Pas besonh de tocar lo calendari entà saber qu’èm entrats en periòde electorau. Sufís pas que d’escotar las informacions e d’ausir las paraulas deus nòstes “responsables politics” entà s’apercéber que la caça a las votz ei daubèrta. Com de costuma, una campanha electorau se singulariza peus tèmas abordats. La tòca màger ei de hèr desbrombar aus electors que las politicas miadas per un partit o un aute son haut o baish las medishas. Que cau doncas hèr pensar au bon pòble qu’i a batèsta entre duas vistas diferentas deu monde, e qui s’acaran plan solide.
 
Pr’aquò, que cau evitar las tematicas consensuaus ed anar pescar subjèctes qui marchan plan, los rentaus, ei a díser los subjèctes “qui enmalisson”, tot çò qui pertòca sia la religion, sia las mors, sia enqüèra “l’identitat nacionau” o, se volètz, la paur de l’estrangèr. La recèpta ei vielha, mès la soa escaduda ne s’ei pas jamei denegada au cors deu temps.
 
E doncas vaquí lo gran retorn deus Ròms! Be son aperats a l’ajuda cada còp que i a besonh, e son tostemps prèsts involontàriament de balhar la man a politicians en pena d’idèas. Qu’ei quitament mauaisit de tornat trobar la purmèra mencion d’aqueste pòble ad un debat public dens un contèxte republican. Se’s cita sovent la lora participacion passiva a las deportacions au moment de la Dusau Guèrra Mondiau, se desbromba tostemps lo decret-lei deu 6 d’abriu de 1940 (doncas abans lo regime de Vichèi e l’aucupacion alemanda) qui interdiscoc los lors desplaçaments.
 
Après lo còp de mèste deu François Fillon qui, mercés a sa frasòta suu Front National qui l’assegurèc la “una” deus jornaus pendent ua brava setmana (abans de co-signar un tèxte dab los sons amics de l’UMP qui assolidava lo contrari), calèva que lo Jean-François Copé reagiscosse. Qu’estoc hèit lèu, dab ua declaracion suu “Monde deu Viatge” mentre ua amassada deu son partit a Meyzieu (Arpitània) on lo president de l’UMP se muishèc en contra de l’entrada de Romania e de Bulgaria dens l’espaci Schengen, agrapant atau lo son vagon au trin de la Marine Le Pen qui s’èra exprimida suu subjècte dus jorns abans en aperar Manuel Valls de hèr saber que “França s’i opauserà”. La presidenta deu partit nacionalista francés èra anada mei luenh en demandar tot simplament la dissolucion de l’espaci Schengen.
 
Segon uns jornalistas (Stéphane Bern, Dominique Besnehard), lo Jean-François Copé ei un mèste de la politica, ei a díser que’s pòt posicionar publicament d’un costat en tot posicionà’s en privat de l’aute, coma per exemple au subjècte deu maridatge omosexuau. Favorable en privat, ça digoc a la premsa “la dreta tornarà escríver lo tèxte en cas de presa de poder”.
 
Ei per aquò que podèm espiar l’arbe genealogic deu Jean-François. E aquiu, suspresa. Lo pairbon deu conse de Meaux s’aperava Marcu Hirs Copelovici (pronoçar “-vich”), hilh de Copel e Zleta, èra nascut a Iaşi en Bessarabia (uei lo dia Moldavia). A l’epòca aquesta region èra ua província de … Romania e doncas ei com ciutadan de Romania que lo coble arrivèc a París. Ne podèm pas díser que l’arrèrhilh reïvindique particularament sa cultura d’origina. Podèm díser meilèu que la renega. Qu’ei un deus immigrats qui, causa classica, barran la pòrta au darrèr d’eths e ensajan de’s desbrombar los arradics lèu lèu.
 
Lo sol problèma deu Copé, ei que sa sortida suus Ròms ei estada estujada per la d’un aute, un rivau vertadèr, lo Manuel Valls, qui n’ei pas un arrèrhilh d’immigrat mès un immigrat eth medish, vasut a Barcelona. D’ua ambicion shens de limit, lo ministre de l’Interior ensaja tanben d’atirar de cap ad eth los lums de l’actualitat. Imitant l’estile d’un Nicolas Sarkozy qui estoc tanben ministre de l’Interior, l’ex-catalan qu’utiliza los vielhs cordilhons mediatic entà aucupar lo davant de l’empont. Lo tèma deus Ròms estant infinit, que suberencarís dab ua literatura tipicament sarkoziana, assegurant que los Ròms “an vocacion de tornar en Romania e en Bulgaria” pr’amor “n’an pas la volontat de s’integrar”. De notar, en passar, l’expression “aver vocacion”, figura tipica de l’estile deus escrivans de Nicolas Sarkozy qui n’usèn e tornèn usar.
 
Ne vòli pas polemicar suus Ròms, que deishi uns especialistas respóner au ministre qui estoc sostengut per autes ministres deu govèrn Ayrault e l’Anne Hidalgo, candidata socialista a la sèda de conse de París. La contra-ataca que vengoc màgerment de la Cécile Duflot qui, benlèu, siam un drin lenga de sèrp, avèva de hèr ua diversion après los arcasts deu Noël Mamère qui deishèc lo partit deus Verds en denonciar “la firma de la ministra e deus sons amics.”
 
Mantuns observators europencs hascón remercar qu’ei un problèma europenc e tornèn brembar que 2,25 miliards d’euro deu Fons Sociau Europenc estón dejà utilizats sus aqueste sicut, deus quaus la màger part estoc destornada per politicians corromputs.
 
Mès totun comentarèi la posicion deu Manuel Valls. Sabètz plan que, se volètz demorar dens los mèdias au purmèr plan, que cau hèr declaracions tapatjosas, quan seré de’s contradíser dens los actes la setmana qui veng. Las frasòtas deu Valls ne l’engatjan pas sus arren. N’ei pas ua decision, n’ei pas sonque un drin de literatura entad apitar un personatge. Lo messatge subliminau ei: quan serèi president, n’i aurà pas mei Ròms en França. Çò qui n’ei quitament pas possible, pr’amor que son ciutadans de país sòcis de l’Union Europenca e doncas qu’en lo dret de viatjar com ac volon. Aquò que bromba lo “Mon enemic, qu’ei la finança” d’un candidat qui empleguèc de tira coma n° 3 de l’Elisèu un sòci de la banca Rotschild (lo Stéphane Macron).
 
Sus aqueste gran retorn deus Ròms, que caleér doncas tornat brombar uas shifras qui parlan clarament:
 
En Romania, los Ròms son 1,85M (de 21 M d’estatjants), en Bulgaria 750 000 (contra 7 M de Bulgars), en Hongria (10 M d’estatjants) 750 000, en Italia 150 000 ed en França … entre 15 000 e 20 000. Ne disi pas que l’arribada desorganizada d’un campament de Ròms dens ua petita comuna (qui n’auré pas pervist un lòc d’arcuelh conformament a la lei de julhet de 2000) ne pausa pas cap problèma, mès au nivèu europenc, ne hèr lo tèma màger e la peleja verbau d’aquesta debuta de campanha me sembla drin un calcul politic pauc costós au dret deus 3 milions de caumaires e deus 8,6 milions de praubes qui compta aqueste Estat.
 
La mira de Valls qu’ei de bon véser: tornar gahar las votz socialistas qui poderén se n’anar véser deu costat deu FN, coma cadun anoncia despuish bèra pausa.
 
Demòra ua question: l’actitud de Valls seré ua tactica personau o ua estrategia deu partit entà sifonar las votz qui poderén eslissà’s de cap tau nacionalisme de dreta extrèma?
 
Segon çò qui am vist de las reaccions, sembleré meilèu estar un plan concertat carrèra de Solferino. Lo president darrèrament elegit ne gaudís pas de mei de 23% de sosteng de la part de la populacion e los sondatges balhan ua tendéncia de las bonas au partit de Marine Le Pen. N’ei pas tròp riscat d’imaginar que lo Partit Socialista a engibanar ua estrategia entad evitar l’esglàs prometut. Benlèu qu’an cargat lo Manuel Valls de hèr las cilhas entà balhar l’imatge d’un partit qui sap quan cau trucar deu punh sus la taula.
 
E podèm créser que l’azard aja ua part de jogar dens la partida d’escacs politics? Cadun se pòt hèr la soa idèa e considerar çò qui pensan lo contrari de Bisonors o de complotistas, mès çò de segur: politician, qu’ei un mestièr vertadièr …