Lo deputat e cònsol de Vielha, Àlex Moga, responguèt dimarts passat amb una conferéncia al Centre Cultural Lleidatà de Barcelona los discorses demagogics d’aqueles que, tot d’un còp, ara demandan lo dreit d’autodeterminacion de la Val d’Aran. A prepaus, tot siá dit, es plan curiós qu’aquestes discorses patriotics araneses son totes faits en castelhan –o, mens, en catalan–, e jamai en aranés.

Fa qualques setmanas foguèt lo cònsol de Les, Emilio Medan, qu’escriguèt un article intitulat Aran non es Catalonha sul jornal catalan El Periódico que defendiá qu’Aran non deviá votar lo referendum d’independéncia de Catalonha, mas deviá esperar lo resultat e se Catalonha decidissiá de s’independizar, alavetz, Aran deviá poder organizar un referendum per votar se se n’anava amb Catalonha o demorava en Espanha.

Soi plan desolat pel senhor Medan, qualqu’un que pensi qu’a de qualitats prigondas. Lo problèma es que soi segur que s’expliquèssem a un extraterrèstre d’un autre sistèma solar qu’un jorn venguèsse vesitar la nòstra tèrra la situacion politica d’Aran allucinariá cardiacament de veire qu’aqueles que son responsables e militants d’un partit, Unitat d’Aran, aliat del PSOE en Espanha, son los que demandan mai radicalament lo dreit d’organizar un segond referendum d’autodeterminacion en Aran, al meteis moment que, justament aquesta setmana, lo PSOE votava a l’assemblada espanhòla, amassa amb lo PP e UPyD, contra lo dreit de Catalonha d’organizar un referendum d’independéncia. Las solas paraulas que me venon associadas a tot aquò son “surrealisme”, “ridicul”, e “psicodrama”. E non sabi en quin òrdre exactament. M’agradariá plan de veire que fariá lo senator espanhòl Paco Boya al Senat se jamai se votèsse ailà la proposicion presentada dimars per UPyD. Lo senator Boya sortiriá defendre publicament lo dreit del pòble aranés d’organizar un referendum d’autodeterminacion? O aquò sonque se pòt far en Catalonha, alara que davant los parents de Madrid cal tostemps calar e creire?

La sola causa que se pòt dire es que fa ja qualques annadas que Convergéncia Democratica Aranesa a capitat de fargar un discors que, i serem mai o mens d'acòrdi, a una coeréncia totala en Aran, en Catalonha e en Espanha. Es a dire: eles dison las meteissas causas en Vielha, en Barcelona o en Madrid. Per contra, Unitat d’Aran se passeja pels monds de la politica sens cap de direccion precisa çò que fa que uèi nos demanda lo dreit d’autodeterminacion del pòble aranés en espanhòl, e deman, en Senat, nos votarà contra aqueste dreit per Catalonha tota en tot o argumentar en aranés. Òsca! Per amor que, digatz-me, los cars sénhers d’Unitat d’Aran se son avisats que Catalonha non a encara jamai denegat lo dreit d’organizar un referendum en Aran, alara qu’Espanha refusa tot referendum que siá, quitament s’es un referendum per totes los espanhòls? Los pensaires d’Unitat d’Aran son plan conscients que los catalans sèm los primièrs que volèm que los araneses vòten? S’es aital, primièr que nos ajuden a organizar lo referendum en 2014 dins tot lo territòri administratiu catalan. Siquenon, que calen per tostemps.