La manipulacion, ne parlam sovent dens aqueras colomnas, l’atz remercat solide, es la tecnica de har acceptar a la populacion idèas que n’auré pas agudas sens aquò, o qu’auré quitament combatudas sens una preparacion psicologica benparada. Fòrtament utilizada en dictatura, servís plan tanben dens un sistèma dit democratic o d’eleccion, on l’expression es liura e on remplaça eficaçament los mejans de coercicion tradicionaus.
 
Mès coma es possible, dens païses iperinformats com los nòstes, on los ideaus de libertat, de democracia e de patz an trionfat definitivament, on las vielhas cresenças an cedit lo pas au racionau, que’s posca encara crànher d’estar abusat per l’antica propaganda de toton e sons gròs hius blancs? Es fòrça simple: la manipulacion es mes fòrta que non pas nosauts, mès lavetz dens proporcions que ne podètz pas suspausar.
 
Lo manipulator modèrne possedís utís mes poderós que non pas lo d’un còp èra. Acabadas la bonas vielhas campanhas d’aficas o los discorses ahuecats davant una horrèra electrizada, lo manipulator es psicològue, publicitari, marketingaire, escenografe, escenarista, dramaturgue e sabi pas qué encara. Sa paleta s’es eslargida, mès los mecanismes de modelatge deus esperits foncionan segon las medishas règlas.
 
Lo bon pòble, dens sa part màger, es pacific, es tostemps estacat a l’idèa de libertat e de justícia. Sauneja pas que de víver tranquillament, de balhar un teulat, de qué minjar e una bona educacion a sons dròlles e de véser l’armonia senhorejar a l’entorn. Lavetz, perqué un monde de violéncia e de guèrra? Justament pr’amor que lo manipulator sap plan utilizar los ressòrts de recèrca d’aqueste ideau. Es precisament sus aquestes sentiments que va jogar per obténguer la resulta voluda. Se lo manipulat es tan pacific qu’aquò, le cau lavetz har créser que son ideau de libertat e de justícia es miaçat per un “maishant”, designat per las tecnicas abituaus deu cinèma hollywoodian. La presentacion de las “pròvas” de la preséncia en Iraq d’armas de destrusida massiva responèvan perfèitament a una debuta d’escenari plan lecat. Coma ac disèva Alfred Hitchcock: “Mes escadut serà lo maishant, mes escadut serà lo filme.” D’on la rumor suu Viagra distibuït aus mercenaris néguers de Gaddafi, la pretenduda holia megalomana de Ceausescu, los faus camps d’exterminacion de Bosnia (Mercés Sénher Kouchner!), los murtres saunejats de nenets a l’espitau de Kuwait City e l’error intencionau de revirada deu discors d’Ahmadinejad.
 
Vau prénguer un exemple benlèu drin espantós mès sens de dobte evocator: quan un joen soldat SS, endoctrinat peus propagandistas aluserpits de son partit, arrèsta Jusèus per los miar dens un vagon per bestiar, e agís solament per òdi? Solide que non pas, lo taus de desobediéncia seré estat benlèu tròp haut. Son tribalh es de caçar enemics dangerós que miaçan justament l’ideau comun de patz e de bonaür saunejat per sons dròlles, per sons pairs e per sa patria. Solide, aqueste endoctrinament estó mes long que non pas qu’aquesta simpla frasa, mès l’idèa es aquí. Las nocions de bonaür e de benestar deu pòble èran preponderantas dens l’ideologia nazi. S’i son escaduts, dens una longa preparacion psicologica e per uns exemples plan causits, de’u har créser qu’èra dens lo camp deu Ben contra lo Mau. Aquò vos pòt semblar impensable, non pas? E totun a foncionat sus monde fòrça numerós.
 
Dusau exemple masclut: un grop de joens brinchuts massacran gaujosament un vielhòt dens un parc, lo trucan a la cara, le copan la maishèra a còps de pè e lo deishan com mòrt jasut dens sa sang. La victima de l’agression, era, n’a pas james trucat, hèit empresonar, nafrat condemnat ni tuat degun. Escandalós, non pas? Los assautaires, eths, son plan convençuts d’obrar peu benestar de l’umanitat pr’amor lo vielhòt s’apèra Robert Faurisson.*
 
La fòrça de la propaganda es plan de’ns har agir en contra de las nòstas conviccions originaus, de desirar una guèrra lavetz qu’èm pregondament pacifistas, de desirar un castig exemplari de cap aus mostres pedofiles quitament se son los d’Outreau qu’avèvan pas hèit ren, pr’amor la descripcion deu “maishant” es plan escaduda coma l’aconselhava En Hitchcock.
 
D’aquò, de qué podèm har per se’n premunir? La sola solucion es de refusar la pensada globau. Un drin coma las pòrtas virahuec dens las bastidas publicas, nos cau apitar parets de seguretat a l’endehens de nòste cervèth per evitar qu’un conclusion se posca espandir de cap a un aute problèma e formar atau l’amalgama dangerós. Nos cau pas foncionar per mots-claus coma “democracia”, “religion”, “extrème”, “islamista”, “fascisme”, mès estudiar cada situacion coma s’èra navèra e desconeishuda. Es lo sol mejan de n’estar pas manipulat.
 
Cada mot es important e cercar dens lo tèxte perpausat la preséncia (o pas) deus famós “mots-claus” que foncionan coma panèus de senhalizacion que’ns hèn virar la pensada au cervèth a dreta o ad esquèrra dens son caminament segon la classificacion simplòta “bon” o “maishant”.
 
Dens l’exemple recent de l’istòria de gasatges en Siria, lo legedor d’un article (sustot se s’agís de Le Monde o de Libération) pòt estar gavidat a l’avança dambe intencion de cap a una cèrta conclusion per formulas coma “dictator”, “populacion civila”, “violéncia” o “rebèlles”. A qui agrada un dictator? A qui agrada pas l’imatge romantica deu rebèlle? Qui a pas paur a la violéncia de cap a la populacion civila? L’afar es reglat avans la fin de l’article: lo gas veng obligatòriament deu camp governamentau e los mes pacifistas d’entre nosauts son dejà prèsts de sosténguer una intervencion imperialista qu’aurén criticada en d’autas circonstàncias. La vision de dròlles tuats o simplament alebats es insuportable a totis e nos hè pérder lo sens de la soscadissa.
 
Se las Pussy Riot s’ameritavan pas un castig tan pesuc, los jornaus francés an complasentament cambiat lo cap d’acús d’ “otratge a la religion” en “otratge au cap de l’Estat”, en insistir com cau sus l’aspècte “antiPutin” de la cançon cantada dens la basilica, lavetz que lo quite president en question avèva demandat un jutjament meilèu clement per las joenas punketas (Podèm díser que se’n fot, grops de rock antipoder n’i a a fanègas en Russia, que lo miaçan pas brica). Aquò empacha pas tanpauc que l’amic Vladimir es pas lo campion olimpic de la democracia e de la libertat, causa coneishuda, mès un pertrèit de maishant es lèu dessenhat e los escenaristas lo volon tostemps complet.
 
La dificultat lavetz es de guardar lo cap fred e de saber har la diferéncia entre la nocion de “dictator”  e la de “culpabilitat d’un dictator”.  Vos serà mauaisit d’explicar la nuança a vòstes collègas de burèu a l’entorn deu cafè, mès l’exercici s’ac vau.
 
Lutar contra la manipulacion, es pensar l’impensable. Justament pr’amor que vos ateng aquí on atz la costuma d’anar, suus camins largs de la soscadissa.
 
Prenguètz meilèu los sendèrs brostassuts.
 
 
 
 
_____
*: hèita vertadèra