Vaquí la seguida deu nòste petit viatge capvath los jòcs de bala mascluts qui eston inventats abans lo rugbi. Après Euròpa, que vam de cap a contradas luenhècas:
 
 
Marn grook
 
Qu’ac sabèm, Australia ei un país de rugbi de XIII e de XV qui coneish tanben un jòc pròpi aperat Australian Rules o footy, deu quau am dejà parlat aquí. Hèra de temps abans l’arribada deus Blancs, los Aborigèns avèvan dejà engibanat un biaish de divertí’s. Cau plan díser qu’èran presents sus l’iscla uas 30.000 annadas mei de d’ora e doncas avèvan pres un drin d’avança. Aquestes jòcs, qui cambiavan d’un lòc l’aute, an pres lo nom de marn grook, çò qui vòu díser tot simplament en lenga gunditjmara  “jòc de bala “. Lo woggabaliri, per contra, èra mei vesin de la butabala. Èra tanben lo parat au joens de vilatges de’s pagerar dens ua mesclanha gaujosa e bolegaira, segon los testimònis deus purmèrs Europencs deu sègle XIX-au, qui insistèn suu costat hestiu de l’activitat. Uns elements totun èran comuns ad aquestes jòcs: la bala èra en pèth d’oposon, l’escòre n’avèva pas nada importància, las equipas podèvan estar compausadas d’un nombre hèra gran de jogadors, los terrenh podèvan aténher mei de 500 m de longor, la mira màger èra de s’amusar.
 
 
Ki-o-rahi.
 
Navèra Zelanda qu’ei LO país deu rugbi, qu’ac sabèm de plan. Se los Aborigèns d’Australia se divertissèvan abans l’arribada deus Blancs, podètz imaginar que los Maoris, los qui balhèren a l’equipa deus All Blacks jogadors deus celèbres, qu’an tanben eredat d’un jòc qui sembra haut o baish au nòste espòrt-rei. Aqueste jòc, lo ki-o-rahi, apres son nom au mot ki, qui vòu díser  “bala “ (véser imatge). Pro similar au rugbi de VII, possedís mei d’ua version e abans cada encontre, un procediment tradicionau, lo tatu, determina la varianta qui serà utilizada. Las règlas comunas son totun que, entà mercar, cau tocar ua mèrca de termièra aperada pou, en tot aténher la mira, sia tupu. Lo jòc que contunha de víver e possedís la soa federacion, la Ki-o-Rahi Akotanga Iho. En seteme e octobre de 2010, ua equipa miada per l’ancian All Black de las 22 seleccions Wayne Shelford vengoc en Euròpa per ua virada mentre la quau vençón l’equipa de França de ki-o-rahi basada a Dieppe en Normandia suu planchòt de 57-10, çò qui pòt brembar un escòre de rugbi deus òmis en néguer.
 
 
Yubi lakpi
 
Tanben exotic mei mensh qu’aquò tèrra de rugbi, vaquí qu’arribam en ĺndia, mei precisament dens la província de Manipur. Aquiu tanben lo monde aima plan honhà’s en tot trucar dab lo pè ua nòga de cocòt. Lo jòc, justament, s’apèra yubi lakpi, çò qui vòu díser  “gaha la nòga de cocòt “ en lenga manipuri. Tradicionaument, lo jòc ei associat a la fòrma particulara e locau de practica deu hindoïsme e lo pati deu temple Bijoy Govinda arcuelhís encontres. Las règlas pòdon susprénguer: los jogadors son pèdescaus e piet nud, que s’untan lo còs per òli de mostarda (!) entà eslissà’s au moment deu contacte, la nòga de cocòt tanben qu’ei empegada d’òli, lo prat shens d’èrba que s’espandís sus 45 m e 18m, la mira ei de passar la linha en tot portar la nòga, los jogadors n’an pas lo dret de ténguer la nòga cantèr lo piet mès devath lo braç (!!). Quan un  “ensai “ ei mercat, la nòga ei auherida au  “rei “, un convidat d’aunor.
 
 
Bottle-kicking
 
Entad acabar com cau nòste torn deu monde, vaquí que tornam ad Euròpa, au país on lo rugbi modèrne vasoc: Anglatèrra. E com lo nòstes amics anglés ne podon pas hèr com los autes, me’n vau adara vos presentar lo jòc lo mei  “locau “ deu monde: lo bottle-kicking. Perqué  “locau “? Pr’amor aqueste espòrt ne’s practica pas sonque dens un sol lòc, ad un sol parat: lo vilatge de Hallaton dens lo Leicestershire, cada diluns de Pascas. Duas originas be son evocadas entad explicar la naishença deu jòc: ua crestiana (Los paures deu vilatge se serén batuts entad ua tarta de carn de lèbe e duas barricas de cervesa balhadas peu curat, e los poblants deu vilatge vesin de Medbourne serén venguts tanben entà panar la cervesa, d’aquí ua rivalitat shens de cès entre eths.) e ua pagana, qui hè datar la tradicion abans l’èra crestiana, quan lèbes èran sacrificadas a la divessa Eostre.
Tot que comença de maitin dab la procession per las carrèras deus dus vilatges dab ua bèra tarta de carn de lèbe (especialitat anglesa), duas barricas de bièrra e ua faussa barrica hèita de husta e pintorlada de rotge e blanc. La tarta ei benedita peu vicari de Hallaton, e ua missa ei dita. Puish la tarta ei distribuïda aus poblants e a 3h15 la partida pòt començar. La mira ei de plaçar las  “botelhas “ (las barricas) sus ua de las tres basas separadas per 1,6 km (!) capvath trabucs de totis coma varats, sègas o hius brocuts. Las règlas son simplas e son au nombre de tres: 1/ Ei dehenut de desarrigar un uelh, 2/ Ei dehenut d’escanar un adversari, 3/ Ei dehenut d’utilizar ua arma. Los participants qui an mei plan jogat an lo dret de beure a las barricas a pòt abans que los autes acaben de las vueitar.
 
Be son hòus, aqueths Anglés, mès shens d’eths, lo monde seré solide drin mei triste…