Opinion
Friedrich Nietzsche, Lo Gai Saber: una filosofia occitana
Nietzsche es un filosòf fòrça important dins l’istòria de la filosofia occidentala, es reconegut coma un dels qu’an cambiat la fàcia de l’istòria de la pensada, particularament al sègle XX ont son influéncia foguèt magèra sus mantunas generacions de pensadors del monde entièr. Perqué parlar de Nietzsche aicí? Qual rapòrt entre lo filosòf de la “volontat de poténcia” (Wille zur Macht), de la “Genealogia de la morala”, lo teorician de “l’Eternal Retorn” e la pensada occitana? En reprenent qualques tèmas plan coneguts de sa filosofia, voldriái méter l’accent sus un element qu’a pas forçadament estat estudiat pels universitàris, sustot pels francés: l’origina occitana de l’inspiracion de la filosofia morala que s’exprimís particularament dins son obra LoGai Saber publicada entre 1882 e 1887 jos lo títol Die fröhliche Wissenschaft, la gaya scienza1.
Aquela òbra marca una etapa plan importanta de l’evolucion de la pensada nietzscheana e demòra una de las mai potentas del filosòf, per sa beltat literària d’en primièr, sa grand riquesa e sustot l’aveniment de tèmas centrals de sa pensada: lo depassament del pessimisme schopenhauerian e del romantisme wagnerian, la critica e la lucha contra lo nihilisme, la filosofia de la “volontat de poténcia”, lo tèma de la “Mòrt de Dieu,” e la desconstruccion del crestianisme coma “inversion de las valors”, la construccion de “l’Eternal Retorn”, la nocion “d’interpretacion” e l’elaboracion d’un perspectivisme critic de la veritat e de la sciencia.
Es interessant de remarcar que las primièras traduccions espanhòlas del libre foguèron: El Gay Saber o la Gaya Scienza puèi solament La gaya ciencia. Sembla que sonque la version francesa - Le Gai Savoir, s’es mantenguda en referéncia explicita al “Consistòri del Gai Saber” tolosan, fondat en 1323, çò es l’actuala “Academia dels Jòcs Florals”, e aquò amb rason, coma anam o veire. Dins son autobiografia intellectuala, Ecce Homo, escrita en 1888 e publicada postumament en 1908, lo filosòf reven sus l’epòca de l’escritura del Gai Saber:
Loscants del Princi Vogelfrei, compausats per mantes d’entre eles en Sicilia, rebremban expressadament la concepcion provençala (provenzal) de la Gaya Scienza e aquesta fusion del trobador, del cavalièr e de l’esperit liure que distinguís la precòça e meravilhosa civilizacion de Provença de totas las civilisacions equivocas. Lo darrièr poema sustot, aquela farandòla “Al Mistral” que va dançant alegrament sus la morala, es de la vertadièra vèina dels Provençals.2
N’existís una, dont la traça se pòt trapar dins las obras del escrivan Henric Beyle, dit Stendhal, nascut a Grenòble, que Nietzsche admirèt fòrça, o reconeissent coma un vertadièr modèl d’ “esperit liure”: “los uòlhs los pus intelligents e las orelhas las pus pensivas del XIXe sègle” çò escriu, en los fragments posthums de son libre Auròra4, publicat en 1881.
Stendhal, que foguèt conegut en Alemanha gràcia als libres de Nietzsche, explica al capitol II de son De l’amor sa teoria de la “cristalizacion”, que l’amor es una projeccion imaginària de qualitats idealas sus una persona e que s’intensifican amb la distància5, e posa sas referéncias dins la tradicion del trobar “provençal” de Las Leys d’Amor e tanben dins lo tèma rudelian de “l’Amor de Lonh”, expression segon el d’una nauta e rafinada concepcion de l’amor. Dos capitols del De l’amor son especialament dedicats a l’amor en Occitània, los cap. LI: “De l’amor en Provença fins a la conquesta de Tolosa en 1328, pels barbares del Nord”, et LII. “La Provença al XIIe sègle” ont podèm legir:
A mai, aquel “Nord”, l’Alemanha de Bismarck, l’Alemanha de la Reunificacion de 1871, chauvina e agressiva, que Nietzsche quitèt plan lèu per anar viure una vida de filosòf vagabond entre Niça, los Alps e l’Itàlia, es representat esteticament pel wagnerisme, un mesclum de romantisme nacionalista e de pessimisme filosofic, del qual èra fòrça intim e se separèt violentament en 18769, a Bayreuth ont lo Parzival acabèt d’o desgostar de tot çò qu’èra alemand, nordic, crestian, es-a-dire segon el, “decadent”. Anirà fins a pensar, a bon entendaire, que “demest de simples alemands, los josieus seràn totjorn una raça superiora - mai subtils, mai intellectuals, mai aimables...”10
Descontruire la metafisica occidentala dempuèi Platon e quasi tota la filosofia (salvat benlèu lo gascon Montaigne e Spinoza, l’holandés filh de josieus portugués) en demostrant lo profond mesprés de la vida, al nom de valors ditas “superioras”, que l’a habitat fins avuèi, tala es lo nèrvi de la pensada o mai de la “dinamita”11 nietzscheana. Per el, la malautiá de l’Europa, lo nihilisme, es degut a la morala tradicionala del crestianisme, qu’es pas qu’un “platonisme pel pòble.”12 “L’ideal ascetic” d’aquela morala, qu’expausa e critica feroçament dins sa Genealogia de la morala13, es la granda responsabla de la “decadéncia” de son epòca; Siagam clar, aquò’s non pas la nostalgia d’una Europa conquestaira o colonizaira, mas ben puslèu la d’un mond creatiu, estetic, sens mesprès per la vida, l’aimant dins totas sas formas, çò que l’italian de Machiavel sonava la virtù, es-a-dire la fòrça de perseverar dins l’existéncia e de la magnificar amb l’art:
Lo crestianisme, dins sa version extrèma, pietista, ascetica, magnificat pel racionialisme kantian, es incapable segon Nietzsche de valorizar vertadièrament la vida e sas expressions las mai nautas: lo mesprès de la terra, del còs, de “l’aici-bas”, es lo signe d’una volontat malauta e morbida. Cal retrobar çò que sona dins son grand poema Ansi Parlava Zarathustra “lo sens de la Terra”15, lo grand “Òc” d’affirmacion a aquela vida nòstra. La valorizacion de l’ideal del trobar occitan val pertant coma modèl etico-existencial, coma l’acte d’affirmacion d’aqueste mond, d’aquesta vida, que nos cal voler viure encara mai e per l’eternitat (tèma de l’Etèrnal Retorn).
D’un biais contemporanèu a Frederic Mistral, Nietzsche torna balhar a la cultura occitana una granda valor morala, cèrtas, sus un mòde plan different del romantisme mistralenc, e dins l’objectiu de construire una autra Europa. Contra lo “ressentiment”, la “marrida consciéncia”, e los divèrs simptòmas del “nihilisme” que son descrits dins la Genealogia de la Morala coma resultant de l’ ”inversion de las valors” qu’acompliguèt lo crestianisme dins l’istòria, la cultura occitana del trobar, lo tèma del Gai Saber (Die fröliche Wissenchaft), dins sa version idealizada, se vòl un “saber” filosofic o mai una “sciéncia” (Wissenchaft) viva e jòiosa, en referéncia ironica a las filosofias de Kant, sustot Hegel e la metafisica “pesuga” de la Wissenchaft der Logik16. Nietzsche preten lor contrapausar un saber leugièr, alegre e creatiu, “per-delà lo ben e lo mal”, lo saber artista dels poetas del trobar occitan, “la fusion del trobador, del cavalièr e de l’esperit liure.”
La cultura occitana del trobar, la tragedia grèca e la figura tutelària de Dionisos, son estats una font e un modèl per Nietzsche a fin de desconstruire l’occident malaut d’el-meteis, malaut de sa racionalitat salvatge, de son pretendut “progrès” qu’es pas que la marca grossièra de son “abséncia d’estile”, es-a-dire, de sa barbariá morala, economica, e scientifica. Mas foguèron tanben lo mejan per construire una filosofia dionisiaca de la jòia, de l’affirmacion del viure: una filosofia del “Òc” a la vida dins son devenir, son tragic e son inocéncia, contra tot mesprès, tota morala reactiva:
Del meteis biais que sa reinterpretacion de la Grècia antiga e de la figura de Dionisos, amb lo tèma de la tragedia coma “vision dionisiaca del mond”, dins son primièr libre La naissança de la tragedia, publicat en 1872 (alara qu’aviá pas que 28 ans) aviá per objectiu mostrar la distància abissala que separava lo mond grèc ancian del crestian, e encara mai lo de l’Europa moderna (que se pren falsament per la digna eretièra del primièr) la referéncia que fan certans tèxtes a la cultura trobadoresca “provençala” e son “gai saber” a per fonccion d’intensificar un sentiment estetic de l’existéncia contra lo desespèr, la culpabilitat, la vergonha, que son simptòmas d’aquela “volontat de poténcia” malauta e virada contra la vida meteissa dins sa beltat e son inocéncia. L’homenatge de Nietzsche als trobadors es la volontat de tornar a las raíçes de l’Europa d’abans l’Europa, per poder construire l’Europa d’aprèp l’Europa, l’Europa d’aprèp lo nihilisme.
La filosofia déu ésser una sòrta de “medecina de la civilizacion” e Nietzsche, a la malautiá de son temps a cregut trapar dins la lutz del mond occitan qualques rais per nos esclairar sul camin de la nòstra vida. Podèm dire alara, sens paur, que Nietzsche es benlèu un dels primèrs grands filosòfs occitans, o al mens conscient de la poténcia d’una filosofia occitana, d’una filosofia estetica e trobadoresca, d’una vision occitana del mond. E ansi canta un troç del darrièr cant del Princi Forabandit “al Mistral”:
Ara dança sus mila esquina,
Sus l’esquina de lamas, de lamas perfidas!
— Que viu aquel que crea de danças novèlas!
Dançem donc de mila manièras,
Que nòstre art siaga nomenat— liure!
Qu’òm apèla gai — nòstre saber!
Arranquem a cada planta
Una flor a la nòstra glòria,
E doas fuèlhas per una corona!
Dançem coma de trobadors
Demest los sants e las putanas,
La dança entre Dieu e lo mond!
(“Al Mistral”, Cants del Princi Forabandit)
_____
1 Podètz aver lo tèxte intègre dins sa version francesa sus aqueste ligam.
2Ecce Homo. Cossí venèm çò que sèm, cap. “Lo gai saber” se pòt legir en fr. dins L’antéchrist. Suivi de Ecce Homo, trad. J-C Hémery, Gallimard, folio n°137, Paris, 2005, p.159
3Podètz los legir en francés aquí.
4 Morgenröte – Gedanken über die moralischen Vorurteile, 1881, II, § 95, Werke., V, p. 126.
5 “Soni cristalizacion l’operacion de l’esperit, que tira de tot çò que s’apresenta a el la descoberta que l’objècte aimat a de novèlas perfeccions.” (De l’amor, Cap. II, p.4)
6 Podètz legir lo capitol “descoberta del Sud” dins lo Nietzsche (en francés, éd.Stock, Paris, 1999) de Stefan Zweig, un dos sols a ma coneissança qu’a trabalhat lo concèpte de “Sud” dins sa filosofia.
7 Veire: http://www.youtube.com/watch?v=v3Yq9RY-CQ4
8 Stefan Zweig, Nietzsche, op.cit. p.100,
9 Sus aquò legir: Nietzsche Contra Wagner,dossièr d’un psicològ, publicat en 1889
10 Aquela frasa es tirada d’un brolhon del manuscrit d’Ecce homo, se pòt legir dins l’edicion francesa: F. Nietzsche, L’antéchrist. Suivi de Ecce Homo, trad. J-C Hémery, Gallimard, folio n°137, Paris, 2005, p.302
11 El-meteis disia “ soi pas un ésser human, soi de la dinamita.” (Ecce Homo, op.cit., p.188)
12 “Lo combat contra Platon, o pel dire de faiçon pus intelligible e per lo pòble, lo combat contra l’oppression milenària de la glèisa crestiana – car lo crestianisme es de platonisme pel pòble – a creat en Europa una somptuosa tension de l’esperit, coma n’en avia jamai agut sus terra.” Prefaci de Per-delà ben e mal (Jenseits von Gut und Böse), veire edicion francesa: Par-delà bien et mal, trad. P. Wotling, GF-flammarion, Paris, 2000, p.12
13 La genealogia de la morala. Un escrit polèmic (Zur Genealogie der Moral. Eine Streitschrift ) foguèt publicat coma complement a Per-delà Ben e Mal, en 1887, e demòra una mestre-òbra de concision dins tota la produccion filosofica de Nietzsche. “L’ideal ascetic” e sa critica se trapan dins la “tresena dissertacion” de la Genealogia. Veire en francés: La généalogie de la morale, trad. P. Choulet, Gf-Flammarion, Paris, 2000
14 Veire en francés: L’antéchrist, trad. É. Blondel, éd. GF Flammarion, Paris 1996, p.46
15 “Vaqui, vos ensenhi lo Subrehuman (übermensch) / Le Subrehuman es lo sens de la terra. Que vòstra volontat diga: que le Subrehuman siaga lo sens de la terra.” Ansi parlava Zarathustra (1885) part. I, cap. “Prològ de Zarathustra” veire en francés: Friedrich Nietzsche (trad. Henri Albert), éd. Société du Mercure de France, 1898, p. 9
16La sciéncia de la logica, o dit La granda Logica (Wissenchaft der Logik, 1812-1816) es la primièra partida de l’Enciclopédia de las sciéncias filosoficas de Hegel, n’avetz una introduccion en francés aqui: http://www.elfege.com/sciencedelalogique.pdf
Aquela òbra marca una etapa plan importanta de l’evolucion de la pensada nietzscheana e demòra una de las mai potentas del filosòf, per sa beltat literària d’en primièr, sa grand riquesa e sustot l’aveniment de tèmas centrals de sa pensada: lo depassament del pessimisme schopenhauerian e del romantisme wagnerian, la critica e la lucha contra lo nihilisme, la filosofia de la “volontat de poténcia”, lo tèma de la “Mòrt de Dieu,” e la desconstruccion del crestianisme coma “inversion de las valors”, la construccion de “l’Eternal Retorn”, la nocion “d’interpretacion” e l’elaboracion d’un perspectivisme critic de la veritat e de la sciencia.
Es interessant de remarcar que las primièras traduccions espanhòlas del libre foguèron: El Gay Saber o la Gaya Scienza puèi solament La gaya ciencia. Sembla que sonque la version francesa - Le Gai Savoir, s’es mantenguda en referéncia explicita al “Consistòri del Gai Saber” tolosan, fondat en 1323, çò es l’actuala “Academia dels Jòcs Florals”, e aquò amb rason, coma anam o veire. Dins son autobiografia intellectuala, Ecce Homo, escrita en 1888 e publicada postumament en 1908, lo filosòf reven sus l’epòca de l’escritura del Gai Saber:
Loscants del Princi Vogelfrei, compausats per mantes d’entre eles en Sicilia, rebremban expressadament la concepcion provençala (provenzal) de la Gaya Scienza e aquesta fusion del trobador, del cavalièr e de l’esperit liure que distinguís la precòça e meravilhosa civilizacion de Provença de totas las civilisacions equivocas. Lo darrièr poema sustot, aquela farandòla “Al Mistral” que va dançant alegrament sus la morala, es de la vertadièra vèina dels Provençals.2
Los cants del Princi “Vogelfrei” (literalament “Liure-aucèl”, decòps revirat per “Forabandit”) de que parla lo filosòf se trapan a la fin del Gai Saber3. Son una seguida poemas lirics e satirics, cloturant los cinc libres de l’òbra dins lo pus pur esperit del trobar. D’alhors, Provenzal dins l’alemand de Nietzsche, dont la profession èra de filològ (en lengatge modèrn, mai o mens “lingüista”) especializat dins la civilizacion e la lenga grèca, es a comprendre dins lo sens larg d’ “occitan”, ja que la filologia alemanda del XIXe foguèt pionièra dins las recercas sus la literatura trobadoresca e la civilisacion occitana medievala. Mas me sembla pas qu’es tras sonque la filologia alemanda de son epòca que Nietzsche troba son influéncia occitana.
N’existís una, dont la traça se pòt trapar dins las obras del escrivan Henric Beyle, dit Stendhal, nascut a Grenòble, que Nietzsche admirèt fòrça, o reconeissent coma un vertadièr modèl d’ “esperit liure”: “los uòlhs los pus intelligents e las orelhas las pus pensivas del XIXe sègle” çò escriu, en los fragments posthums de son libre Auròra4, publicat en 1881.
Stendhal, que foguèt conegut en Alemanha gràcia als libres de Nietzsche, explica al capitol II de son De l’amor sa teoria de la “cristalizacion”, que l’amor es una projeccion imaginària de qualitats idealas sus una persona e que s’intensifican amb la distància5, e posa sas referéncias dins la tradicion del trobar “provençal” de Las Leys d’Amor e tanben dins lo tèma rudelian de “l’Amor de Lonh”, expression segon el d’una nauta e rafinada concepcion de l’amor. Dos capitols del De l’amor son especialament dedicats a l’amor en Occitània, los cap. LI: “De l’amor en Provença fins a la conquesta de Tolosa en 1328, pels barbares del Nord”, et LII. “La Provença al XIIe sègle” ont podèm legir:
Cal considerar la Mediterrànea coma lo fogal de la civilizacion europeà. Las ribas ürosas d’aquela bèla mar, tant favorizada pel climat, l’èran encara mai per l’estat prospèr dels habitants e per l’abséncia de tota religion o legislacion trista. Lo gèni eminentament gai dels Provençals d’alara aviá traversat la religion crestiana sens n’ésser alterat. (De l’amor, cap.LI, p.168)
Nietzsche a segurament legit aquelas paginas consagradas al trobar occitan, e s’en es servit per construire tota l’imatgeriá idealizada d’un “Sud”6 mediterranenc, solar, liure e feliç, la vision d’un país ont la vida foguèt bèla, rica, leugièra, un pauc coma dins l’Itàlia somniada per Pier Paolo Pasolini dins sa magnifica adaptacion del Decameron de Boccacio7, un país somniat, en opausicion a la barbariá del “Nord”, pesuc, moralista e repressiu: “Demoratz meridional, al mens per la fe!” escriviá Nietzsche dins sa correspondéncia a un de sos amics alemands8A mai, aquel “Nord”, l’Alemanha de Bismarck, l’Alemanha de la Reunificacion de 1871, chauvina e agressiva, que Nietzsche quitèt plan lèu per anar viure una vida de filosòf vagabond entre Niça, los Alps e l’Itàlia, es representat esteticament pel wagnerisme, un mesclum de romantisme nacionalista e de pessimisme filosofic, del qual èra fòrça intim e se separèt violentament en 18769, a Bayreuth ont lo Parzival acabèt d’o desgostar de tot çò qu’èra alemand, nordic, crestian, es-a-dire segon el, “decadent”. Anirà fins a pensar, a bon entendaire, que “demest de simples alemands, los josieus seràn totjorn una raça superiora - mai subtils, mai intellectuals, mai aimables...”10
Descontruire la metafisica occidentala dempuèi Platon e quasi tota la filosofia (salvat benlèu lo gascon Montaigne e Spinoza, l’holandés filh de josieus portugués) en demostrant lo profond mesprés de la vida, al nom de valors ditas “superioras”, que l’a habitat fins avuèi, tala es lo nèrvi de la pensada o mai de la “dinamita”11 nietzscheana. Per el, la malautiá de l’Europa, lo nihilisme, es degut a la morala tradicionala del crestianisme, qu’es pas qu’un “platonisme pel pòble.”12 “L’ideal ascetic” d’aquela morala, qu’expausa e critica feroçament dins sa Genealogia de la morala13, es la granda responsabla de la “decadéncia” de son epòca; Siagam clar, aquò’s non pas la nostalgia d’una Europa conquestaira o colonizaira, mas ben puslèu la d’un mond creatiu, estetic, sens mesprès per la vida, l’aimant dins totas sas formas, çò que l’italian de Machiavel sonava la virtù, es-a-dire la fòrça de perseverar dins l’existéncia e de la magnificar amb l’art:
Non pas la satisfaccion, mas plan mai de poténcia; non pas la patz en ela-meteissa mas la guèrra; non pas la vertut mas l’estòfa (vertut dins l’estile de la Renaissança, la virtù, la vertut exempta de moralina).” (Antichrist, § 2)14
La “moralina” es lo neologisme pel qual Nietzsche descriu la “toxina” morala que s’es introduita dins l’esperit occidental, en portant fins a un punch extrèm son desir de mòrt, expression del “nihilisme”, çò es la “volontat de poténcia” virada contra ela-meteissa dins l’adoracion del “nient”, es-a-dire de çò qu’existís pas: l’Esser, lo Ben, Dieu, la Veritat, totas la transcendéncias amb las qualas jutjam e mespresam lo mond, lo còs e la vida dins la lor inocéncia e lor devenir.Lo crestianisme, dins sa version extrèma, pietista, ascetica, magnificat pel racionialisme kantian, es incapable segon Nietzsche de valorizar vertadièrament la vida e sas expressions las mai nautas: lo mesprès de la terra, del còs, de “l’aici-bas”, es lo signe d’una volontat malauta e morbida. Cal retrobar çò que sona dins son grand poema Ansi Parlava Zarathustra “lo sens de la Terra”15, lo grand “Òc” d’affirmacion a aquela vida nòstra. La valorizacion de l’ideal del trobar occitan val pertant coma modèl etico-existencial, coma l’acte d’affirmacion d’aqueste mond, d’aquesta vida, que nos cal voler viure encara mai e per l’eternitat (tèma de l’Etèrnal Retorn).
D’un biais contemporanèu a Frederic Mistral, Nietzsche torna balhar a la cultura occitana una granda valor morala, cèrtas, sus un mòde plan different del romantisme mistralenc, e dins l’objectiu de construire una autra Europa. Contra lo “ressentiment”, la “marrida consciéncia”, e los divèrs simptòmas del “nihilisme” que son descrits dins la Genealogia de la Morala coma resultant de l’ ”inversion de las valors” qu’acompliguèt lo crestianisme dins l’istòria, la cultura occitana del trobar, lo tèma del Gai Saber (Die fröliche Wissenchaft), dins sa version idealizada, se vòl un “saber” filosofic o mai una “sciéncia” (Wissenchaft) viva e jòiosa, en referéncia ironica a las filosofias de Kant, sustot Hegel e la metafisica “pesuga” de la Wissenchaft der Logik16. Nietzsche preten lor contrapausar un saber leugièr, alegre e creatiu, “per-delà lo ben e lo mal”, lo saber artista dels poetas del trobar occitan, “la fusion del trobador, del cavalièr e de l’esperit liure.”
La cultura occitana del trobar, la tragedia grèca e la figura tutelària de Dionisos, son estats una font e un modèl per Nietzsche a fin de desconstruire l’occident malaut d’el-meteis, malaut de sa racionalitat salvatge, de son pretendut “progrès” qu’es pas que la marca grossièra de son “abséncia d’estile”, es-a-dire, de sa barbariá morala, economica, e scientifica. Mas foguèron tanben lo mejan per construire una filosofia dionisiaca de la jòia, de l’affirmacion del viure: una filosofia del “Òc” a la vida dins son devenir, son tragic e son inocéncia, contra tot mesprès, tota morala reactiva:
Per la novèla annada. — Vivi encara, pensi encara: me cal encara viure, car me cal encara pensar. Sum, ergo cogito: cogito, ergo sum (Soi, donc pensi: pensi, donc soi) Avuèi permeti al monde d’exprimir son desir e sa pensada la mai cara: e, ieu tanben, vau dire uèi çò que desiri d’ieu-meteis e quala es la pensada que, ongan, ai presa al còr la primièra — quala es la pensada que deurà ésser d’ara enavant per ieu la rason, la garantida e la doçor de viure! Vòli aprendre totjorn mai a considerar coma beltat çò qu’i a de necessàri dins las causas: es atal que serai d’aquels que fan belas las causas. Amor fati, Amor del Destin: qu’aquò siá d’ara enavant mon amor. Non vòli pas dintrar en guèrra contra la laidor. Non vòli pas accusar, non vòli pas accusar nimai los accusators.Virar mon agach, qu’aquò siá aicí mon unica negacion! E, en soma, per veire grand: vòli ésser, quala que siá la circonstància, pel darrièr còp, affirmator! (LoGai Saber, libre IV §276)
Del meteis biais que sa reinterpretacion de la Grècia antiga e de la figura de Dionisos, amb lo tèma de la tragedia coma “vision dionisiaca del mond”, dins son primièr libre La naissança de la tragedia, publicat en 1872 (alara qu’aviá pas que 28 ans) aviá per objectiu mostrar la distància abissala que separava lo mond grèc ancian del crestian, e encara mai lo de l’Europa moderna (que se pren falsament per la digna eretièra del primièr) la referéncia que fan certans tèxtes a la cultura trobadoresca “provençala” e son “gai saber” a per fonccion d’intensificar un sentiment estetic de l’existéncia contra lo desespèr, la culpabilitat, la vergonha, que son simptòmas d’aquela “volontat de poténcia” malauta e virada contra la vida meteissa dins sa beltat e son inocéncia. L’homenatge de Nietzsche als trobadors es la volontat de tornar a las raíçes de l’Europa d’abans l’Europa, per poder construire l’Europa d’aprèp l’Europa, l’Europa d’aprèp lo nihilisme.
La filosofia déu ésser una sòrta de “medecina de la civilizacion” e Nietzsche, a la malautiá de son temps a cregut trapar dins la lutz del mond occitan qualques rais per nos esclairar sul camin de la nòstra vida. Podèm dire alara, sens paur, que Nietzsche es benlèu un dels primèrs grands filosòfs occitans, o al mens conscient de la poténcia d’una filosofia occitana, d’una filosofia estetica e trobadoresca, d’una vision occitana del mond. E ansi canta un troç del darrièr cant del Princi Forabandit “al Mistral”:
Ara dança sus mila esquina,
Sus l’esquina de lamas, de lamas perfidas!
— Que viu aquel que crea de danças novèlas!
Dançem donc de mila manièras,
Que nòstre art siaga nomenat— liure!
Qu’òm apèla gai — nòstre saber!
Arranquem a cada planta
Una flor a la nòstra glòria,
E doas fuèlhas per una corona!
Dançem coma de trobadors
Demest los sants e las putanas,
La dança entre Dieu e lo mond!
(“Al Mistral”, Cants del Princi Forabandit)
_____
1 Podètz aver lo tèxte intègre dins sa version francesa sus aqueste ligam.
2Ecce Homo. Cossí venèm çò que sèm, cap. “Lo gai saber” se pòt legir en fr. dins L’antéchrist. Suivi de Ecce Homo, trad. J-C Hémery, Gallimard, folio n°137, Paris, 2005, p.159
3Podètz los legir en francés aquí.
4 Morgenröte – Gedanken über die moralischen Vorurteile, 1881, II, § 95, Werke., V, p. 126.
5 “Soni cristalizacion l’operacion de l’esperit, que tira de tot çò que s’apresenta a el la descoberta que l’objècte aimat a de novèlas perfeccions.” (De l’amor, Cap. II, p.4)
6 Podètz legir lo capitol “descoberta del Sud” dins lo Nietzsche (en francés, éd.Stock, Paris, 1999) de Stefan Zweig, un dos sols a ma coneissança qu’a trabalhat lo concèpte de “Sud” dins sa filosofia.
7 Veire: http://www.youtube.com/watch?v=v3Yq9RY-CQ4
8 Stefan Zweig, Nietzsche, op.cit. p.100,
9 Sus aquò legir: Nietzsche Contra Wagner,dossièr d’un psicològ, publicat en 1889
10 Aquela frasa es tirada d’un brolhon del manuscrit d’Ecce homo, se pòt legir dins l’edicion francesa: F. Nietzsche, L’antéchrist. Suivi de Ecce Homo, trad. J-C Hémery, Gallimard, folio n°137, Paris, 2005, p.302
11 El-meteis disia “ soi pas un ésser human, soi de la dinamita.” (Ecce Homo, op.cit., p.188)
12 “Lo combat contra Platon, o pel dire de faiçon pus intelligible e per lo pòble, lo combat contra l’oppression milenària de la glèisa crestiana – car lo crestianisme es de platonisme pel pòble – a creat en Europa una somptuosa tension de l’esperit, coma n’en avia jamai agut sus terra.” Prefaci de Per-delà ben e mal (Jenseits von Gut und Böse), veire edicion francesa: Par-delà bien et mal, trad. P. Wotling, GF-flammarion, Paris, 2000, p.12
13 La genealogia de la morala. Un escrit polèmic (Zur Genealogie der Moral. Eine Streitschrift ) foguèt publicat coma complement a Per-delà Ben e Mal, en 1887, e demòra una mestre-òbra de concision dins tota la produccion filosofica de Nietzsche. “L’ideal ascetic” e sa critica se trapan dins la “tresena dissertacion” de la Genealogia. Veire en francés: La généalogie de la morale, trad. P. Choulet, Gf-Flammarion, Paris, 2000
14 Veire en francés: L’antéchrist, trad. É. Blondel, éd. GF Flammarion, Paris 1996, p.46
15 “Vaqui, vos ensenhi lo Subrehuman (übermensch) / Le Subrehuman es lo sens de la terra. Que vòstra volontat diga: que le Subrehuman siaga lo sens de la terra.” Ansi parlava Zarathustra (1885) part. I, cap. “Prològ de Zarathustra” veire en francés: Friedrich Nietzsche (trad. Henri Albert), éd. Société du Mercure de France, 1898, p. 9
16La sciéncia de la logica, o dit La granda Logica (Wissenchaft der Logik, 1812-1816) es la primièra partida de l’Enciclopédia de las sciéncias filosoficas de Hegel, n’avetz una introduccion en francés aqui: http://www.elfege.com/sciencedelalogique.pdf
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#12 Pel vòstre passionant subjècte d'estudis, vos recomandi de consultar la capítol escrit de la man de Robèrt Lafont dins un obratge collectiu "Les Cathares en Occitanie", (apregut a çò de Fayard a la sieuna iniciativa, amb a collavboracion de P. Labal, J. DUvernoy, M. Roquebert e P. Martel. Lo capítol en question es "Catharsime et Littérature Occitane : la marque par l'absence". Dins lo títol, ja, tot es dit.
I a tanben un article del grand Renat Nelli dins "Les Cahiers de Fanjeaux" n°3, de 1968, lo : "Catharisme vu à travers les Troubadours". Aqueles dos artciles dels dos sabents an fòrt plan velhit sens perdre l'essencial de sa validitat. Las doás analisis son plan segur convergentas.
Accessòriament, lo trabalh doctoral mieu realizat subre l'òbra e la pensada de Nelli vos poiriá obrir qualques dralhas d'investigacion filosofica, rapòrt al vòstre subjècte, estant que Nelli foguèt un eiretièr fòrça ligat als trobadors d'una part, e als catars d'autra part. (A çò de Payot, per exemple, a comés un tractat plan preciós, titolat "La Philosophie du Catharisme", cap e tot dins la vòstra dralha). Dins l'òbra de Nelli, si que s'i jòga una granda sintèsi entre catars e trobadors, mas es pas medievala : es subrerealista. I a tot un capítol que confronta aital la pensada medievisanta de Nelli als sieus contemporanèus : F. Alquié, G. Bachelard, C.G. Jung, H. Corbin, H. Laborit, E. Cioran (dins son periòdi tardièr e francofòn) e mai a un davancièr notable, K. Marx (estant que pels catars, "Dieu es absent del mond"). Ailàs quand sostenguèri ma tèsi, non coenissiái pas encara lo grand Schopenhauer… Podètz trobar qualques informacions aicí : http://www.univ-montp3.fr/llacs/doctorants/docteurs/franc-bardou/
Trastegète pas per demandar mon adressa corrièl al Jornalet s'avètz besonh de discutir amb ieu d'un biais mai sarrat d'aquelas questions. Ne serai encantat.
Lo filosòfe occitan Jòrdi Blanc que public a çò de Vent Terral la totalitat dels escrits de Joan Jaurés a descobèrt tanben d'espectacularas similituds entre l'espiritalitat de Nelli e la del vertadièr socialista que foguèt lo filosòfe Jaurés.
Ops aviài pas tot legit (segur qu'en començant per la fin, es pas lo melhor), que ja aviatz respondutz mai precisament qu'o esperèri a ma demanda !
Mercés per tota aquela informacion #12
#11 Car Sr. Bardou vos mercegi per vòstra remarca, e sustot vos fagatz pas de marrit sang per ieu : digus m'a aconselhat Rougemont coma una font fisabla sus Occitània, l'ai citat perdequé lo comentàri del Sr. Barcelò m'i faguèt pensar, sus la paradòxa que mencionèt. Es verai que tot o gaireben tot dins aquel libre es "fals", mas confesse l'aver trapat inventiu e agradiu de legir. Una sòrta de poema sociologic. Pasmens jamai o prendrai al seriòs.
Per astre aviài legit d'en primier la critica que ne faguèt H-I Marrou dins son libròt "Les troubadors" (mas qu'ai pas trapat tant ben qu'aquò, un pauc tròp occitanofòbi per tot dire).
Enfin, s'avètz encara d'autras referéncias sus los trobadors que Duvernoy, Nelli e Brenon, que ja conèissi e legit amb gaug (cèrtas pas pron, e pas tot, e amai un pauc de temps fa !) soi prenaire amb grand plàser, e particularament sus la relacion amb la religion (catara o non) ja que soi a m'especializar dins aquel camp de recèrca (filosofia e religion, o mai sus lo tèma de "l'heresia" dins l'istòria de la pensada occidentala)
E mercés pels vòstres encoratjaments!
#9 Plan car Mathiàs Gibert, respècti tot particularament las vòstras cronicas, ja qu'estimi fòrça la Filosofia. O vos cal pas préner mal çò que vos vau escriure aicí : lo que vos aconselhèt de vos documentar subre l'Occitania medievala en legissent D. de Rougemont sabiá pas brica de qué vos parlava o, se que non, vos prenguèt per un ase (ben a tòrt !).
De Rougemont non a estrictament pas res comprés a l'Occitania medievala. Son prepaus subre l'Amor e l'Occident es una mesclanha indescriptibla d'absurditats e de ligasons entre domanis de consedracion que se devon pas res per res unes als autres. Un exemple, un sol, per vos mostrar lo pes de sas errors : pretend, aqueste bèl parlaire, que i auriá un ligam fòrt entre l'imaginari catar e l'imaginari dels trobadors. E ben mainatz-vos plan que los primièrs trobadors venguèron al mond e trobèron, cantèron e amèron dins un parçan d'Occitania que vegèt pas jamai l'ombra ni la lutz d'un solet catar. Jamai los trobadors escriguèron pas de cançons d'inspiracion catara. E mai d'un foguèt clarament catolic, coma los que vos ac evocats, e mai que mai coma l'autra rasclanha de Folquet de Marselha, que, del temps e la crosada contra Occitania, venguèt l'evèsque catolic isteric e fanatic de Tolosa, un secutaire despietadós, un dels mai mai enrabiats contra Paratge, d'una part, e, d'autra part, contra lo catarisme. Mistics, trobadors, per d'unes al men, plan segur ! Mas segurament pas catars !
Un pensaire ambiciós (intellectualament, entendi) coma vos se deu fisablament documentar per perseguir son trabalh tant preciós. Volètz coneisser los trobadors ? Vos cal legir los trobadors, e non pas los ases que ne desparlan.
Un autre agregat de Filosofia abans vos ne parlèt plan menimosament : Renat NELLI. Vos cal legir "l'Erotique des Troubadours", son principal doctorat, e tanben "Le roman de Flamenca, un art d'aimer occitanien au XIIIe siècle" son segond tracat doctoral. Per completar la vòstra documentacion, vos recomamdi lo libre tot novèl e deliciós de Michel ZINK "Les troubadours - Une histoire poétique" que ven de sortir a çò de Perrin. Aicerste al mens, lo trobaretz aisidament. Se podètz legir l'italian, vos recomandi los articles de l'universitari Francesco ZAMBON subre Paratge, trabalhs que son requistes e fisables. Mesfisètz vos coma de la rèba de las charradissas intellectuosas que fa de psicologisme inverificable subre los trobadors, cercant pertot de neuròsis qu'existisson probablament pas mai que l'Occitania imaginària de Nietzsche. C.G. Jung expliquèt fòrça plan qu'òm se pòt a la rigor, aventurar a psicanalizar una òbra literària, mas non pas jamai (per de rasons metodologicas e scientificas evidentas) son autor : revendriá a pretendre estudiar lo movement a partir d'una fotografia…
Volètz conéisser lo catarisme. Vos cal legir Renat NELLI, Anne BRENON, Jean DUVERNOY, e non pas aquel mercant de faribòlas pseudo-maniqueanas qu'es aquel paure de Rougemont. Lo vòstre trabalh filosofic ne sortirà assolidat, plan mai fisable e vigorós, plan mai pertinent. E n'avèm mai que besonh. Dins lo Jornalet e endacòm mai, contunhatz lo vòstre obratge en occitan, sens relambi. Vos seguirèm amb interès e grand plaser.
Sei d'accòrd que las coneissenças de l'Occitània de facto son limitadas chas Nietzsche, mas la referéncia indirecta via los Minnesänger (un subjècte pro conegut peus teutofònes) es 'na piada a seguir. De tot biais, la cultura occitana s'es enraijada de pertot en Euròpa sus una cocha particulara - "sosrepticia", ai enveja de dire. Per exemple, lo nh e lo lh en portugués foguèt pas tanpauc un ereitatge evident, dirècte...
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari