Que Bayrou e Borloo se mariden es una bona causa per Occitània e per Euròpa en general. Al moment de las eleccions presidencialas, quand analisèrem los programas dels partits un per un, argumentèri plan detalhadament perqué las proposicions de Bayrou me semblan fòrça modèrnas e necessàrias per França e per Occitània. En fait, sonque lo programa d’Eva Joly me semblava encara mai modèrn e interessant per Occitània que non pas lo de Bayrou. Los autres, èran los programas de l’stablishment de tostemps. França es un paradís de l’stablishment. Aquí res se bolega vertadièrament.

E mentre legissiái la bona nòva del maridatge entre Bayrou e Borloo pensavi qu’un dels problèmas d’Occitània e de França en general es que manca de partits liberals. Non n’i a cap. E aquí n’i aurà que començaràn de mencionar totes los partits supausadament de dreita o conservators: l’UMP, l’FN, lo Modem, quitament n’i a que i meton lo PS e l’EELV... N’i aurà que diràn que totes aquestes son de liberals prigonds que destrusisson los servicis socials de França e non sabi que de mai. E ben, non. Malurosament cap d’aquestes partits es vertadièrament un partit liberal. Mai o mens, amb cèrtas nuanças d’un costat o de l’autre, mas fin finala totes partejan de valors indiscutiblament antiliberalas coma lo poder gaireben absolut del President de la Republica Francesa, lo dreit de l’Estat d’intervenir dins tot çò que siá, lo bastiment d’una societat ont l’Estat es lo paire protector dels ciutadans, la volontat de manténer un proteccionisme comercial e uman per las entrepresas francesas de cap a l’exterior, etc.

Es a dire, de dreita o d’esquèrra, i a cèrtas causas que non càmbian jamai. En França non sabèm çò qu’es lo liberalisme politic. De fait, en França lo debat ideologic es rapidament acabat: d’esquèrra, de centre o de dreita. Non i a pas d’autra manièra de descriure las pensadas. Almens, per çò qu’es dels partits franceses. Parli en contraposicion de las tendéncias ideologicas que per exemple existisson als Estats Units, ont lo debat non es bastit entre esquèrra o dreita –qu’es coma dire lo binòmi simplòt “a” o “b”–, mas qu’es fòrça mai complèxe, en foncion de las volontats de mai o mens intervencion de l’Estat dins los afars economics e dins los afars civils. Aital, donc, als Estats Units avèm los conservators, los libertarians, los liberals, los estatistas, los de centre, etc. Per exemple, los libertarians son aqueles non vòlon cap d’intervencion de l’Estat ni per çò qu’es de l’economia ni per çò qu’es dels afars civils. Per contra, los liberals non vòlon d’intervencions de l’Estat pels afars civilas mas òc pels afars economics. Aquò fa qu’als Estats Units i a ja doas tendéncias plan fòrtas que çò que defendon es la libertat individuala en contra de l’intervencionisme de l’Estat.

Mas defòra los Estats Units i a tanben de partits liberals. D’unes se presentan amb aqueste nom, coma los Liberals britanics al Regne Unit. D’autres, coma ERC en Catalonha, benlèu non o semblan mas agisson coma lo partit liberal catalan. Mas, en França, qual agís coma partit liberal? Qual vòl pujar al poder absolut per tornar lo poder al ciutadan, a l’individu?

Degun. Lo problèma es que quand arriban al poder –comuna, Conselh General, Region, o Estat central– totes vòlon gardar lo poder. Non i a res mai parièr a un partit politic francés de dreita qu’un partit politic francés d’esquèrra. Josep Pla disiá la meteissa causa dels espanhòls.