las annadas de la discriminacion francesa darrer nos ! La lenga nosta fiera de las soas riquesas que's harà unica tota sola dab lo pasatge de las annadas e deus sègles , mes abans aqueth dia que cau arrespectar la diversitat linguistica nòsta com un tresor de paper, eth qu'estó tròp sovent frostit com ua camisa shens valor
Coneissèm totes lo provèrbi chinés. Quand lo savi mòstra la luna, lo nèci agacha lo det. Felip Martèl afustava un problèma essencial per nòstra ensenhament (ja levat per Eric Fraj e J.-P. Cavaillé, a bon drech anar) : quina lenga ensenhar ? I a de gents que se foton d'aquesta question coma de l'an cranta e qu'an pas remarcat qu'una causa : que lo det guinhaire aparteniá al president de la FELCO, una organizacion qu'a lo tòrt de pas far de subrencariment ideologic. Aqueles inquisitors del patriotisme occitan pèrdon pas un escasença de practicar lo judo moral, coma l'apèla lo romancièr Milan Kundera, çò que consistís a exibir l'ardor e la puretat de sa fe en desboscant a cò de l'adversari la pus mendre traça de contradiccion. Vaquí donc la FELCO victima d'una clau al braç, en esperant de cremar sul lenhièr per eretgia. Çò embestiant, es que los ensenhaires que ne son sòcis enquadran la màger part dels escolans escolarizats en occitan. Rai, basta de pretendre que los bailes de la FELCO rebaton pas l'opinion de lor basi, d'enquilhar un cunh en eles e lors aderents. Òr tot aderent d'un CREO (centre regional) sap que la consultacion es permanenta e que cap de decision importanta se pren pas sens son vejaire, coma o pròvan los messatges internet que recep de contunh (e coma o pròvan los messatges de sosten dins aquesta tribuna).
Per aqueles occitanistas entitainats de puretat patriotica, lo tòrt vertadièr de la FELCO es sa compromission amb l'Estat francés. Es tanben lo tòrt de l'ensenhament public en general. Sòmian donc d'una Occitània ideala, es a dire basca o catalana, d'una Occitània arcadica ont se poiriá debanar una lucha de liberacion nacionala a partir de falanstèris privats, de fogals escolars d'insurreccion ideologica. Lo tòrt de la FELCO es son realisme. Tot rapèl a la realitat provòca cracinament de dents e secrecion de fèl.
Per memòria, una lei de refondacion escolara ven d'èsser votada al parlament. Los degalhs per l'occitan son estats limitats e mai podèm parlar d'avançadas (insufisentas de segur). Los quites escumenjaires de la FELCO escupisson pas dessús. Qual se tampiguèt la màger part del trabalh, pression suls elegits, corrièrs divèrses, rendètz-vos ? Sens aquelas copablas compromissions amb l'Estat impur, auriam pas que los uèlhs per plorar e la boca per bramar la puretat de nòstra fe.
"Lo libre de Catòia" de nòstre Bodon sèrva tota sa poténcia. La FELCO a, per d'unes, lo tòrt de se voler pas enfarinar.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari