Opinion
Alsàcia: la republica estujada
Ongan l’Estat francés a començat de hestejar las commemoracions de la Grana Guèrra. Sol un Estat pòt trobar de qué hestejar ua matèra coma aquesta, qui deishèc sangvueitats màgerment lo campèstre e lo monde paisan de las “províncias”. 9 milions de mòrts e 8 milions d’invalides, lo benefici de l’operacion (E i auré un benefici a l’operacion?) sembla plan sharre comparat a la patida d’uns pòbles e aus domaus provocats per la Grana Tuadera de la debuta deu sègle XXau.
Ne podèm pas jamei tròp brembar que Joan Jaurés, politician occitan e defensor de sa lenga, n’estoc la purmèra victima en ensajar d’estancar la holia murtrèra qui s’aprestiva. Lo 31 de julhet qui arriva, peu centenari deu son assassinat a París, poderam aver ua pensada au gran òmi qui èra.
Totun, sabèm plan que son lon vencedors qui escriven l’istòria, e doncas tot çò qui’ns ei transmetut per l’escòla de la Republica estoc redigit l’endeman de l’armistici de noveme, un drin coma la legenda de Napoleon, la de Sent Martin o la batèste de Peitieus. Shens de parlar deu debat istoric de saber se França e los sons aliats an vertadièrament ganhat la guèrra militarament, çò qui poderé estar l’objècte d’un estudi a despart, m’agradaré de’vs parlar d’un eveniment esconut per l’istòria oficiau francesa, la qui aprenèm a l’escòla, o meilèu la qui n’aprenèm pas. Vaquí la situacion:
Per la fin d’octobre de 1918, granas manifestacions en favor de la patz se debanan en Alemanha. Lo 29, ua cauma deus marins se cambia lèu en susmauta a Kiel, lo purmèr pòrt militari alemand, ei la debuta de la revolucion. Plan lèu, son rejunts peus obrèrs e peus sindicats. Lo 9, Guilhèm II l’emperador ei obligat d’abdicar. L’estat major demanda lavetz que l’armistici sia signat. En uns dias, conselhs d’obrèrs prenguen lo poder dens Alemanha tota. En Bavièra, ua republica deus conselhs, d’inspitacion anarquista o comunista deus conselhs, ei installada, lo darrèr rei Loís II deu huéger.
Alsàcia estant ua region alemanda, ei tocada lèu per la frèbe revolucionària. Los 15.000 marins alsacians demobilizats e tornats de Kiel fòrman un conselh revolucionari e la Republica deus Conselhs ei proclamanda lo 10 de noveme, sia un jorn abans l’armistici. Lo 3, sheis sòcis de l’Elsaesser Bund o Liga deus Alsacians escriven au president deus Estats-Units, Theodore W. Wilson, entà hèr valer lo dret deus pòbles de dispausar d’esths medish e de formar ua Alsàcia ni francesa ni alemanda. Los Americans, dens lor plan de bastir ua zòna-tap entre los dus país guerrejaires e atau d’assegurar la patz, son a favor d’aquesta idèa.
Lo 13 de noveme a 3 oras deu vrèspe, un drapèth roge ei lhevat au campanèr de la catedrala d’Estrasborg. Lo conselh obrèr de Metz rejunh los d’Estrasborg, de Mulhausen e de Colmar.
L’Alsàcia liura va existir dètz jorns. Clemenceau, qui ne volèva pas véser l’escapar lo prèmi de la victòria, aperèc lèu lo cap d’estat major francés, lo tarbés Foch, enta’u demandar d’abrivar la camada de las soas tropas de cap a l’est. Cau díser qu’au moment quan la republica alsaciana ei proclamada, n’i avèva pas un sol soldat francés suu territòri alsacian de 1871 estant. L’armada francesa ne s’èra pas escadut en quate annadas de conflicte de pausar un sol pè suu sòu de la “província perduda”. Atau, que caloc dètz jorns aus “peluts” abans d’aténher Estrasborg e d’i entrar shens cap de resisténcia. Alsàcia liura avèva viscut, Mittelhausbergen, Kingersheim e Illkirch-Graffenstaden avèvan enfin rejunt la mair Patria latina qui’us avèva représ a l’oprimidor germanic de cultura estrangèra.
Çò qui’s debanèc en seguida ne pòt pas estar l’objècte de grandor de la part deus “liberators”. Se compreng aisidament perqué aqueste episòdi, hèra pauc gloriós, estoc lèu boishat deus líbers d’istòria, o, meilèu, n’i entrèc pas jamei. Los Francés obrèn lavetz ua netejada etnica. Cada persona receboc ua carta marcada d’ua letra: A (decorat d’un polit blau-blanc-roje) peus qui, shens de l’anexion de 1870 serén estat francés, B peus qui avèvan un pair alemand o qui èran Alemand-a-s maridats a un-a Francés-a, C peus estrangèrs e D peus Alemands. Quan l’utilizacion deu franc tornèc, cada ciutadan podoc cambiar sus marks a un taus diferent segon la letra de son document d’identitat, mei favorable per la letra A, solide. Los titularis de la carta D estón pregats de descampar en ne’s hasent pas seguir sonque çò qui podèvan portar sus eths e ua soma de 300 marks. S’estima a 200.000 los qui estón atau desportats per apartenéncia a l’etnia qui avèva perdut la guèrra. L’avesque de Metz, monsénher Benzler, e lo d’Estrasborg, monsénher Fritzen, estón acaçats, lo darrèr estoc remplaçat per monsénher Ruch, qui ne coneishèva ni l’alsacian ni quitament l’alemand. Lo baron Zorn de Bulach e Eugène Ricklin, ancian president du Landtag, qui totun s’èran opausats a Alemanha, estón tanben estremiats pr’amor deu lor desacòrd dab la francizacion en cors. Los jornaus e los partits politics en lenga alemanda estón interdits, los noms geografics estón refrancizats, Schlettstàdt vasoc Sélestat, Strossburi se hascoc Strasbourg Sennheim se cambièc en Cernay, e Rappschwihr s’apelhèc deu nom navèth de Ribeauvillé.
L’escòla alsaciana, susquetot, patiscoc d’ua francizacion de las brutaus. De uei a doman los regents estón convidats de hèr los corses en francés. Los qui ne podón pas estón tot simplament escobats o enviats a ua formacion “a l’endehens” (en França). Totis estón remplaçats per mèstes venguts d’autes departaments, mei pagats de 20% e qui ne coneishèvan ni la lenga ni la cultura deus dròlles a qui devèvan ensenhar, çò qui balha ua idèa de la qualitat de l’ensenhament perpausat. Les purmèras victimas estón los escolans de las classas sociaus mensh favorizadas, pr’amor que los borgés, eths, avèvan mantengut l’usatge deu francés, quan lo pòble dens parlava màgerment l’alsacian e comprenguèva doncas l’alemand.
Los adversaris mei heròtges a la francizacion e partisans de l’independéncia estón estranhament los comunistas, shens de dobte nostalgics de la revolucion escaduda mès lèu tuada dens l’ueu per Clemenceau. Estón deishats peus lors dirigents de París e lor miaire, Charles Hueber, se liguèc dab los catolics entà conquesir la comuna d’Estrasborg en 1929. Que hascoc lhevar la bandèra alsaciana au lòc deu drapèth francés sus l’ostau de vila.
Lo dret de votacion estoc autrejat a las hemnas en Alemanha en 1919, çò qui avoc per resulta que las Alsacianas devèn aténguer enqüèra dinc a 1946 entà ne poder beneficiar.
Plan lèu, las cartas navèras de França entrèn dens la salas de classa, Alsàcia e Mosèla tornèn trobar colors, lavetz qu’èran estada pintrada de néguer en signe de dòu de 1871 estant. Aquestes dètz dias de 1918, los de la Republica deu Conselhs d’Alsàcia, estoc interdits d’istòria oficiau e pauc son los quites Alsacians qui n’ausiscon parlar.
Ei atau qu’un poder, teoricament defensor de las libertats e pauc aganit de bèras frasas, pòt, dab l’ajuda de grans cisèus, censurar un periòde sancèr de l’istòria com ac haré lo mendre estat totalitari.
Ne podèm pas jamei tròp brembar que Joan Jaurés, politician occitan e defensor de sa lenga, n’estoc la purmèra victima en ensajar d’estancar la holia murtrèra qui s’aprestiva. Lo 31 de julhet qui arriva, peu centenari deu son assassinat a París, poderam aver ua pensada au gran òmi qui èra.
Totun, sabèm plan que son lon vencedors qui escriven l’istòria, e doncas tot çò qui’ns ei transmetut per l’escòla de la Republica estoc redigit l’endeman de l’armistici de noveme, un drin coma la legenda de Napoleon, la de Sent Martin o la batèste de Peitieus. Shens de parlar deu debat istoric de saber se França e los sons aliats an vertadièrament ganhat la guèrra militarament, çò qui poderé estar l’objècte d’un estudi a despart, m’agradaré de’vs parlar d’un eveniment esconut per l’istòria oficiau francesa, la qui aprenèm a l’escòla, o meilèu la qui n’aprenèm pas. Vaquí la situacion:
Per la fin d’octobre de 1918, granas manifestacions en favor de la patz se debanan en Alemanha. Lo 29, ua cauma deus marins se cambia lèu en susmauta a Kiel, lo purmèr pòrt militari alemand, ei la debuta de la revolucion. Plan lèu, son rejunts peus obrèrs e peus sindicats. Lo 9, Guilhèm II l’emperador ei obligat d’abdicar. L’estat major demanda lavetz que l’armistici sia signat. En uns dias, conselhs d’obrèrs prenguen lo poder dens Alemanha tota. En Bavièra, ua republica deus conselhs, d’inspitacion anarquista o comunista deus conselhs, ei installada, lo darrèr rei Loís II deu huéger.
Alsàcia estant ua region alemanda, ei tocada lèu per la frèbe revolucionària. Los 15.000 marins alsacians demobilizats e tornats de Kiel fòrman un conselh revolucionari e la Republica deus Conselhs ei proclamanda lo 10 de noveme, sia un jorn abans l’armistici. Lo 3, sheis sòcis de l’Elsaesser Bund o Liga deus Alsacians escriven au president deus Estats-Units, Theodore W. Wilson, entà hèr valer lo dret deus pòbles de dispausar d’esths medish e de formar ua Alsàcia ni francesa ni alemanda. Los Americans, dens lor plan de bastir ua zòna-tap entre los dus país guerrejaires e atau d’assegurar la patz, son a favor d’aquesta idèa.
Lo 13 de noveme a 3 oras deu vrèspe, un drapèth roge ei lhevat au campanèr de la catedrala d’Estrasborg. Lo conselh obrèr de Metz rejunh los d’Estrasborg, de Mulhausen e de Colmar.
L’Alsàcia liura va existir dètz jorns. Clemenceau, qui ne volèva pas véser l’escapar lo prèmi de la victòria, aperèc lèu lo cap d’estat major francés, lo tarbés Foch, enta’u demandar d’abrivar la camada de las soas tropas de cap a l’est. Cau díser qu’au moment quan la republica alsaciana ei proclamada, n’i avèva pas un sol soldat francés suu territòri alsacian de 1871 estant. L’armada francesa ne s’èra pas escadut en quate annadas de conflicte de pausar un sol pè suu sòu de la “província perduda”. Atau, que caloc dètz jorns aus “peluts” abans d’aténher Estrasborg e d’i entrar shens cap de resisténcia. Alsàcia liura avèva viscut, Mittelhausbergen, Kingersheim e Illkirch-Graffenstaden avèvan enfin rejunt la mair Patria latina qui’us avèva représ a l’oprimidor germanic de cultura estrangèra.
Çò qui’s debanèc en seguida ne pòt pas estar l’objècte de grandor de la part deus “liberators”. Se compreng aisidament perqué aqueste episòdi, hèra pauc gloriós, estoc lèu boishat deus líbers d’istòria, o, meilèu, n’i entrèc pas jamei. Los Francés obrèn lavetz ua netejada etnica. Cada persona receboc ua carta marcada d’ua letra: A (decorat d’un polit blau-blanc-roje) peus qui, shens de l’anexion de 1870 serén estat francés, B peus qui avèvan un pair alemand o qui èran Alemand-a-s maridats a un-a Francés-a, C peus estrangèrs e D peus Alemands. Quan l’utilizacion deu franc tornèc, cada ciutadan podoc cambiar sus marks a un taus diferent segon la letra de son document d’identitat, mei favorable per la letra A, solide. Los titularis de la carta D estón pregats de descampar en ne’s hasent pas seguir sonque çò qui podèvan portar sus eths e ua soma de 300 marks. S’estima a 200.000 los qui estón atau desportats per apartenéncia a l’etnia qui avèva perdut la guèrra. L’avesque de Metz, monsénher Benzler, e lo d’Estrasborg, monsénher Fritzen, estón acaçats, lo darrèr estoc remplaçat per monsénher Ruch, qui ne coneishèva ni l’alsacian ni quitament l’alemand. Lo baron Zorn de Bulach e Eugène Ricklin, ancian president du Landtag, qui totun s’èran opausats a Alemanha, estón tanben estremiats pr’amor deu lor desacòrd dab la francizacion en cors. Los jornaus e los partits politics en lenga alemanda estón interdits, los noms geografics estón refrancizats, Schlettstàdt vasoc Sélestat, Strossburi se hascoc Strasbourg Sennheim se cambièc en Cernay, e Rappschwihr s’apelhèc deu nom navèth de Ribeauvillé.
L’escòla alsaciana, susquetot, patiscoc d’ua francizacion de las brutaus. De uei a doman los regents estón convidats de hèr los corses en francés. Los qui ne podón pas estón tot simplament escobats o enviats a ua formacion “a l’endehens” (en França). Totis estón remplaçats per mèstes venguts d’autes departaments, mei pagats de 20% e qui ne coneishèvan ni la lenga ni la cultura deus dròlles a qui devèvan ensenhar, çò qui balha ua idèa de la qualitat de l’ensenhament perpausat. Les purmèras victimas estón los escolans de las classas sociaus mensh favorizadas, pr’amor que los borgés, eths, avèvan mantengut l’usatge deu francés, quan lo pòble dens parlava màgerment l’alsacian e comprenguèva doncas l’alemand.
Los adversaris mei heròtges a la francizacion e partisans de l’independéncia estón estranhament los comunistas, shens de dobte nostalgics de la revolucion escaduda mès lèu tuada dens l’ueu per Clemenceau. Estón deishats peus lors dirigents de París e lor miaire, Charles Hueber, se liguèc dab los catolics entà conquesir la comuna d’Estrasborg en 1929. Que hascoc lhevar la bandèra alsaciana au lòc deu drapèth francés sus l’ostau de vila.
Lo dret de votacion estoc autrejat a las hemnas en Alemanha en 1919, çò qui avoc per resulta que las Alsacianas devèn aténguer enqüèra dinc a 1946 entà ne poder beneficiar.
Plan lèu, las cartas navèras de França entrèn dens la salas de classa, Alsàcia e Mosèla tornèn trobar colors, lavetz qu’èran estada pintrada de néguer en signe de dòu de 1871 estant. Aquestes dètz dias de 1918, los de la Republica deu Conselhs d’Alsàcia, estoc interdits d’istòria oficiau e pauc son los quites Alsacians qui n’ausiscon parlar.
Ei atau qu’un poder, teoricament defensor de las libertats e pauc aganit de bèras frasas, pòt, dab l’ajuda de grans cisèus, censurar un periòde sancèr de l’istòria com ac haré lo mendre estat totalitari.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
Entervista de Tomi Ungerer aqueth vrèspe sus Arte.
Jos l'aucupacion alemanda, que’s risquèvan la vita los qui parlèvan francés.
Un còp Alsàcia « desliurada », qu'èran castigats los escolans qui parlèvan alsacian.
Mutatis mutandis, n'avèn pas sonque cambiat d'aucupaires.
#4
As rason, de tot biaish, s'espiam los noms de vilas, la lenga, las tradicions, n'èi pas brica latina, mès ua part de l'ensems germanic.
Fin finala Alsàcia es pas francesa, nimai alemana, senon Alsaciana.
L'i a un libre interessant sus aquò, lo jornau d'un intitutor alsacian, Philippe Husser, que nòta au fial dels jorns la decepcion, puèi la frustracion dels Alsacians, confrontats a una França "de l'interior" que los comprend pas e que se mesfisa d'elos. A la chança de saber lo francés, doncas es autorizat a contunhar d'exerçar, e conta las dificultats qu'a de far cors en francés, e ren qu'en francés, a de pichons que naturalament comprenon ren, dau temps que las autoritas fan venir "de l'interior" d'istitutors franceses mielhs pagats, que mespreson prigondament los indigèns : es vertadierament una situacion coloniala, que degun en França, es verai, n'a jamai auvit parlar, s'a pas d'Alsacians dins sa comuna.
-Es au nom de l'anti-imperialisme que lo PC sostenh la revendicacion alsaciana dins las annaas 20, çò que mena a la creacion d'un PCA, alsacian, autonom rapòrt a Paris. La rompeüra se fai a la fin de las annaas 20, quand Mourer et Hueber s'aligan tacticament amb lo partit catolic.
Ma molhèr, qu'es alsaciana, me ditz sovent qu'Alsàcia es dins lo marrit país, e aqueste excellent article illustra plan perqué...
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari