Sabèm que França ei un gran país de resistents. A sabut tostemps guardar la soa independéncia nacionau mercés a un esperit “gallés” laudat shens que per bendas dessinadas. Mès benlèu que, se l’Armada Arroja n’avèva pas vençut la Wehrmacht a Stalingrad e los Americans n’avossen pas desbarcat en Normandia, seré adara mei “politicament corrècte” de díser qu’ei un gran país de collaborators.
 
Mès ac podèm tostemps díser a l’auba d’aqueste sègle XXIau? Ne’n soi pas mei tan segur, e l’ora ei grèva. Anèm, que caminen, e qu’ua sang impura abeure las loras arrecas!
 
La produccion cinematografica ei un mejan deus bons entà pagerar l’esperit e la santat culturau d’un país. E aquiu, ne soi pas segur que França n’ei pas ad ahonà’s dens ua autocolonizacion qui’s muisha mei en mei son mus descomplexat.
 
Lo purmèr signe qui arremerquèi personaument, que’u vesoi dens lo filme La Môme d’Olivier Dahan (2007). Ei ua biografia d’Edith Piaf. Installat dens mon cadierau, me soi demandat lèu tra la debuta se ne m’èri pas enganat de sala (Sabètz qu’adara los cinèmas son sovent multiplexes). Imaginatz la purmèra scèna: Manhattan de nueit! Dens un estanquet de jazz, ua dauna meilèu grana (La Marion Cotillard) parla dab un mossur elegant (Lo Jean-Pierre Martins), capvath la finèstra se pòt endevinar los lums de las carrèras de New-York.
 
Me caloc uas minutas entà comprénguer que s’agissèva deu Marcèu Cerdan e de l’Edith Piaf eths medish, qui tamponejavan aus USA. Normaument, los dus personatges istorics avèvan un accent poderós, eth de pè-néguer e era de titi parisenc, mès aquiu, pas nat. Me soi demandat après pr’amor ua tau scèna avèva estat ajustada a la debuta deu filme. Benlèu entà que posca estar distribuït aus quites Estats-Units shens de desestabilizar lo public american e atau mirar un Oscar. Estoc totun ua escaduda, l’òbra de Olivier Dahan ne ganhèc dus.
 
Benlèu aquo qu’ei lo prètz de pagar per ua nominacion aus prèmis hollywoodians. Atau, quan anoi véser lo “Barbèr de Siberia” (Сибирский цирюльник) deu Nikita Mikhalkov (1998) en hà’m la hèsta d’un bèth tròç de cultura russa, estoi plan susprés peu purmèr imatge qui daubrissèva lo filme: un drapèth american sus un cèu blau! Gaireben pas arren de véser dab la seguida, sonque lo personatge màger avèva un hilh qui’s despatrièc de Russia aus Estats-Units abans un retorn a l’endarrèr (prononciar flash back) qui èra lo filme eth medish. Un còp de mei ua scèna hornida entà obténguer un visa o ua green card a la “Mèca de la setau art”. Shens d’escaduda aqueste còp.
 
De 2007 estant, lo ritme d’americanizacion deu cinèma francés s’ei accelerat notablament. Cadun a au cap l’escaduda extraordinària deu long metratge The Artist deu Michel Hazanavicius (2011). Premiat aus USA coma pas nat filme francés n’estoc abans: 5 Oscars, New York Films Critics Circle Awards, Washington DC Area Film Critics Association Award, Las Vegas FCSA, Houton FCSA, Boston FCSA, Detroit FCSA, Florida FCSA, Producers Guild of America, Screen Actor Guild Award, 3 Golden Globes, Alliance of Women Film Journalists Awards, Critics Choice Award, American Film Institute Award, Independent Spirit Award, Casting Society of America Award, Hollywood Film Festival, ooof, l’òbra s’inscriu au cent deu cent dens la cultura tresatlantica dab ua sinòpsi (prononciar pitch) qui’s debana sancèrament aus Estats-Units, rodat a Los Angeles dab ua còla màgerment americana. Lo realizator, Michel Hazanavicius, declarèc voler har aunor aus precursors deu cinèma, coma se a la debuta deu sègle XXau tot se debanèva acerà e se debuta deu cinèma significava automaticament USA, e coma se Murnau, Ambrosio, Eisenstein, Bondartchok, Jennings e Buñuel, Shozo Makino n’èran pas, eths, precursors. Aquò rai, l’escaduda de l’òbra justifica tot e The Artist (Aperat au Quebec L’Artiste, segur!) demòra l’òbra màger de l’annada 2011.
 
En 2013 sortiscoc un filme titolat L’Extravagant Voyage du jeune et prodigieux T. S. Spivet deu celèbre realizator Jean-Pierre Jeunet (Delicatessen, La cité des enfants perdus, Amélie Poulain, Un long dimanche de fiançailles). Vaquí la sinòpsi presa sus allo.cine.fr: T.S. Spivet, demòra dens un ranch estremat deu Montana dab los sons pairs, la soa sòr Gracie e lo son frair Layton. Gojatòt suberintelligent e apassionat de sciéncia, a engibanat la maquina de movement perpetuau, çò qui’u vau de recéber lo hèra prestigiós prèmi Baird deu SmithsonianMuseum de Washington. Shens de díser arren a la soa familha, se’n va, solet, cercar la soa recompensa e trauca los Estats-Units sus un trin de cargadís. Mès pas degun acerà n’imagina pas que l’urós premiat n’a pas que dètz ans e que pòrta un secret plan pesuc …
 
L’atz comprés, un eròi american, ua istòria made in USA, decòrs estatunencs, rodat en anglés, lo cinéma francés veng plantar las soas cameras a l’estrangèr, çò qui poderé estar plan dens l’absolut, mès dab la manca d’imaginacion qui caracteriza los nòstes vesins e amics deu nòrd (e a còps nosautes tanben!), l’estrangèr n’ei pas lo Burkina Fasso ni tampauc Turquia o Papoasia Navèra Guinèa mès los Estats-Units, un còp de mei. Lo scenari ei adaptat d’un roman american, The selected works of T. S. Spivet de l’autor newyorkés Reif Larsen, l’actor principau ei lo joen american Kyle Catlett, mès lo filme estoc rodat dens l’Alberta, ua província canadiana e a Montréal. Lo director de la fotografia costumèr de Jean Jeunet, Bruno Delbonnel, acabava de tribalhar sus dus filmes americans, Dark shadows de Tim Burton e Inside Llewyn Davis deus hrairs Coen.
 
Ongan, en octobre, vaquí que l’actor-realizator-amistòi-de-la-Marion-Cotillard Guillaume Canet, lo qui realizèc “Los Petits Mocaders” qui coneishoc un bèth succès en 2010 anoncia que va sortir lèu un filme titolat Blood Ties (Los ligams de sang), qui n’ausiscoi pas enqüèra un sol còp plan prononciat peus jornalistas francés qui passan de “blòd” a “blod” segon l’umor. Ça digoc lo Guillaume, ei un ahuecat deu cinèma de las annadas setanta e volèva rodar un long metratge dens aqueste estile. Ne pensèc pas a Cria cuervos, a Les valseuses o a I nuovi mostri, mès meilèu a un quaucomòt de mei seriós, qui’s debanaré … té, perqué pas aus Estats-Units? Se lo títol vos ditz quauquarren, imaginatz qu’aqueste film ei una arreborida (prononciar: remake) d’un filme francés, deu quau l’accion se debanava en França (estranh ueu lo dia, non pas?), qui s’aperava Les liens du Sang (2008) e on lo realizator Canet èra lavetz actor. Ei l’istòria de dus hrairs deus quaus un ei policièr e l’aute un malfrat que sortís tot escàs de càrcer. Lo filme francés Blood Ties estoc rodat a New-York en anglés.
 
E la seria se va estancar aquiu? Ne pensi pas.
 
Se pensam a l’excepcion culturau francesa, cresi qu’         aquera excepcion sia a cada còp mensh excepcionau. Lo cinèma american s’ei minjat los autes cinèmas nacionaus un drin de pertot peu monde. Lo realizator deu filme Sztuczki (“Un conte d’estiu polonés”), Andrzej Jakimowski s’esmiraglava de véser son filme programat a … Tolosa dens l’encastre deu hestenau Kino Polska quan n’ei pas brica projectat dens lo hialat de salas polonesas comerciaus, e per contra, dens la vila de la mea hemna, Pszczyna en Hauta Silesia, ne sufís pas que d’espiar lo programa de la sola sala de setau art de la vila entà s’apercéber de çò que las òbras prepausadas son a nauanta nau virgula nauanta nau deu cent filmes produkcja USA.
 
Efectivament, se podèva a còps trobar ua Amelia (Poulain) o un Jeszcze dalej niż Północ (“Enqüèra mei luenh qu’au Nòrd” = Bienvenue chez les Ch’tis) qui confirmavan la dita “excepcion” qui empachava de mesclar los produits culturaus dab los produits comerciaus. Mès lavetz, e poderàn véser enqüèra longtemps la diferéncia, los espectators polonés e d’autes país, entre un thriller hèit en America e un thriller francés hèit en America?
 
Quan sabèm que lo cinèma expòrta un biaish de víver, ua vision deu monde, en un sol mot ua filosofia o meilèu ua ideologia, nos podèm chepicar de çò qui semblarà nòsta monde se los isclòts de resisténcia floishan un après de l’aute. Se hestejar Halloween n’ei pas maishant fin finau en mestior d’americanizacion deus esperits, esperam que la vision antisociau de la societat o l’individualisme dessenseat qui mia au dret de portar armas ne’ns tocarà pas jamei.
 
Esperam.
 
N’i a pas mei qu’aquò de hèr …