Opinion
L’occitan estandard: artificial o espontanèu?
Dins las discussions sus l’occitan estandard, d’unes nos servisson regularament l’argument seguent: “ieu, vòli ben acceptar que i aja un occitan estandard un jorn, dins un futur luenchenc, mas d’en primièr cal cultivar los parlars locals; l’occitan estandard se farà solet, pauc a pauc, espontanèament”. Vau demostrar qu’aquò es un rasonament fals, ninòi e irresponsable que risca d’agravar la fragilitat de l’occitan.
Remembrança sus l’estandard
En qué servís un estandard?
La part d’artifici
Donc, òc, quand se vòl estandardizar una lenga, se’n càmbia la forma e i a sempre una part d’artifici. Mas es un artifici positiu car se fa en benefici de la lenga, aumenta son eficacitat comunicativa.
L’artifici de l’estandard autoriza pas de far qué que siá. Cal restar dins certans procediments rasonables e acceptables que ja an reüssit dins d’autras lengas. Ansin, en occitan estandard, l’artifici de novèlas ressorsas expressivas se deu inspirar:
Cal pas acceptar d’invencions artificialas que serián desconnectadas de l’istòria e de l’environament internacional de nòstra lenga. Un artifici excessiu se vei, tipicament, dins la pseudolenga pseudooccitana d’Arvèi Cassinhac. Lo lingüista estonian Valter Tauli se faguèt remarcar al sègle XX per encoratjar de procediments tròp artificials. En sociolingüistica, Tauli es conegut coma l’exemple que cal pas seguir.
La part de naturalitat
L’artifici es relatiu. En realitat, los procediments artificials qu’ai descriches, se los regardam a escala larga, prenon un caractèr natural.
Fòrça lengas estandards, dins lo Mond actual, se son fabricadas segon de principis similars als de l’occitan estandard e, pasmens, son vengudas de lengas de comunicacion perfièchament eficaças.
Donc, dins una vision larga del lengatge uman, l’estandardizacion, malgrat d’artificis pontuals, es una tendéncia globalament “naturala”, inerenta a tota societat que s’adapta a la comunicacion de massa. L’estandardizacion de l’occitan s’inserís ben dins aquela tendéncia naturala.
Un autre fenomèn fa desparéisser l’impression d’artifici. Un estandard sembla artificial al començament, quand ven de sortir dels burèus dels lingüistas. Mas quand los usatgièrs prenon possession de l’estandard, lo transforman a fòrça de l’utilizar, e fin finala, al cap de qualques decennis, l’estandard pren de formas que los lingüistas avián pas previstas a l’origina: es lo prètz del succès. Lo romanés o lo chèc estandards son ja passats per aquela transformacion populara. Lo catalan estandard comença de la conéisser. L’occitan estandard la coneis pas encara car son usatge es pas encara pro massís.
L’estandardizacion de las lengas establidas
Nos cal atendre passivament un occitan estandard que se fariá solet, pauc a pauc? Non pas! Per o comprene, cal destriar dos tipes d’estandardizacion: lo de las lengas establidas e lo de las lengas subordenadas.
Per las lengas establidas (çò es: non subordenadas) coma l’anglés, lo francés, l’italian o l’espanhòl, un estandard relativament espontanèu s’installa sota la pression dels usatges per fin de satisfar de besonhs de comunicacion massissa. Aquò se fa sègle après sègle, a dicha que la societat se moderniza e que se massifica.
Mas un artifici existís pasmens. Lo francés estandard que tot francofòn parla, uèi, conten de formas qu’èran inicialament artificialas e que se difusèron amb succès dempuèi los burèus d’intellectuals puristas coma Malherbe o Vaugelas.
L’italian estandard coneis ben de formas artificialas qu’an agut de succès, en venent de l’Acadèmia de la Crusca e, en general, en seguissent un modèl envielhit e literari de toscan. Es diferent del toscan modèrne e popular.
L’anglés a pas jamai agut cap d’acadèmia e poiriam creire que l’anglés estandard es lo mèr produch d’un usatge espontanèu. Pasmens, d’artificis de burèu se son difusats tanben en anglés estandard, coma lo mot OK “d’acòrdi, rai”, difusat per l’entorn del president estatsunidenc Van Buren en 1839.
L’estandardizacion de las lengas subordenadas
Per las lengas subordenadas coma l’occitan, lo catalan o lo breton, un estandard espontanèu se crèa pas jamai solet. Tanben aquò se constata per de lengas qu’èran subordenadas fins a una epòca recenta coma lo finlandés o lo chèc. En aquel cas, l’estandard se crèa solament gràcias al volontarisme de qualques lingüistas o escrivans esclairats, que lo pòble seguís puèi.
Car, quand i a una subordinacion, las foncions d’una lenga estandard son ja garentidas per la lenga dominanta. Lo mond van pas demandar espontanèament a la lenga subordenada de complir çò que la lenga dominanta ja complís... La lenga subordenada se pòt estandardizar solament gràcias a un trabalh volontarista sus la forma (amb de lingüistas militants) e sus la foncion (amb un movement que propaga la lenga subordenada, en assumissent sa forma estandard, contra la lenga dominanta).
Sens estandard artificial e volontarista, lo chèc se seriá quasi dissolgut dins l’alemand. Sens estandard artificial e volontarista, lo catalan se dissolveriá pus rapidament dins l’espanhòl. Sens estandard artificial e volontarista, l’occitan se dona pas la mendre possibilitat de reconquistar un jorn de foncions fàcia al francés, a l’espanhòl e a l’italian.
Remembrança sus l’estandard
En qué servís un estandard?
— Un estandard es una varietat de lenga elaborada, esquipada, transformada, per poder ocupar totas las foncions de comunicacion d’una societat modèrna (los parlars locals son mens esquipats per o far). Es aquò d’aquí la primièra foncion de l’estandard. Una lenga inèrta, non transformada, pòt pas ocupar tecnicament de foncions novèlas.
— Un estandard es una varietat de lenga que facilita una comunicacion massissa, a escala granda, en redusent las ambigüitats entre de personas d’originas regionalas e dialectalas divèrsas (los parlars locals, e mai se son fòrça respectables, son mens practics per i arribar).
— Un estandard es una varietat que facilita l’accès a la lenga per un grand nombre de personas, per exemple per los milions d’occitans que parlan pas occitan, o per los estrangièrs (los parlars locals son mens accessibles, mens documentats, mens difusats).
— Un estandard es una varietat que consolida, fixa e enriquís las ressorsas expressivas de la lenga; aquò permet a una lenga subordenada de resistir melhor a l’imposicion incessanta de formas de la lenga dominanta (los parlars locals, sols, rèstan sens defensa fàcia a la lenga dominanta).
E ramentem que l’estandard, dins certanas lengas coma l’occitan, prevei de variacions regionalas leugièras per fin d’integrar de caractèrs dialectals emblematics que los usatgièrs vòlon gardar (es lo concèpte de lenga pluricentrica).— Un estandard es una varietat de lenga que facilita una comunicacion massissa, a escala granda, en redusent las ambigüitats entre de personas d’originas regionalas e dialectalas divèrsas (los parlars locals, e mai se son fòrça respectables, son mens practics per i arribar).
— Un estandard es una varietat que facilita l’accès a la lenga per un grand nombre de personas, per exemple per los milions d’occitans que parlan pas occitan, o per los estrangièrs (los parlars locals son mens accessibles, mens documentats, mens difusats).
— Un estandard es una varietat que consolida, fixa e enriquís las ressorsas expressivas de la lenga; aquò permet a una lenga subordenada de resistir melhor a l’imposicion incessanta de formas de la lenga dominanta (los parlars locals, sols, rèstan sens defensa fàcia a la lenga dominanta).
La part d’artifici
Donc, òc, quand se vòl estandardizar una lenga, se’n càmbia la forma e i a sempre una part d’artifici. Mas es un artifici positiu car se fa en benefici de la lenga, aumenta son eficacitat comunicativa.
L’artifici de l’estandard autoriza pas de far qué que siá. Cal restar dins certans procediments rasonables e acceptables que ja an reüssit dins d’autras lengas. Ansin, en occitan estandard, l’artifici de novèlas ressorsas expressivas se deu inspirar:
— de çò ja disponible dins los parlars locals,
— de çò ja disponible en occitan ancian,
— de las lengas classicas de referéncia (latin e grèc),
— de las lengas afinas (lo catalan sustot, las lengas romanicas en general),
— de las lengas de granda difusion (l’anglés mai que mai).
— de çò ja disponible en occitan ancian,
— de las lengas classicas de referéncia (latin e grèc),
— de las lengas afinas (lo catalan sustot, las lengas romanicas en general),
— de las lengas de granda difusion (l’anglés mai que mai).
Cal pas acceptar d’invencions artificialas que serián desconnectadas de l’istòria e de l’environament internacional de nòstra lenga. Un artifici excessiu se vei, tipicament, dins la pseudolenga pseudooccitana d’Arvèi Cassinhac. Lo lingüista estonian Valter Tauli se faguèt remarcar al sègle XX per encoratjar de procediments tròp artificials. En sociolingüistica, Tauli es conegut coma l’exemple que cal pas seguir.
La part de naturalitat
L’artifici es relatiu. En realitat, los procediments artificials qu’ai descriches, se los regardam a escala larga, prenon un caractèr natural.
Fòrça lengas estandards, dins lo Mond actual, se son fabricadas segon de principis similars als de l’occitan estandard e, pasmens, son vengudas de lengas de comunicacion perfièchament eficaças.
— Dempuèi qualques sègles, de lengas estandards an emergit lentament en seguissent mai o mens de procediments artificials: lo francés, l’italian, l’espanhòl, lo portugués, l’alemand, lo rus, lo japonés, lo vietnamian, lo turc...
— A una epòca pus recenta, als sègles XIX o XX, de lengas estandards an emergit de manièra encara pus rapida e amb de resultats sovent pus armonizats, malgrat d’artificis necessaris: lo romanés, lo chèc, l’eslovac, lo finlandés, l’estonian, lo lituan, lo leton, l’ebrieu modèrne...
L’artifici se percep sustot quand l’estandard comença de se difusar al près de las personas abituadas als dialèctes. Mas l’impression d’artifici despareis quand l’estandard se generaliza coma instrument normal de comunicacion dins una societat.
Ara, se regardam l’estandardizacion de tantas lengas a escala larga, l’impression d’artifici despareis completament.
— A escala larga dins l’espaci, las lengas estandards son quicòm de banal dins lo Mond entièr.
— A escala larga dins lo temps, de lengas estandards emergisson regularament dempuèi de sègles.
— A una epòca pus recenta, als sègles XIX o XX, de lengas estandards an emergit de manièra encara pus rapida e amb de resultats sovent pus armonizats, malgrat d’artificis necessaris: lo romanés, lo chèc, l’eslovac, lo finlandés, l’estonian, lo lituan, lo leton, l’ebrieu modèrne...
L’artifici se percep sustot quand l’estandard comença de se difusar al près de las personas abituadas als dialèctes. Mas l’impression d’artifici despareis quand l’estandard se generaliza coma instrument normal de comunicacion dins una societat.
Ara, se regardam l’estandardizacion de tantas lengas a escala larga, l’impression d’artifici despareis completament.
— A escala larga dins l’espaci, las lengas estandards son quicòm de banal dins lo Mond entièr.
— A escala larga dins lo temps, de lengas estandards emergisson regularament dempuèi de sègles.
Donc, dins una vision larga del lengatge uman, l’estandardizacion, malgrat d’artificis pontuals, es una tendéncia globalament “naturala”, inerenta a tota societat que s’adapta a la comunicacion de massa. L’estandardizacion de l’occitan s’inserís ben dins aquela tendéncia naturala.
Un autre fenomèn fa desparéisser l’impression d’artifici. Un estandard sembla artificial al començament, quand ven de sortir dels burèus dels lingüistas. Mas quand los usatgièrs prenon possession de l’estandard, lo transforman a fòrça de l’utilizar, e fin finala, al cap de qualques decennis, l’estandard pren de formas que los lingüistas avián pas previstas a l’origina: es lo prètz del succès. Lo romanés o lo chèc estandards son ja passats per aquela transformacion populara. Lo catalan estandard comença de la conéisser. L’occitan estandard la coneis pas encara car son usatge es pas encara pro massís.
L’estandardizacion de las lengas establidas
Nos cal atendre passivament un occitan estandard que se fariá solet, pauc a pauc? Non pas! Per o comprene, cal destriar dos tipes d’estandardizacion: lo de las lengas establidas e lo de las lengas subordenadas.
Per las lengas establidas (çò es: non subordenadas) coma l’anglés, lo francés, l’italian o l’espanhòl, un estandard relativament espontanèu s’installa sota la pression dels usatges per fin de satisfar de besonhs de comunicacion massissa. Aquò se fa sègle après sègle, a dicha que la societat se moderniza e que se massifica.
Mas un artifici existís pasmens. Lo francés estandard que tot francofòn parla, uèi, conten de formas qu’èran inicialament artificialas e que se difusèron amb succès dempuèi los burèus d’intellectuals puristas coma Malherbe o Vaugelas.
L’italian estandard coneis ben de formas artificialas qu’an agut de succès, en venent de l’Acadèmia de la Crusca e, en general, en seguissent un modèl envielhit e literari de toscan. Es diferent del toscan modèrne e popular.
L’anglés a pas jamai agut cap d’acadèmia e poiriam creire que l’anglés estandard es lo mèr produch d’un usatge espontanèu. Pasmens, d’artificis de burèu se son difusats tanben en anglés estandard, coma lo mot OK “d’acòrdi, rai”, difusat per l’entorn del president estatsunidenc Van Buren en 1839.
L’estandardizacion de las lengas subordenadas
Per las lengas subordenadas coma l’occitan, lo catalan o lo breton, un estandard espontanèu se crèa pas jamai solet. Tanben aquò se constata per de lengas qu’èran subordenadas fins a una epòca recenta coma lo finlandés o lo chèc. En aquel cas, l’estandard se crèa solament gràcias al volontarisme de qualques lingüistas o escrivans esclairats, que lo pòble seguís puèi.
Car, quand i a una subordinacion, las foncions d’una lenga estandard son ja garentidas per la lenga dominanta. Lo mond van pas demandar espontanèament a la lenga subordenada de complir çò que la lenga dominanta ja complís... La lenga subordenada se pòt estandardizar solament gràcias a un trabalh volontarista sus la forma (amb de lingüistas militants) e sus la foncion (amb un movement que propaga la lenga subordenada, en assumissent sa forma estandard, contra la lenga dominanta).
Sens estandard artificial e volontarista, lo chèc se seriá quasi dissolgut dins l’alemand. Sens estandard artificial e volontarista, lo catalan se dissolveriá pus rapidament dins l’espanhòl. Sens estandard artificial e volontarista, l’occitan se dona pas la mendre possibilitat de reconquistar un jorn de foncions fàcia al francés, a l’espanhòl e a l’italian.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Quin es aquel Arvei Cassinhac ?
A fat una mena d' " EsperantOc ? "
Millahius ! Que aquo me sobre-interessa !
Qui en sabe mai ?
L'evidença a pas necessitat de comentari
Òsca per aqueste article.
Es un article fondamental per l'avenir de l'occitan.
Coma elegit en carga de l'occitan a Tolosa, aguèri pron de trabalh per socializar la lenga, dins un compromés permanent amb los autras elegits e l'administration municipala.
Decidiguèri d'utilizar l'estandart tal coma es normalizat per Alibert, amb los complements del CLO e subre la basa del lengadocian meridional tal coma lo preconiza l'Acadèmia Occitana.
Mas francament, las batalhas lingüisticas sont minoras del punt de vist politic. Per exemple, non ai pas encara capitat a convéncer un teatre de Tolosa a montar una peça de teatre en occitan per an. Es plan mai important per l'oralitat de la lenga.
Çaquelà, espèri pron las aisinas per que los servicis municipals poguèssen escriure dins un occitan estandart :diccionari en linha, corrector d'ortografe etc.
En l'auséncia factual d'un estat occitan, esperèm que los lingüistas del Congrès nos porgissen un occitan estandart que las collectivitats localas occitanas poscan reconéisser oficialament.
#34 Solide qu'as rason, Mathieu. Ne pretendi pas a nada exclusivitat : que'm limiti a parlar deu gascon pr'amor ne soi pas briga competent taus autes dialèctes. Mes en préner exemples deus autes dialèctes que'm das còrda. (Las variacions en francés que son anecdoticas de tant que son raras : "asseoir" qu'ei un cas unic ça'm par — ?)
Tau vernacular, vertat qu'ei los ainats qu'an ua responsabilitat (e quauques excusas) mes ne son pas solets en causa : com ac èi indicat, lo problèma de daubuas conjugasons qu'ei tanben (lhèu sustot) que sian ignoradas peus màgers obratges didactics. Uei lo jorn, tà perpetuar los parlars — tot parièr coma tà l'occitan en generau — que'us cau assegurar ua visibilitat.
En tot cap ne'n vam pas a ua fixeta e ne vau pas passar l'ivèrn a repotegar sus Jornalet : qu'èi quauquarren de mei positiu en cap… I tornaram.
#33 "Se los aprenents aprenen tots la forma estandard, aquesta que va estar majoritària en pauc de temps, DONC los qui saben ua forma locau que la van deishar, DONC que va desparéisher. "
E perque los que saben una forma locala la laissarian ? Laissaràs la forma locala que coneisses ? Vas chamnhar ton biais de conjugar ?
Personalament, e perque qu'es çò que me 'ribet, pense qu'es lo contrari : un aprenent que serà dins un environament linguistic ente la forma majoritària es la forma locala, chabarà per l'utilizar. Au mens a l'orau.
"Se la lenga e sèrv pas sonque tà comunicar, be podem tots parlar Globish." Parle pas de quò. Parle de comunicar emb dau monde que parlen occitan, daus locutors naturaus.
"Avisà's tanben a l'estatut de "lenga de la cosina". Aquò que pòt miar, un còp mei, tà la diglossia, dab un risc d'apraubiment lexicau." Ai pas dau tot compres de que parlas. Ni mai coma utilizar un parlar e l'estandard (que seràn quasiment identics dau punt de vuda lexicau) pòt menar a un apauriment.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari