Fasiá un brave brieu qu’aviái pas discutit amb la vesina de la carrièra de darrièr. Quitament èran gaireben tres ans. Nos rescontrèrem en anar crompar lo pan. Coma lo temps èra esplendid, demorèrem un moment a parlejar al soleh de tardor. La femna m’expliquèt que lo sieu dròlle, lo sieu filh unic, èra partit viure a Nòva York dempuèi un parelh d’annadas. Aprèp d’estudis de finanças remarcablas a Tolosa, lo gojat capitèt pas de trapar un mestièr a la nautor de las siás esperanças e competéncias e, coma voliá mòrdre la vida a bèl cais, decidiguèt de s’anar expatriar als USA per mossegar la Gròssa Poma, the Big Apple. Rapidament i trapèt un emplec nautament qualificat. Ara, se sentís a Nòva York coma un peis dins l’aiga: i ten una carrièra en plen vam, un fum d’amics, d’unes locals e d’autres “del Sud de França”, e sustot i a rescontrat l’amor. Las acordalhas son previstas per la prima e lo maridatge l’an que ven. La brava mamà èra tota fièra de me dire que son gojat èra per obténer la nacionalitat estatsunidenca!
 
La reüssida dels joves sempre fa plaser. Tornat a l’ostal es amb lo còr aürós qu’aluquèri la TV per ne gaitar lo telejornal. Ja fasiá qualques jorns que parlavan de l’afar “Leonarda”. Tota la classa politica francesa èra a far las siás analisis, los sieus comentaris sus l’expulsion de l’estat francés d’una jove colegiana de 14 ans, detenguda per la polícia del temps que preniá part ela a un viatge escolar en rason qu’èra una estrangièra illegala. La gestion practica d’aqueste afar pel govèrn èra desastrosa: degun i trapava pas son bon compte: d’unes criticavan la manca de fòrça del govèrn e d’autres criticavan la manca d’umanitat dins l’expulsion brutala d’aquesta joveneta. Aqueste telejornal mostrava qu’a l’escasença d’aqueste afar, tornava nasejar lo debat sus l’immigracion en França: dreit de la sang vs dreit del sòl. Tanben faguèron parlar de monde, preses a l’asard, qu’assabentavan las camèras sus las siás reflexions a prepaus dels Ròms e quina deuriá èsser la politica francesa cap a eles. Lo jornalista s’i metèt tanben. Expliquèt amb granda pedagogia que caliá pas confondre los Ròms d’Euròpa Orientala amb los “tsiganes de nationalité française, implantés depuis longtemps sur notre territoire”. Messorgas e manipulacions qu’es tot aquò!
 
Los Ròms, que la lenga populara occitana tracionalament anomena “Gitanos”, “Caracos” o encara “Bomians” en realitat son un meteis pòble, ric de sa diversitat, d’origina indoeuropèa. Venguts d’Índia, son presents sul nòstre continent dempuèi 6 sègles. Òc-ben, fa 600 ans que los gitanos d’Euròpa son venguts europèus! Sièis cents ans!
 
 
L’instillacion de l’asirança
 
En realitat en colèra que soi. Cossí lo conjunt politicomediatic francés pòt instillar dins la societat nòstra lo poison de l’ignorància e del racisme? Se los escotèssem, calriá considerar que:
   
Messorgas e manipulacions! Doblidan de nos dire que los Ròms que tenon un passapòrt bulgar o romanés son de ciutadans europèus e qu’en rason de las leis europèas se pòdon s’installar per i trabalhar liurament ont qué siá en Euròpa (de mai, aquesta libertat de circulacion serà illimitada per Romania e Bulgaria a partir del 1èr de genièr de 2014. Mas la petita Leonarda serà pas d’aqueles essent que la siá familha es de nacionalitat kossovara). En colèra soi que los mèdias e politicians franceses meten en debat la circulacion dels Ròms de Romania o de Bulgaria quand la liura circulacion de las personas es lo cement de la contrucCion europèa. Es tot simplament un acte politic romofòb, doncas racista. La pròva de la portada racista es qu’a contrario trapan pas res a dire suls migrants non-Ròms venguts d’aquestes païses.
 
En colèra soi que, per far concurréncia al Front National, lo partit francés ultra-francista e ultra-dreitista, son nombroses los que vòlon far a la subredita: voldrián tornar als principis del dreit de la sang per poder obténer la nacionalitat francesa. Lo dreit de la sang! Quina èrnha! Imaginem-nos se lo dreit de la sang foguèsse aplicat a Occitània: comptariam per centenas de milièrs o per milions los franchimands que deurián prene lo camin de l’exòde?
 
 
De profitaires? Una question de perspectiva
 
En colèra soi quand n’ausissi que dison que los Ròms son venguts per profitar del sistèma social francés. Es talement bon aqueste sistèma? Francament, tèni puslèu l’impression que malauteja bravament dempuèi bel brieu fa. Mas aquò es una autra question. Vendrián doncas los Ròms gausir de la proteccion sociala d’ençò nòstre. E alara? Es criminal aquò? Es criminala l’emigracion? Es un crime de voler ofrir a sa familha de condicions de vida melhoras? Es un crime de voler venir al nòstre país per i assegurar l’avenidor dels mainatges? Es tròp dificil d’imaginar que la menina ròm, demorada dins son vilatge dels Carpats pòsca èsser fièra ela tanben dels sieus felens que trabalhan a Tolosa o qu’estúdian al licèu de Marselha. Es pas dificil. Basta se sovenir que cadun cèrca çò melhor. Lo filh de ma vesina, que viu a Nòva York, el tanben poiriá èsser considerat coma un profitaire: profita del sistèma capitalista ultra-liberal dels USA, de las oportunitats professionalas d’aqueste país e dels salaris de sòmni de la finança internacionala. E pr’aquò, aquí dins ma vilòta, degun lo vei pas coma un profitaire. Lo veson coma un gojat que se vòl fargar una vida de sa causida, una vida melhora. Anar viure a Nòva York per un jove occitan seriá onorable e seriá desonorable qu’un Ròm d’Euròpa orientala venga viure en Occitània? Pòdi pas creire qu’Occitània pense atal.
 
 
La présencia ròm es una riquesa per Occitània
 
Fin finala en colèra soi que d’unes politicians de França, un estat que s’autoproclama paradís dels dreits umans impausa a Occitània una politica romofòba vergonhosa, indigna de la tradicion nòstra de convivéncia e paratge. Vertat es que s’Occitània èra un país normal poiriá fargar e menar la politica d’imigracion que vòl sens dependre de las decisions que París pren a nòstra plaça. S’Occitània es capabla d’aculhir a bodre sus son territòri las populacions francesas, perqué poiriá pas aculhir los Ròms e ne far sos filhs? Cresi qu’Occitània a tot a ganhar de profitar de l’engenh del pòble ròm. L’etnològ e romancièr ròm Vania de Gila èra pas occitan? Èra pas occitano-catalan l’escriveire e teològ Mateo Maximoff? Es pas occitan lo guitarista ròm Manitas de Plata? Es pas occitan lo grop musical Gypsy Kings? Lo romiatge gitano de las Santei Marias de la Mar es pas occitan? Quand los vilatges occitans fan la fèsta, sèm pas contents que los Ròms i menen los vira-vira pel plaser dels dròlles? La tradicion del maquinhonatge ròm en Auvèrnhe e Lemosin es pas occitana? Los Ròms participan a lor manièra a la riquesa d’Occitània. França a pas a decidir d’aquò per nosautres. Los Ròms tanben son occitans.