Absent de casa per la fin de deceme pr’amor, solide, de las hèstas de Cap d’An, èi suberviscut de Polonha estant gràcias a la telaranha. La consulta quotidiana deu Jornalet e de la Despacha deu Miègjorn a m’a ajudat de guardar un ligam preciós dambe lo país. Mès la legida de la informacions estó drin guastada per un eishalagat de navèras pertocant un gèste popularizat per l’umorista Dieudonné, plan present suu hilat e que creava la polemica, coneishuda devath lo nom de “quenèla”. La pelèja se descabestrava suus malhums sociaus, un debat caracterizat de cada costat per un nivèu de soscadissa pròche deu zèro. A l’origina de la quenèla, am una polemica plan anciana adara, aperada “afar Dieudonné”.

Prumèr, èi lo degrèu de díser que, dens aqueth afar, observarèi una neutralitat de marme. Cadun se sentís obligat de prénguer una pausicion trencada e sens nuança a favor o en contra de Dieudonné M’bala M’bala, jo n’ac sentissi pas. En seguida de la logica de mons articles precedents sus la pensada fraccionada, me sentissi pas l’enveja de m’apelhar a tota fòrça de l’unifòrme de defensor o de combatent de l’artista. Perqué? Pr’amor que coneishèvi l’òme abans l’afar. Una tau pausicion vos vau sus Internèt unas getadas de pèiras peus tanhents deus dus costats, pausicion delicada mès qu’assumís dambe, m’ac cau díser, un plaser de bocafina vist lo nivèu deus polemicaires.

Dieudonné es acusat d’antisemitisme. Es evident que mantunas declaracions deu mestís breton-cameronés deishan pas cap de dobte sus l’animositat qu’entreteng dambe çò qu’apèra lo “lobby americanosionista” mès que se sembla plan la comunitat jusiva dens son ensems. Se l’antisemitisme, tanvau tot racisme be deu solide estar combatut sens de cès per cada òmi aunèste, l’afar “Dieudo” com ac dison sons tanhents, es mès complèxe qu’aquò.

Dens un procès, quitament un procès virtuau sens de tribunau, la purmèra causa de har es d’apitar lo perhiu psicologic de l’acusat.
 
Estranhament, lo Dieudonné veng d’un mitan d’esquèrra vertadèra, aquò vòu díser mes progressista que non pas l’esquèrra parlamentària. Cau totun precisar qu’aquò l’emblanquís pas per tant (sens de jòc de mots), l’antisemitisme d’esquèrra existís e lo podèm pas negligir.

Gessit d’un barri popular, l’umorista vasó celèbre gràcias a un duo comic dambe l’Elie Semoun, deu quau la judaïcitat es pas de demostrar. La tematica de lors espectacles èran lavetz sovent lo dret a la diferéncia, notadament dens una comediòta on l’un jogava un African deu nom de Bokassa e l’aute un Jusiu aperat Cohen. Lo Dieudonné hasó tanben un duo dambe l’umorista Gad el Maleh, tanben de soca jusiva marroquina.

Puish, un còp en “solo”, contunhè sa carrièra, tractant tostemps de subjèctes de societat e s’engatjant cada còp mes a favor de l’antiracisme e en contra de la segregacion. Peus que coneishen pas aqueste periòde de l’artiste, vos aconselhi de véser (es possible sus YouTube) las comediòtas La fine équipe du 11 o Le foulard islamique. Dens aquesta darrèra, se trufa dens l’òrdi: deus musulmans, deus Africans, deus Jusius, deus Catolics, e per acabar deus regents d’esquèrra atèus e perqué pas deus Asiatics. Un collèga, l’Eric Ramzy, lo qualifiquè de “melhor umorista de lor generacion”.

Es lo periòde quan s’amisteja dambe lo grop tolosan Zebda e quan participa dambe eths a unas accions politicas de las mediaticas.

En 1997, lo Dieudonné s’engatja un drin mes e se’n va s’acarar dirèctament au Front Nacional en se presentar a las eleccions municipaus a Dreux contra Marie-France Stirbois. Aquesta candidatura serà pas la sola, que concorrerà en 1998 a las eleccions regionaus de Centre sus la lista aperada les Utopistes e a las europencas de 2004 sus la lista “Europalestina”.
 
Puish, dens las annadas 2000 arriban los temps de l’escalada de la polemica.
Lo prumèr de deceme de 2003 l’umorista se presenta a l’emission On ne peut pas laire à tout le monde de l’Olivier Fogiel per jogar una comediòta fòrça polemica on, vestit a miejas en paramilitar a miejas en jusiu tradicionalista, convida ironicament los joens de banlèga a rejúnher l’axe deu Ben americano-sionista.  Au parat, pontua son tèxte per un “Isra-heil” que, solide, enverimè lo debat. Suu moment, pas degun suu platèu contèsta pas e cadun se’n rís. Las reaccions en seguida, per contra, estón de las fórtas dambe un clam de la LICRA, de l’UEJF e deu Consistòri, tanvau un advertiment deu CSA a França 3. La pujada de la tension es aviada.

Puish lo Dieudonné comença de focalizar sas atacas contra los Jusius. Afirma que lo Comitat Nacionau deu Cinèma le refusè una subvencion per un projècte de filme Le codeNoir sus l’esclavatge deus Africans devath la desencusa que “n’èra pas aquò un subjècte de filme”. Ça ditz i a detzenats de filmes ajudats sus la Shoah pr’amor que lo CNC es “tengut” peus Jusius. La tonalitat a cambiat e lavetz assistissem a una mena de concors deus aules entre dus dramas umans. Totun, aquesta maucòr contra una “injustícia memoriau”, reau o pas, sembla plan d’estar au centre deu conflicte entre l’umorista e la comunitat.

L’error deu Dieudonné, segon jo, es de har un amalgama entre çò qu’apèra lo “lobby sionista” dambe lo pòble jusiu eth medish, quan se sap qu’existís una importanta associacion de jusius antisionistas, per malastre tròp pauc coneishuda. Una auta error consistaré en díser que lo lobby sionista n’a pas james existit, mès pas ni mes ni mens que lo lobby irlandés aus USA, lo lobby breton a París o lo lobby avaironés a França 3 Sud (N’i a que van gostar aquò, ac sentissi).
 
Lavetz qu’estó un temps l’adversari mes heròtge deu Front National, l’umorista s’apressè deu partit per contactes dambe lo Jean-Marie Le Pen eth medish. La navèra direccion, la de la hilha Marine, per contra, a tostemps guardat una cèrta distància dambe lo Dieudonné. Es 

En seguida, lo Dieudonné se placè dobèrtament dens lo camp deus revisionistas en tot convidar sus l’empont d’un de sons espectacles lo Robert Faurisson, coneishut per sa contestacion de l’existéncia de las cambras de gas. En se trufar, cantè e destornè una cançon de la cantaira bèlga Annie Cordy Chaud cacao que vasó Shoah-nanas.

Dens la polemica actuau, suus hilats sociaus especiaument, cadun comenta d’un biais virulent la darrèra declaracion de “l’aute camp” sens de ténguer compte de l’episòdi precedent. Pujada verbau, escambi de frasòtas, d’equacions simplas e de generalitats desolantas servissen d’armas a una guèrra drin estèrla, cada costat acusant l’aute d’estar los enemics de la libertat e de la democracia. 

Lo darrèr episòdi malastrós estó quan lo Manuel Valls, ministre de l’Interior e dejà en corsa per la candidatura socialista a l’eleccion presidenciau de 2017, prengó pausicion a favor de l’interdiccion deus espectacles deu Dieudonné. Lo president eth medish tardè pas de’u sosténguer. La causa estó pas brica eficaç, las plaças de l’espectacle se venden lèu coma ligueta, pròva de la contraproductivitat de l’intervencion deu ministre a las dents longas, tanvau de la dificultat de censurar sens de tocar la libertat d’expression e d’ajudar l’adversari de paréisher una victima.
 
Çò que cau pas desbrombar, es que lo Dieudonné es un òme public e que cada frasa que sortís le balha mes de popularitat. Aquesta dada es pas de negligir quan se pensa a las reaccions qu’amplifican encara mes la portada de sas declaracions. Pleitejar per l’interdiccion, aquò hè véner bilhets, es benlèu pas la bona actitud fàcia a un batalaire professionau.

Un element important per la plaça que preng dens los médias e sus la telaranha es la discutida sus la quenèla. Simbèu nazi o pas? Es evident qu’un gèste a la significacion que l’autor le balha. Es un gèste de provocacion, solide, mès n’a pas la medisha portada hèita devath lo portau deu camp d’Auschwitz, on l’aspècte sia revisionista sia nazi es clarament exprimit, o a costat de François Hollande quan aqueste n’ac vei pas. Am aquí tota una gama de volontats, de la fanfaronada antisemita deliberada a la farcejada estudianta en tot passar peu gèste antisistèma e peu mimetisme mediatic comparader au hèit de brutlar mes de veituras peu Cap d’An que non pas la vila concurrenta. Se pòt comparar a la “higa” (o “braç d’aunor”), tot depen a qui lo hasètz. Òc, i a neonazis que hèn la quenèla per òdi deus Jusius, aquò es causa entenuda. Mès i a tanben monde que la hèn coma un gèste contestatari de l’autoritat (véser imatge), d’autes pr’amor que se’n parla sus la telaranha e la majoritat, ne soi convençut, pr’amor qu’es un biais de’s trufar sens mes de portada politica qu’aquò.
 
Se cau brembar deu temps on un cèrt Coluche se risèva deus Bèlgas au finestron. Totis tornavan condar sas istòrias a contunhar sens qu’i aja, me sembla, una sola tralha d’òdi dens tot aquò, quitament s’èran a còps un drin mauplasentas. Imaginatz qu’ajosse un moment engibanat un gèste de trufandisa per acompanhar sas cascarrejadas, cresi qu’estaré estat repres a grana escala, tot coma la cançon A la pêche aux moules que cadun cantonejava sens tròp de rason, sonque pr’amor vos hicava deus costat deus trufaires. Pensi seriosament que la grana majoritat deus quenelaires, los quites que la hèn devant una sinagòga o lo mur de las lamentacions a Jerusalèm (los antisemites politics vertadèrs hèn rarament lo viatge de torisme en Israèl) la hèn per mostrar aus amics lor esperit plasent e hèr un bon trapalís sus unsubjècte d’actualitat.
 
Èi dejà avertit monde suu dangèr de la suberreaccion de cap a la quenèla. Se deisham passar, au cap de dus mes serà dejà hòra mòda. Per contra, en espiar lo cas deu Nabil, joen educator de region parisenca hòrabandit deu son tribalh pr’amor d’una fòto on hasèva lo gèste incriminat, es evident que podèm assistir a un fenomène de victimizacion deus quenelaires qu’anaré en sens invèrse de la tòca originau.

Lavetz, un còp de mei, au lòc de s’ahuegar, pensi qu’es “urgent d’aténder” e de “deishar lo temps au temps” per utilizar reborridas classicas, e non pas bohar sus las brasas. Aquesta actitud aurà pas que rebombs deus bons.
 
Levat se m’engani.