Opinion
Vèrs l’escòla en occitan
Mon article precedent, entitolat “Per l’ensenhament obligatòri de l’occitan”, a suscitat de discussions passionantas. Aquò m’obliga de respondre de faiçon pus precisa a qualques arguments recurrents.
Sus lo “realisme”
D’unes pretendon encara qu’es pas “realista” de demandar l’ensenhament obligatòri de l’occitan. Sabi perfièchament qu’aquesta revendicacion, tala e quala, se la formulam dins la situacion actuala d’anientament, aurà pauc de succès al près de las autoritats estatalas francesas, de las collectivitats occitanas e de l’opinion publica. Levat en Aran, de segur, ont l’occitan obligatòri es ja una realitat.
Respondi en ramentant çò qu’es la realitat actuala: res sembla pas “realista” quand nos limitam a regardar las oportunitats que nos acòrdan uèi. E mai las mesuras ja autorizadas per l’occitan se pòdon pas jamai aplicar de manièra normala e gardan encara un caractèr quimeric.
Dins aquesta situacion, ont res sembla pas “realista” dins totes los cases per salvar la lenga, servís pas a res de dire que l’occitan obligatòri manca de realisme. E ieu pretendi pas solament que l’occitan obligatòri aja de fòrtas probabilitats de s’aplicar dins un futur pròche. Car aquò es pas la question...
La question que nos devèm pausar, se pretendèm èsser “realistas”, es la seguenta: que pòt inversar la substitucion lingüistica? Reformuli la meteissa question amb de mots pus accessibles: que pòt arrestar lo remplaçament de l’occitan per lo francés, l’italian o l’espanhòl?
La responsa ven dels sociolingüistas e en particular de Joshua Fishman e Robèrt Lafont (que ja los ai citats abondosament dins mos articles precedents). La responsa realista es que nos cal installar de nuclèus d’occitanofòns actius, organizats en familhas, en vesinanças e en rets. Dins aquela perspectiva, l’escòla en occitan es un dispositiu segondari, mas necessari, per consolidar aqueles nuclèus occitanofòns.
Es realista de començar de saber çò que fonciona e çò que fonciona pas per metre fin a la substitucion lingüistica. L’estrategia dels nuclèus occitanofòns es ben una vision realista, que pòt foncionar tre qu’acceptam l’idèa que volèm sortir de la fatalitat.
Almens cal començar de voler arrestar, puèi inversar, aquesta tendéncia actuala que nos mena vèrs la mòrt lingüistica. Existís pas de coexisténcia establa de doas lengas dins una societat. I a tostemps un movement dinamic en favor d’una lenga contra l’autra.
Volètz parlar de “realisme”, per de bon? Ieu pretendi que la pus irrealista e la pus irresponsabla de las actituds, es ben aquela que vòl pas veire lo conflicte de lengas e que pretend qu’òm poiriá salvar l’occitan en se limitant al pauc, al minim, donc a la somission al francés (per exemple dins las escòlas...). Lo pauc e lo minim, ne cal, mas arrèstan pas lo movement vèrs la mòrt de l’occitan.
L’ensenhament o fa pas tot mas es fondamental
Ai ja plan explicat qu’una lenga menaçada se salva pas per l’ensenhament. L’estrategia dels nuclèus d’occitanofòns es centrala, l’escòla es solament periferica. Çò essencial es la transmission de la lenga dins las familhas, de generacion en generacion, amb l’ajuda d’un environament favorable en forma de vesinanças (o de rets). L’escòla en occitan es una mesura auxiliara que deu consolidar aquel environament.
Es exactament lo problèma que vesèm uèi amb las escòlas Calandretas (d’origina associativa) o amb las raras seccions bilingüas occitan-francés (dins l’ensenhament estatal). Dins aqueles sistèmas, l’immensa majoritat dels escolans vivon dins de familhas de lenga francesa. Utilizan l’occitan coma lenga escolara mas, en general, la parlan pauc en defòra de l’escòla. Ara: lo temps qu’un enfant passa a l’escòla es minoritari dins sa vida vidanta; lo temps de comunicacion en occitan rèsta donc fòrça inferior al temps passat en francés. E quand sòrton de la Calandreta o de la seccion bilingüa, aqueles escolans parlan pas pus en occitan, o pauc. Las Calandretas e las seccions bilingüas sufison pas per salvar l’occitan.
Se los occitanistas se cultivan un jorn en sociolingüistica, comprendràn alavetz que la prioritat es de montar de nuclèus d’occitanofòns, qu’installaràn pauc a pauc una realitat lingüistica diferenta dins la societat, modèsta al començament, mas capabla de créisser. Crearàn aital un mitan d’enfants occitanofòns que faràn una “clientèla” pus assegurada per afortir la demanda d’occitan dins las escòlas (corses opcionals, seccions bilingüas, Calandretas...).
Amb aquela modificacion pacienta, dura, lenta e opinhastra de la realitat lingüistica, serà benlèu possible, a tèrme long, d’arribar a una ofèrta generalizada de l’ensenhament en occitan (coma o prepausa la FÈLCO), e pus tard a un occitan obligatòri.
Obligatorietat e desir
Òm pòt objectar que l’occitan obligatòri lève l’enveja de parlar occitan. Es un risc se l’occitan s’ensenha amb una pedagogia pauc atractiva e s’òm renóncia a ne far una aisina de comunicacion ambiciosa. Es un pauc çò que s’es passat amb lo gaelic en Irlanda.
Mas lo contrari es tanben possible. Amb una bona pedagogia (que ja existís), l’occitan pòt èsser un objècte de desir e de plaser per comunicar.
L’installacion d’un occitan escolar obligatòri, se capita ben, serà lo resultat d’un cambiament pus general de la situacion de la lenga dins la societat. Supausa que l’occitan aurà un pauc progressat dins l’usatge gràcias als nuclèus occitanofòns. Dins d’estapas ulterioras, aquel occitan en ascension pòt devenir un factor de reüssida sociala dins certans sectors. En aquel cas, l’ensenhament obligatòri de l’occitan serà de mai en mai una demanda e de mens en mens una causa subida.
Finançar: una volontat politica
Una autra question recurrenta es la del finançament. Quand una societat pren consciéncia de la valor de sa lenga, se pausa pas la question de finançar sa lenga: la finança. Es lo cas uèi per l’occitan en Aran e per lo catalan dins lo Principat.
Las tensions lingüisticas a las Balearas e al País Valencian, uèi lo dia, indican que las populacions balearas e valencianas, dins un futur pròche, poirián evolucionar tanben vèrs una melhora acceptacion del catalan obligatòri a l’escòla.
En defòra de nòstra Val d’Aran, dins la rèsta d’Occitània, lo finançament de l’occitan serà tanben pus evident quand aurem un occitanisme pus enracinat dins la societat. Un còp de mai, los nuclèus occitanofòns i pòdon ajudar en amont, mentre qu’en aval, la consequéncia seriá una volontat politica pus fòrta per finançar l’occitan dins las escòlas.
Finançar: transferir los mejans d’una lenga a l’autra
Se l’occitan arriba de progressar, aital, dins las escòlas, cal comptar amb un fenomèn de vases comunicants, ont los crèdits passarián progressivament a l’occitan en detriment de la lenga dominanta.
L’occitan estandard, una aisina necessària
Es impossible de concebre una formacion creissenta dels professors d’occitan, e una transmission creissenta de l’occitan als escolans, sens una lenga estandard largament disponibla. Cal que siá un estandard pluricentic amb d’adaptacions dialectalas moderadas (me soi ja exprimit en detalh sus aquò).
