Encara que las escasenças de’n parlar me son escassas, foguèri esperantista abans d’èsser occitanista. Ai oblidadas las rasons precisas que m’empenhèron a m’interessar a aquela lenga. Bensai foguèt l’azard d’una recèrca sus internet, en 1996, a l’epòca de son començament en França, a l’Escòla Normala Superiora de París que, coma tota “Escòla Granda” francesa provesida de totes los mejans, ja aviá accedit a totas las ressorsas del malhum informatic mondial. Bensai volguèri aprigondir ma coneissença de la lenga internacionala, que son nom m’èra pas inconegut. Bensai simpletament m’inspirèt ma curiositat per las lengas, naturalas o artificialas.
 
Me pivelèt lo gèni de son creator,  Ludwik Lejzer Zamenhof, que, sens èsser lingüista, capitèt de fargar una lenga simpla e flexibla: 16 règlas de basa, d’adjectius que s’acaban sempre amb una a, de noms amb una o, d’advèrbis amb una e, una conjugason a l’encòp aisida e capabla amb un jòc de participis e de vocalas – a per çò actual, u per çò virtual, o per lo futur, i per lo passat – d’exprimir totas las nuanças semanticas possiblas, un sufix de femenin ino, un sufix de plural en j, un sufix d’acusatiu en n per lo complement dirècte del vèrb e l’expression del luòc de destinacion, una combinason dels sufixes segon lo modèl, de bon aprene, de las lengas aglutinantas, una remirabla soplesa sintactica, entre autres aspèctes que me semblèron, tre que los aguèri descobèrts, dignes de l’interès mai grand.
 
Tant intens foguèt mon estrambòrd que decidiguèri d’estudiar l’esperanto, gràcias a un cors en linha, validat puèi dins un escambi telefonic amb un formator, e que volguèri crear e animar un club esperanto a l’ENS. Un fracàs total. Cap de mos camaradas uèi probable de professors respectats dins las universitats francesas respondèt pas a ma proposicion, levat un informatician timidet que preferissiá los ordenadors a las relacions umanas. Pièger: èri vengut un original que d’unes, progressistas diplomats, agachavan amb lo meteis mesprètz barrejat de mesfisança qu’inspiravan mas originas non professoralas e non borgesas e mos ligams amb Corsega.
 
Decebut per aqueste fracàs e tròp isolat per poder practicar la lenga, anèri abandonant l’esperanto, que lèu-lèu, après un sojorn en Canadà, foguèt remplaçat dins mas preocupacions per las lengas subordenadas, en particular lo còrs e l’occitan. Me semblava tanben que i aviá dins l’esperantisme una obsession de l’anglés qu’oblidava la complexitat dels conflictes lingüistics e coincidissiá paradoxalament amb lo chauvinisme francés, que vòl far creire que la sola menaça per la diversitat lingüistica es la lenga de Shakespeare, la lenga de l’empèri rival e venceire. M’escalustrèt lo constatar que encara s’inventavan un fum de lengas artificialas puslèu que de’n desvolopar l’usança quand avián provat, coma l’esperanto, lor eficacitat. Cada an recebiái lo bulletin dels esperantistas provençals que silenciava l’occitan, coma se la diversitat e los escambis concerniguèsson sonque lo francés e l’esperanto; aital, segurament de biais involontari, d’esperantistas sostenián lo francés e non l’occitan en Occitània, legitimant l’escantiment de las lengas. Qualque temps apuèi, escriguèri publicament, en 2011, al filosòf mediatic francés Michel Onfray qu’aviái opausat, dins un article de Le Monde, l’esperanto, lenga de çò universal, a las lengas subordenadas, expression segon el de la xenofobia e del replec identitari, amb una amalgama que denoncièri coma indigna d’un intellectual rigorós e que barrejava pseudointernacionalisme e chauvinisme vertadièr.
 
Cossí podiái èsser a l’encòp occitanista – e catalanista e corsista – e esperantista? Foguèt un brave solaç, fa pas gaire, de conéisser l’existéncia d’esperantistas catalans, e me faguèt gaug de saber que s’èra acampat, en novembre, en Occitània, en Aran, lo primièr congrès d’esperantistas occitans. Per malastre, i poguèri pas anar ieu, mas enfin s’exprimissiá amb claretat la tòca vertadièra de l’esperanto: non pas contribuir a eliminar encara mai la diversitat de las lengas mas al contrari las aparar en prepausar una lenga que totes los pòbles an d’aprene mas que cap de pòble impausa pas a un autre.  Malgrat un vocabulari essencialament europèu, l’esperanto permet dempuèi mai d’un sègle de comunicar sens ierarquia lingüistica, dins un esperit de convivéncia entre las nacions, totas egalas en dignitat e en respècte. Imaginatz un pauc la cara dels imperialistas que nos dison de longa: “Avèm de besonh d’una lenga comuna” (la lor) se lor respondèm: “Sèm consents. Aprengam l’esperanto! E daissatz-nos parlar la nòstra!”
 
Utopic, tot aquò? Segurament! E tant melhor, perque las utopias fan progressar l’umanitat.