Fa qualques jorns, me demandavi sus qué anavi escriure mon article per Jornalet. Lo voliái redigir sus la region qu’abiti, la valada de Ròse, a Pèiralata, dins un canton fòrça desoccitanizat, al limit entre Delfinat e Provença, d’identitat confusa. Lo Delfinat i evòca pas res, Provença un pauc mai encara que i sèm pas exactament. I a de panèls bilingües en grafia mistralenca a l’intrada de la vila, amb de bandièras provençalas, mas ai agut remarcat que los escolans las identificavan pas totjorn. Lo torisme pòrta una apellacion “Droma provençala”, mas las gents parlan puslèu del departament, en precisant de còps “Sud Droma”. Lo cònsol UMP, de nom breton, en vesitant mon collègi l’an passat, se glorifiquèt de son amor per la lenga francesa e de secutar los anglicismes dels conselhièrs municipals e del personal administratiu. Tanben es una region entretenguda, e mai benlèu corrompuda, per l’industria nucleara francesa.
 
De viure aicí, al mièg d’una identitat confusament e a malas penas provençala mas mai que mai francesa, contrasta amb l’estrambòrd que foguèt mieu, l’11 de setembre passat. Amb mos companhs e amics d’Iniciativa per Occitània, anèrem participar a la Via Catalana, a la Jonquera, dins lo nòrd del Principat de Catalonha, solidaris dels catalans mas tanben conscients de la libertat possibla d’Aran a respècte d’Espanha.
 
Se pòt pas dire que la vilòta siá bèla, entre de bordèls plens de pauras filhas gorrinas d’Euròpa orientala e de supermercats ont s’aficha lo francés pels clients que i venon crompar de produches mens cars que de l’autre costat de la frontièra.  Pasmens, tre nòstra arribada, ja se sentiá un ambient particular. Per tota l’avenguda ersejavan de bandièras esteladas e a quatre oras del començament de la cadena umana ja se vesián de camisetas independentistas, e dins lo restaurant a costat del qual nos èrem donat rendètz-vos tot lo personal portava las colors de la Via Catalana.
 
E las carrièras s’anèron emplenant de gents de totas edats, determinadas mas pacificas, que venián demandar lor libertat perduda fa gaireben 300 ans. Levat l’organizacion,  de pas creire per una cadena umana de mai de 400 km, m’impressionèt la serenitat dels catalans, una tranquillitat joiosa, festiva, aürosa, qu’es simpletament la certesa de la victòria. Òc, ja se pòt parlar de victòria, amb un adversari espanhòl que, el, mòstra totes los signes de la desfacha. S’embarra dins una surditat arroganta, sembla incapable de respondre democraticament a la volontat d’un pòble, tomba dins las menaças o dins las caricaturas, la pièger de las qualas es de gausar comparar l’independentisme al nazisme, çò qu’insulta la memòria de totas las victimas d’aquel totalitarisme. La nostalgia del franquisme de part de la drecha espanhòla, l’actitud dels socialistas espanhòls ostils a la libertat dels catalans de s’exprimir coma pòble, la catalanofobia, lo desir de seguir lo modèl assimilacionista francés, la corrupcion e l’economia malsana correlativa, refortisson cada jorn la volontat d’anar cap a una independéncia que se va precisant. E mai la possibilitat que Catalonha sortisca de l’Union Europèa quand serà independenta fa pas paur a degun, e d’unes catalans i veson al contrari un encoratjament.
 
Tornat dins mon Occitània malauta, pensi a la leiçon que los catalans acaban de bailar al mond. Cèrtas, los mèdias franceses, geinats per l’eveniment pr’amor de l’ideologia oficiala que coneissèm totes, ne parlèron pauc, mas los movements diplomatics que ja an començat ne confirman l’impacte. Un pòble s’es levat. De biais democratic pacific e popular, amb una union que recampa totas las classas socialas e totas las tendéncias politicas de l’extrèma esquèrra a la drecha moderada, son a las pòrtas de l’independéncia. Cal pas oblidar, ça que la, qu’es lo resultat de la perseverança. Ni la pèrda de las institucions pròprias en 1714, ni la monarquia absoluda espanhòla, ni las dictaturas de Primo de Rivera e de Franco, ni lo mesprètz, ni los desirs d’assimilacion a Castelha, an pas pogut descoratjar l’òbra pacienta dels catalans per caminar vèrs la libertat.
 
De segur, l’istòria occitana es pas la meteissa, nòstre esparpalhament en de territòris divèrses nos dividís, patissèm lo refinament de l’assimilacionisme francés, sèm afeblits, mas, malgrat tot, lo succès catalan nos convida a obrar pacientament, a refusar de nos descoratjar amb l’objectiu de tornar prene possession de nòstre destin.
 
La Via Catalana es nòstra Via Esperança.