Una polemica recenta, ont me soi empegat, me mena a soscar un pauc sus çò que vòli dire e vòli far quora emplegui la primièra persona del plural, lo subjècte “nous” en francés o lo mot “nosautres” en occitan dins mos tèxtes dedicats a la lenga “nòstra” (justadament!).
 
La polemica en question es la de Francesa Morvan (occitanizar son pitit nom per ièu es un delici). Francesa doncas, dins un tèxte pec, missant e voide de contengut, respondèt d’un biais puslèu agressiu, a ma reaccion (que trapatz aquí, amai sul sit de Mediapart) a son precedent article contra la Charta europèa de las lengas regionalas e minoritarias paregut sul sit de Mediapart. La me reprocha, entre autres, de dire “nos” e de parlar al nom d’un collectiu, d’un grop escur que se definís pas. I auriá dins ma prosa d’un costat aqueste “nos” tenebrós e, de l’autre, “elis”; los tenents de la teoria del complòt etnic, que per ela existisson pas. Los que denonci coma complotistas antilengas minorizadas (los que veson de complotaires etnics de’n pertot) son de monde coma ela, de braves ciutadans que volon salvar la REPUBLICA del desmembrament etnic e tribal que la charta ne seriá lo caval de Troia. Es puslèu risible perqué evidentament lo motor d’aquesta argumentacion es la conviccion de se trobar fàcia a una còla escura, un partit tentacular que ditz pas son nom, de monde enfin que complotan dins l’ombra per fargar una Euròpa de las etnias; e ièu en primièr, vist qu’ensajariái tanben, a son vejaire, dins aqueste tèxte, de desdiablejar l’usatge del quite concepte d’etnia. E vaquí qu’aital Francesa pòt continuar de virar dins sa ròda e confermar çò que disiái: a saber que tota tentativa de demostrar que lo complòt existís pas, per los complotistas (lo monde que vedon lo complòt d’en pertot), es pas qu’una prova en mai de son existéncia.
 
De tot biais, dins aqueste cas, lo repròchi de pas dire qual èra aquel ”nos” èra pas fondat, perqué preniái la pena de dire dins aquel tèxte que sèm simplament lo monde que militan per la ratificacion de la charta sens pas jamais soscar en terme d’etnia (de fait, completament absent de la Charta). Totas las criticas de Francesa son de la mèma aiga e ai decidit d’i pas respondre, tant mai que cal èsser abonat per poder escambiar amb los autors e vòliái pas mandar un tèxte novel a Mediapart solament per aver lo darrièr mot, que de tot biais l’auriái pas agut e subretot qu’es pas lo fait d’aver lo darrièr mot que balha rason.
 
Pr’aquò, es per ièu l’ocasion de pensar un pauc a l’usatge del “nos” collectiu (pas lo de majestat, que m’en trufi plan!), puslèu frequent dins los tèxtes de mon blògue e benlèu un pauc susprendent, venent d’un individualista coma ièu.
 
En primièr, zo cal dire, un militant es fondat a dire “nos” quora s’exprimís coma militant. Lo blògue, per ièu, l’ai sovent dit, es un biais de perseguir un trabalh de militantisme cultural e linguistic, e doncas politic, perqué lengas e culturas son (podon pas èsser pas) d’afars politics. Çò que volèm en particular es una vertadièra politica linguistica per far viure l’occitan e las autras lengas ditas regionalas de França e vesèm pas cossí prodriá se far en defòra de l’encastre europèu e doncas sens la ratificacion de la charta europèa. Quora surtissi d’aqueste ròtle militant perfièchament assumit, pòdi tornar parlar en mon nom pròpi, coma zo fai ara.
 
Mas dins mon usatge del “nos” i a plan quicòm mai. Primièrament, me geina pas de zo reconéisser, l’invocacion del “nos” fa part d’una retorica de luta. D’un biais, se tracta de mostrar a los que volon veire la diversitat linguistica definitivament escafada del territòri que “Sèm fòrça”, amai ne’n siaga pas brica segur, que siam aital fòrça e fòrts; me daissariái puslèu convencer del contrari, mas fau ben se monstrar fièr, senon podèm demorar al lèit. L’invocacion del “nos”, coma una mena de acà se volètz... D’un autre biais, la tòca es d’integrar dins aqueste “nos” los que se traparián d’accòrdi amb ièu, un biais de lor dire que cadun es pas solet dins son canton, mas que, de fait, se volèm nos en donar la pena, sèm (seriam) fòrça: un “nos” que se vòl dubert, integratiu e, cossí dire, consolatòri, lenitiu. “Non, Jeff, siás pas tot sol”, çò cantava en bramejant lo grand manjaire de Flamands.
 
Dins ma prosa, aquesta primèra persona del plural es, se volèm, una mèna, de “consolament” laïc, de signe e de ritual de reconeisséncia collectiu d’una minoritat mespresada. Mas alavetz, aqueste “nos” ven quicòm de mai important e prigond. Es la comunautat escampilhada e espelhandrada que parla e fa viure la lenga, encara, un pauc, per quant de temps? Comunautat improbabla, que se torna trobar e compausar per de tròp raras ocasions, coma l’Estivada o las manifestacions grandas biennalas. Perque cadun perseguís son camin màger en familha, al trabalh, a quauquas excepcion prèp, mai que mai en francés, o dins d’autras lingas mai socializadas que non pas las “nòstras” (disi plan las nòstras, al plural). Aquò te fa un “nos” fòrça especial, als antipòdis de çò que volon dire “nòstres” enemics quora parlan a nòstre prepaus de “comunautarisme”.
 
Aqueste “nos” remanda a una identitat, òc, mas una identitat non pas de familha, ni mai de vilatge, de vila o de pòble e encara mens d’etnia o de nacion, mas d’individús separats que constituisson un collectiu mai que mai virtual, de monde que s’encontron gaire, perque los luòcs ont las lengas nòstras se parlan collectivament e d’un biais transgeneracional, son plan rares. Aquí vòli evidentament parlar d’aquesta comunautat plurala, virtualament mondiala, de los que son a perdre lors lengas, es a dire que son dins una situacion ont la transmission espontanèa de lor lenga es pas mai assegurada, que siagan sardes, còrses, occitans, bretons, kanak o ramà: los sentiments partejats de pèrdia, de desfaita e d’urgéncia nos autorizan a dire “nos”, amai se nos coneissem pas entre nosautres.
 
Reconeissi tanben qu’aqueste “nos” es a geometria variabla, perqué de còps que i a compren totis los locutors de la lenga “nòstra”, e pas mai los de totas las lengas minorizadas del monde, nimai los sols locutors militants; perqué evidentament sèm en dreit de dire “nosautres que parlam la lenga”, que parlam la lenga “nòstra”. Sabi plan que la majoritat d’aqueste monde pensan parlar patoès e non pas occitan, e que n’i a tanben que dison parlar una lenga, mas pas l’occitan; dison gascon, provençau e, de còps que i a, son antioccitantistas declarats e acarnassits. Aquestes, de mon “nosautres” ne volon pas! Es important de se’n rampelar, mas leva pas lo dreit de se fargar une comunautat imaginaria, una identitat ficcionada. Es çò que fasèm totis; l’identitat collectiva tant coma es fargada per l’individú es totjorn imaginària. Aprèp, a costat, en dejós, i a las identitats istitucionalas, coma los elements que figuran sus la carta d’identitat (lo genre e la nacionalitat subretot, etc), o una identitat religiosa declarada, etc. L’institucionalisacion objectiva l’identitat. Soi francés o òme (al sens del genre), que zo vòli o pas, amai me pantassariái indian o femna.
 
Nòstra identitat lingüistica coma locutor d’occitan a pas brica d’objectivacion. Se pòt dire qu’es doncas completament subjectiva, mas es pas per aquò qu’existís pas; subretot, un còp de mai, que l’imaginari constitutiu d’aquesta identitat es, el, collectiu.
 
Zo disiái, mon “nos” es a geometria variabla, perque lo collectiu que se declara portaire dels mèmes elements d’identitat; lo qu’apèla “occitan” la lenga que parla, lo que manifesta per una lei o per la ratificacion de la charta, aquò te fa un “nos”: lo de l’accion e del discors, lo nos “militant”.
 
I sèm tornats un còp de mai. Renegui pas aqueste “nos”. Diriái mai: es lo “nos” vertadièr, lo que càmbia lo monde, pel melhor e pel pièger, o almens qu’ensaja de lo cambiar. Ensajar es deja faire quicòm, cambiar quicòm, amai dins la desfacha. Dire lo “nos” del militant, aquò empacha pas de refusar de se plegar a çò que nos agrada pas dins lo discors e los signes militants; aimi pas la crotz occitana, la dictada me fa cagar, lo mite de l’eden catar me fa rire, lo bal fòlc m’engarça, etc. etc. e donca, aquò rai, podi, tanben dire “ièu”; aquò es la causa mai aisida del monde; subretot dins un monde ont lo “ièu” es aital valorizat, lo “ièu” de l’ideologia antipolitica del “desvelopament personal”, de l’espeliment individual. Podi dire “ièu, ièu, ièu”. Es aisit.
 
Es mai complicat, mai riscat, mai corajos, de còps que i a, d’ensajar de dire “nos”.