Dins los nuclèus occitanofòns, e dins las familhas occitanistas en particular, cal acceptar una libertat dialectala. Los localismes espontanèus an pas d’èsser enebits ni estigmatizats. Pòdon coexistir amb l’occitan estandard, que rèsta l’instrument necessari de consolidacion e d’expansion de la lenga dins las escòlas e dins los usatges formals.
Sus lo “realisme”
D’unes pretendon encara qu’es pas “realista” de demandar l’ensenhament obligatòri de l’occitan. Sabi perfièchament qu’aquesta revendicacion, tala e quala, se la formulam dins la situacion actuala d’anientament, aurà pauc de succès al près de las autoritats estatalas francesas, de las collectivitats occitanas e de l’opinion publica. Levat en Aran, de segur, ont l’occitan obligatòri es ja una realitat.
Respondi en ramentant çò qu’es la realitat actuala: res sembla pas “realista” quand nos limitam a regardar las oportunitats que nos acòrdan uèi. E mai las mesuras ja autorizadas per l’occitan se pòdon pas jamai aplicar de manièra normala e gardan encara un caractèr quimeric.
— Es impossible de trabalhar normalament coma professor d’occitan dins los collègis e licèus (sabi de qué parli, qu’es ma profession).
— Es impossible d’ensenhar normalament l’occitan dins las escòlas mairalas e primàrias.
— E mai dins las Calandretas e las seccions bilingüas, es complicat d’ensenhar ben l’occitan (problèmas de formacion dels ensenhaires, reticéncias de certans parents sus l’oportunitat o la valor reala de l’occitan, obstacles burocratics de totas menas).
— Es impossible de far respectar un ensenhament garentit e solid de l’occitan dins las universitats.
La situacion es tan catastrofica, los objectius assumits son tan basses que l’ensenhament actual de l’occitan pòt pas brica compensar, en nombre, la desparicion massissa dels locutors primaris.— Es impossible d’ensenhar normalament l’occitan dins las escòlas mairalas e primàrias.
— E mai dins las Calandretas e las seccions bilingüas, es complicat d’ensenhar ben l’occitan (problèmas de formacion dels ensenhaires, reticéncias de certans parents sus l’oportunitat o la valor reala de l’occitan, obstacles burocratics de totas menas).
— Es impossible de far respectar un ensenhament garentit e solid de l’occitan dins las universitats.
Dins aquesta situacion, ont res sembla pas “realista” dins totes los cases per salvar la lenga, servís pas a res de dire que l’occitan obligatòri manca de realisme. E ieu pretendi pas solament que l’occitan obligatòri aja de fòrtas probabilitats de s’aplicar dins un futur pròche. Car aquò es pas la question...
La question que nos devèm pausar, se pretendèm èsser “realistas”, es la seguenta: que pòt inversar la substitucion lingüistica? Reformuli la meteissa question amb de mots pus accessibles: que pòt arrestar lo remplaçament de l’occitan per lo francés, l’italian o l’espanhòl?
La responsa ven dels sociolingüistas e en particular de Joshua Fishman e Robèrt Lafont (que ja los ai citats abondosament dins mos articles precedents). La responsa realista es que nos cal installar de nuclèus d’occitanofòns actius, organizats en familhas, en vesinanças e en rets. Dins aquela perspectiva, l’escòla en occitan es un dispositiu segondari, mas necessari, per consolidar aqueles nuclèus occitanofòns.
Es realista de començar de saber çò que fonciona e çò que fonciona pas per metre fin a la substitucion lingüistica. L’estrategia dels nuclèus occitanofòns es ben una vision realista, que pòt foncionar tre qu’acceptam l’idèa que volèm sortir de la fatalitat.
Almens cal començar de voler arrestar, puèi inversar, aquesta tendéncia actuala que nos mena vèrs la mòrt lingüistica. Existís pas de coexisténcia establa de doas lengas dins una societat. I a tostemps un movement dinamic en favor d’una lenga contra l’autra.
Volètz parlar de “realisme”, per de bon? Ieu pretendi que la pus irrealista e la pus irresponsabla de las actituds, es ben aquela que vòl pas veire lo conflicte de lengas e que pretend qu’òm poiriá salvar l’occitan en se limitant al pauc, al minim, donc a la somission al francés (per exemple dins las escòlas...). Lo pauc e lo minim, ne cal, mas arrèstan pas lo movement vèrs la mòrt de l’occitan.
L’ensenhament o fa pas tot mas es fondamental
Ai ja plan explicat qu’una lenga menaçada se salva pas per l’ensenhament. L’estrategia dels nuclèus d’occitanofòns es centrala, l’escòla es solament periferica. Çò essencial es la transmission de la lenga dins las familhas, de generacion en generacion, amb l’ajuda d’un environament favorable en forma de vesinanças (o de rets). L’escòla en occitan es una mesura auxiliara que deu consolidar aquel environament.
Es exactament lo problèma que vesèm uèi amb las escòlas Calandretas (d’origina associativa) o amb las raras seccions bilingüas occitan-francés (dins l’ensenhament estatal). Dins aqueles sistèmas, l’immensa majoritat dels escolans vivon dins de familhas de lenga francesa. Utilizan l’occitan coma lenga escolara mas, en general, la parlan pauc en defòra de l’escòla. Ara: lo temps qu’un enfant passa a l’escòla es minoritari dins sa vida vidanta; lo temps de comunicacion en occitan rèsta donc fòrça inferior al temps passat en francés. E quand sòrton de la Calandreta o de la seccion bilingüa, aqueles escolans parlan pas pus en occitan, o pauc. Las Calandretas e las seccions bilingüas sufison pas per salvar l’occitan.
Se los occitanistas se cultivan un jorn en sociolingüistica, comprendràn alavetz que la prioritat es de montar de nuclèus d’occitanofòns, qu’installaràn pauc a pauc una realitat lingüistica diferenta dins la societat, modèsta al començament, mas capabla de créisser. Crearàn aital un mitan d’enfants occitanofòns que faràn una “clientèla” pus assegurada per afortir la demanda d’occitan dins las escòlas (corses opcionals, seccions bilingüas, Calandretas...).
Amb aquela modificacion pacienta, dura, lenta e opinhastra de la realitat lingüistica, serà benlèu possible, a tèrme long, d’arribar a una ofèrta generalizada de l’ensenhament en occitan (coma o prepausa la FÈLCO), e pus tard a un occitan obligatòri.
Obligatorietat e desir
Òm pòt objectar que l’occitan obligatòri lève l’enveja de parlar occitan. Es un risc se l’occitan s’ensenha amb una pedagogia pauc atractiva e s’òm renóncia a ne far una aisina de comunicacion ambiciosa. Es un pauc çò que s’es passat amb lo gaelic en Irlanda.
Mas lo contrari es tanben possible. Amb una bona pedagogia (que ja existís), l’occitan pòt èsser un objècte de desir e de plaser per comunicar.
L’installacion d’un occitan escolar obligatòri, se capita ben, serà lo resultat d’un cambiament pus general de la situacion de la lenga dins la societat. Supausa que l’occitan aurà un pauc progressat dins l’usatge gràcias als nuclèus occitanofòns. Dins d’estapas ulterioras, aquel occitan en ascension pòt devenir un factor de reüssida sociala dins certans sectors. En aquel cas, l’ensenhament obligatòri de l’occitan serà de mai en mai una demanda e de mens en mens una causa subida.
Finançar: una volontat politica
Una autra question recurrenta es la del finançament. Quand una societat pren consciéncia de la valor de sa lenga, se pausa pas la question de finançar sa lenga: la finança. Es lo cas uèi per l’occitan en Aran e per lo catalan dins lo Principat.
Las tensions lingüisticas a las Balearas e al País Valencian, uèi lo dia, indican que las populacions balearas e valencianas, dins un futur pròche, poirián evolucionar tanben vèrs una melhora acceptacion del catalan obligatòri a l’escòla.
En defòra de nòstra Val d’Aran, dins la rèsta d’Occitània, lo finançament de l’occitan serà tanben pus evident quand aurem un occitanisme pus enracinat dins la societat. Un còp de mai, los nuclèus occitanofòns i pòdon ajudar en amont, mentre qu’en aval, la consequéncia seriá una volontat politica pus fòrta per finançar l’occitan dins las escòlas.
Finançar: transferir los mejans d’una lenga a l’autra
Se l’occitan arriba de progressar, aital, dins las escòlas, cal comptar amb un fenomèn de vases comunicants, ont los crèdits passarián progressivament a l’occitan en detriment de la lenga dominanta.
— Primièra estapa. Es la situacion actuala (levat en Aran). L’occitan es opcional e disponible sonque dins certanas escòlas. Se dona a l’occitan pauc d’argent e pauc de pòstes de professors. Gaireben totes los mejans finançan lo francés (o l’italian dins las Valadas).
— Segonda estapa. S’installa una ofèrta generala e sistematica de corses d’occitan. S’aumenta lo budget per formar pro de professors e per garentir los corses en occitan. De tensions o de polemicas pòdon aparéisser sus los mejans atribuits. La majoritat dels crèdits van encara vèrs la sola lenga obligatòria, que rèsta lo francés (o l’italian).
— Tresena estapa. L’occitan deven una lenga cooficiala, mas demòra en dessota de la lenga oficiala generala qu’es lo francés (o l’italian... o l’espanhòl dins lo cas d’Aran... o ben lo catalan se la Val d’Aran seguís una futura Catalonha independenta). Los mejans aumentan per ensenhar l’occitan mas rèstan inferiors a aqueles del francés (o de l’italian, de l’espanhòl, del catalan). De mai en mai de matèrias se pòdon ensenhar en occitan. I a de tensions inevitablas tocant los mejans atribuits.
— Quatrena estapa. L’occitan deven la lenga oficiala preferenciala o, ultimament, la sola lenga oficiala. Aquò supausa una autonomia fòrça avançada per Occitània o quitament una independéncia. Òm organiza un transferiment progressiu dels mejans per finançar sustot l’occitan. Aquò dura pendent qualques decennis almens. Los professors de francés, d’italian, d’espanhòl o de catalan son mantenguts dins lors pòstes. Mas quand van a la retirada, lors pòstes son de mens en mens renovelats. Los pòstes de professors d’occitan aumentan en compensacion. Après qualques decennis d’aquela politica, l’occitan fonciona coma sola lenga sistematica a l’escòla e servís a ensenhar la majoritat de las matèrias; lo francés s’ensenha coma una lenga estrangièra, al meteis títol que l’espanhòl, lo catalan o l’anglés.
— Segonda estapa. S’installa una ofèrta generala e sistematica de corses d’occitan. S’aumenta lo budget per formar pro de professors e per garentir los corses en occitan. De tensions o de polemicas pòdon aparéisser sus los mejans atribuits. La majoritat dels crèdits van encara vèrs la sola lenga obligatòria, que rèsta lo francés (o l’italian).
— Tresena estapa. L’occitan deven una lenga cooficiala, mas demòra en dessota de la lenga oficiala generala qu’es lo francés (o l’italian... o l’espanhòl dins lo cas d’Aran... o ben lo catalan se la Val d’Aran seguís una futura Catalonha independenta). Los mejans aumentan per ensenhar l’occitan mas rèstan inferiors a aqueles del francés (o de l’italian, de l’espanhòl, del catalan). De mai en mai de matèrias se pòdon ensenhar en occitan. I a de tensions inevitablas tocant los mejans atribuits.
— Quatrena estapa. L’occitan deven la lenga oficiala preferenciala o, ultimament, la sola lenga oficiala. Aquò supausa una autonomia fòrça avançada per Occitània o quitament una independéncia. Òm organiza un transferiment progressiu dels mejans per finançar sustot l’occitan. Aquò dura pendent qualques decennis almens. Los professors de francés, d’italian, d’espanhòl o de catalan son mantenguts dins lors pòstes. Mas quand van a la retirada, lors pòstes son de mens en mens renovelats. Los pòstes de professors d’occitan aumentan en compensacion. Après qualques decennis d’aquela politica, l’occitan fonciona coma sola lenga sistematica a l’escòla e servís a ensenhar la majoritat de las matèrias; lo francés s’ensenha coma una lenga estrangièra, al meteis títol que l’espanhòl, lo catalan o l’anglés.
L’occitan estandard, una aisina necessària
Es impossible de concebre una formacion creissenta dels professors d’occitan, e una transmission creissenta de l’occitan als escolans, sens una lenga estandard largament disponibla. Cal que siá un estandard pluricentic amb d’adaptacions dialectalas moderadas (me soi ja exprimit en detalh sus aquò).
Dins los nuclèus occitanofòns, e dins las familhas occitanistas en particular, cal acceptar una libertat dialectala. Los localismes espontanèus an pas d’èsser enebits ni estigmatizats. Pòdon coexistir amb l’occitan estandard, que rèsta l’instrument necessari de consolidacion e d’expansion de la lenga dins las escòlas e dins los usatges formals.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#27 Lenga e cultura son indissociablas. Es tant evident que me semblava pas necessari d'o dire. Ara: una cultura es evolutiva e multifòrma, compren de tradicions e tanben d'innovacions.
Sieu en fasa m'aquela amira per l'espandiment de la lenga noastra. Li a bèu temps que sieu partidari d'un ensenhament obligatòri dau noastre parlar, e ben segur, acompanhat de mejans per fins que lu pichoi que seguísson l'ensenhament de l'occitan, si poàscon entretenir dins la lenga embe la sieu familha quora s'en tórnan a maion, de senon servirà de ren. Per autre devèm arribar a una co-oficialitat de l'occitan embe la lenga senhorejanta de l'Exagòne, es una primiera estapa indefugibla. Per quant a la forma grafica que serà causida dins l'encastre d'aquela co-oficialitat, demandarà una soscadissa aprefondida dins un debat acampant lo tot dei divèrs locutors representant cada forma dialectala.
#20
Escrivi qu'una lenga es sonqu'una partida d'una cultura. 1 comentari positiu per 2 negatius : per una extrapolacion (e un penhic de meishanta fe), n'en conclusi que 2/3 de les gents n'en an ren a foter de çò qu'es pas la lenga, autament dit la cosina, les potingas tradicionalas, les tradicions e cresenças populàrias, l'arquitectura, la musica, la dança, l'aucupacion deu sòu, les faiçons culturalas, l'estructura sociala, los mestèirs ancians, l'artisanat... ... Conclusion : es pas atau que vam sauvar nòsta(s) cultura(s). Una lenga shens tot aquò es coma una tiulada shens parets!
Mercès per las precisions. Las estapas me ne donan un autre agach. La seconda, sus l'oferta sistematica, èra, se me soveni plan, una prepausicion de Eva Joly dins sa campanha. Aquò me semblava plan. Lo demai… caldrà lo temps !
(e devi ben admetre, onestament, que cada còp que legissi «obligatòri», ai una reaccion epidermica) ;)
#19 A Gabrièu Balloux e Castèths. Soi pas contra los parlars occitans locals. Partir de çò local per anar vèrs çò global pòt èsser una bona estrategia per reüssir certans projèctes. Mas aquò es pas una responsa sufisenta a las questions que se pausan aicí. Los enjòcs globals existisson tanben. Lo conflicte lingüistic entre occitan e francés es un problèma global e es irresponsable de l'ignorar.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari