Uei lo dia, se ditz en França que se vei lo retorn deu racisme. L’ahar qui vira a l’entorn de la ministra de la justícia, Christiana Taubira, muisha plan que lo devís racista que torna sus la plaça publica. La cobèrta deu jornau Minute, vergonhosa, sembla avalorir aqueste teoria.
 
Au men semblar, lo monde ne son pas mei racistas en 2013 que non pas en 1970, solide quitament qu’ei lo contra. I avoc, i a, e i aurà tostemps racistas, quina que sia l’epòca, lor “raça” s’escantirà benlèu chic a chic segon l’evolucion de l’espècia umana, mès ne poderam pas jamei empachar de temps en quan ua resurgéncia de batalèra d’ua auta edat. Ei aquò com un pos de frèbe, benlèu lo signe de çò que l’organisme reagís contra lo mau.
 
Se’s parla sustot de racisme antinéguer, antiarabe, antijusèu, antigitan, la lista, malaja, ne s’estanca pas aquí, e discriminacions de totas, qui ne concernisson pas raças au sens estricte, podon estar observadas dens la societat exagonau. Uei, m’agradaré d’evocar lo racisme de cap a populacions ditas “regionaus” de l’Estat francés.
 
Lo racisme antioccitan existís, e, peu qui ne dobtarén, que’vs muishi ací la citacion qui lo nòste inenarable Louis-Ferdinand Céline hascoc en noveme de 1942 en parlar de la zòna liura e que sola la lenga francesa pòt transcríver dab justessa: Zone Sud, peuplée de bâtards méditerranéens, de Narbonoïdes dégénérés, de nervis, Félibres gâteux, parasites arabiques que la France aurait eu tout intérêt à jeter par-dessus bord. Au dessous de la Loire, rien que pourriture, fainéantise, infect métissage négrifié. Benlèu seratz atau convinçuts. Podètz consultar la pagina Face Book “Observatòri de l’occitanofobia”, mès veseratz qu’un tau devís verimós e caricaturau a plan desapareishut, per astre, mès estoc remplaçat per quauquarren de mei perniciós.
 
Totun, se sovent se jòga entre comunautats un concors de victimizacion, aqueste còp que deisharèi lo títou de campions de França deus estigmatizats largament aus nòstes amics Bretons, de preferéncia los Baish-bretons. La nacion cèlta, qui totun a tostemps provat sa fidelitat a la democracia e a la luta contra los fascismes (Ei la region on se vòta mensh FN e d’on s’avièn purmèr los resitents antinazis de l’exagòna) ei l’objècte regular de vindicta non pas popular mès plan sovent parisenca de la part de jornalistas, comentadors e analistas de totis.
 
Per començar, podèm citar lo Victor Hugo, gran republican, infatigable combatent contra l’injustícia e dehensor de la Republica. Dens ua letre mandada de Sant-Maloù estant a Louis Boulanger en 1836, ça escrivoc: “Lavatz los edificis, que son suberbèths. Per çò qui ei deus Bretons, que’vs desfidi de’us lavar … Ailàs, mon praube Louis, aquesta talabena daurada ei un òrre cahorn breton on los pòrcs jasen horra-borra dab los Bretons. Cau avoar que los pòrcs be son cascants.” Un drin mei luenh: “Lo hèit ei, que los Bretons ne comprenguen pas arren a Bretanha. Quina pèrla e quins porquets!” Per astre, la mair deu poèta èra nantesa!
 
Dens lo son roman Quatre-vingt Treize, l’autor que’s descabestra contra los Bretons, mès sustot contra la lora lenga qui “ne’s destria pas vertadièrament deus crits de las loras bèstias”. Segon l’escrivan progessista, lo paisan breton parla “ua lenga mòrta, çò qui hè abitar ua tomba a sa pensada”.
 
Uas annadas mei de d’ora, Auguste Romieu (un occitan!!?) sosprefècte de Kimperle, escrivèva: “Exceptez-en les villes, le reste devrait être soumis à une sorte de régime colonial. Créons pour l’amélioration de la race bretonne, quelques unes de ces primes que nous réservons aux chevaux et faisons que le clergé nous seconde en n’accordant la première communion qu’aux seuls enfants parlant le français.”
 
Los prefèctes d’Aodoù-an-Arvor (Còstas d’Armòr) e de Penn-ar-Bed (Finistèrra) mandèn ua letra au ministre de l’Instruccion Publica, Mr Montalivet: “Cau absoludament destrusir lo lengatge breton.”
 
Prosper Mérimée, sovent citat coma escrivan francés de lenga natra: “[la lenga bretona] se pòt parlar hèra plan, qu’ac cresi, dab un badalhòu dens la boca, pr’amor que n’i a pas que los budèths qui semblan contractà’s quan se parla lo baish-breton.” (1835, letra a Jaubert de Passa)
 
1845. Lo sos-prefècte deu Finistèrra aus regents: “Surtout rappelez-vous, messieurs, que vous n’êtes établis que pour tuer la langue bretonne.”


 
Mès passèm dirèctament a l’epòca actuau. Los exemples d’agression verbaus contra los Bretons son hèra numerós. Vaquí uns exemples causits a l’azard:
 
2012, huelhets antibretons distribuits per las carrèras de Naoned: “Au frontèr d’uas bastidas oficiaus varaulan un perrec néguer e blanc creat en 1925 peu grop fascista Breiz Atao. Uns individus vòlon víver dens ua grana resèrva a folclòre, creacion d’un parc a tèma Bécassine de 34023 km2.”
 
Lo 17 de noveme de 2013, lo jornau Presse Océan publica un artícou intitolat: “Naoned: un Breton hòragetat d’ua discotèca ataca ua veirina.” En seguida de comentaris de legedors, lo títou estoc cambiat, mès pas l’u.r.l. qui contunha d’estar un-breton-econduit-a-lentree-dune-boite-sen-prend-a-une-vitrine.
 
Lo 6 de deceme de 2012, l’animator Daniel Morin que comentèc d’un biaish trufandèc la reconeishença per l’UNESCO deu fest noz, lo balèti breton. Imaginèc un reportatge au vilatge de “Beurk, on las hemnas se rasan per la grana parada, mentre los dròlles minjan un entrepan au calhòc, abans la venda a la màger dita de la verge mei vielha deu vilatge, preparada peu parat segon la tradicion locau en tot l’untar lo còs de boder salat, qui lo crompaire poderà consumir sus plaça au son deu biniou. Aquesta annada, per malastre, la verge mei atjada, la Soizic Pensec, 93 ans, se moriscoc dus jorns abans las hèstas, mès aquò rai, segon la costuma cèlta, se pòt enqüèra utilizar la verge ueit dias après sa mòrt.” M’estanqui aquí per paur que’vs dolossen las còstas d’arríser o qu’avóssetz enveja de gautar.
 
L’umorista parisenc Jackie Berroyer, dens un sol-sus-l’empont, canta ua cançon qui ditz: “[En Bretanha], las hemnas passejan pòrcs dens landaus, … los dròlles son idrocefaus … e los gojats son tan maishants que las gojatas son pipautas.” Un esperit plasent, qu’ac vos disi.
 
Lo som estoc darrèrament atenhut peus comentaris de la sortida deu disc Bretonne de Nolwenn Leroy en 2010 suu quau la cantaira reprengoc uas cançons tradicionaus en (quin crimi!) lenga bretona, de las quaus Bro gozh ma zadoù, l’imne nacionau de Bretanha. Estoc lavetz l’alalí deus jornalistas de Seine-et-Loire qui, sia ne comprenguèvan pas perqué cantar dens aquesta lenga estranha, sia vedèvan d’un maishant uelh aquesta manifestacion qui daubuns qualifiquèn d’extrèma dreta. Fabrice Pliskin, dens lo Nouvel Observateur, qui compara l’escaduda deus son disc dab la pujada deu Front National (en 2011) e vei darrèr la fòto de cobèrta la propaganda deu pétainisme. Aqueste artícou estoc urosament escarnit bravament peu Guy Carlier sus l’antena d’Europe 1. La mei bona e sola responsa de la berogina bruneta estoc de vénder 1.230.000 albums. E paf, suu nas!
 
Extrèit d’un blòg Wordpress aperat “Chez Fred”, podètz jutjar vosautes medish: “De toute façon, ils se murgent seulement entre eux, lors de “fest noz” (“Notre fête à nous”, en breton), en s’arrangeant pour faire comprendre aux autres qu’ils ne sont pas les bienvenus. De toute façon, on n’avait pas envie de venir danser autour du feu en tenant des druides à grandes barbes par la main, bande de cons.” Qui son los cons dens l’ahar?
 
Lo 16 de junh de 2009, entrevista d’Arlette Laguiller per TV Breizh. A la question “Aprénguer la sciéncias o las matematicas en breton, de qué vos buta aquí-dedins?” l’ex-miaira de Lutta Ouvrière respon clarament: “Pr’amor que seré un apraubiment.” Aquí se vei de plan que n’ei pas ua espacialista de la pedopsicologia.
 
Vaquí un petit abracat deu sentit francés antibreton au moment quan vatz lo movement deus Bonets Roges (Ar Bonedoù Ruz). Ne podèm pas díser que França sia prèsta d’arcuélher ua tau susmauta e los jornalistas de l’exagòna podèvan s’abandonar un còp de mei a barrejar lor veren sus aqueth pòble qui n’an pas jamei considerat com tau.
 
Duas posicions se hascon remercar: la purmèra (lo deu finestron generaument) consista a redusir los Bonets Roges a ua susmauta contra l’ecotaxa shens d’ensajar d’explicar la lora dimension autonomista. Los panèus bilingües reivindicatius son simplament invisibles a la television. E totun, lo nom deu collectiu, “Víver, Decidir e Tribalhar au país” ne deisha pas de plaça au dobte. La critica se concentra sus detalhs coma los 4x4 aparcats a la manifestacion de Karaez (30.000 proprietaris de 4x4, un recòrd!) o lo hèit que los bonets eths medish èran fabricats en Asia.
 
La dusau, adoptada meilèu per la premsa escriuta, ei la de’us pegar lo pecat de dreta extrèma pojadista. Abel Mestre per la fin d’octobre dens Le Monde titola son artícou “La dreta extrèma identitària vòu pesar suu movement”. Argument deu jornalista: la preséncia “au ras deus Bonets Roges” de sòcis d’un movement aperat Jeune Bretagne. Solide que son meilèu de dreta extrèma, mès segon la polícia, aqueste gropuscule ne compta pas haut o baish qu’uns … 30 sòcis (Deus quaus quants policièrs?), çò qui’us balha drin de tribalh entà “pesar suu movement”.
 
Lo Monde desbromba de parlar deu cap naturau deus Bonets Roges qui ei lo conse de Karaez, elegit sus ua lista Esquèrra Divèrsa, e qui declarèc: “Lo FN ei un poson per Bretanha e estar Bonet Roge ei un contraposon au FN.”
 
Lavetz, retorn deu racisme en França? Aquò ne vòu pas díser gran causa, que cau tostemps demorar vigilants de cap a la violéncia discriminatòria, e sustot denonciar los racismes los sordeish, los deus quaus las victimas n’an quitament pas lo dret d’estar reconeguts coma tau.