Pensavi pas començar de cronicas per un article sus la tipografia. Legèri amb atencion lo de Domergue Sumien, e coma professionala del domèni, me poguèri pas empachar de respondre.
 
Me sembla que i aja una confusion entre la tipografia, al sens qui li dona Domergue “biais d’organizar lo tèxte per un melhor legir”, domèni dins lo qual l’uèlh assabentat es lo jutge suprème, e lo còdi tipografic (ensem de nòrmas decididas a un moment per armonizar los tèxtes dins una lenga), çò que li fa dire que prene lo còdi francés “per fauta” mena a una “subordinacion de nòstra lenga”.
 
 
Naissença d’un còdi tipografic
 
Lo còdi tipografic francès es regit per l’Imprimerie Nationale, tant per las abreviacions que la ponctuacion, eca. Organisme vielh, qu’èra reial jos l’Ancian Regim e conserva encara une colleccion incredibla de caractèrs de plomb de totis alfabets, mas es pas lo subjècte. A un moment es estat formalizat un còdi, segon l’usatge dins la dita lenga (francesa, doncas). França es, segur, lo país de totas las nòrmas (sistèma metric), mas cada lenga que capita a venir oficiala a son còdi tipografic. Quora visitèri Barcelona lo darrièr còp, anèri a la Fnac per i cercar per curiositat un libre sul còdi tipografic del catalan, e lo trobèri.
 
 
L’usatge dins l’edicion occitana
 
La necessitat de normalizar l’usatge d’una lenga quora cal estampar de documents oficials dona naissença a un còdi tipografic. Ne sèm pas aquí en Occitània, ont nos pausam la question per l’edicion dins la nòstra lenga. Nos la podèm pausar, es una bona question, mas que trobarà pas de responsa dins l’encastre actual (al mens de ne confiar la mission al conselh de sabi-pas-qué, fauta d’oficialitat).
 
L’occitan èssent present en majoritat sul territòri de l’estat francés, l’us francés s’es impausat a la pratica de l’occitan tipografiat, doncas, dins l’edicion. Benlèu qu’es una marrida causa, mas un marrit còdi val mai que pas brica de còdi.
 
Quant a lo cambiar per un còdi dit “internacional”, cal saber qu’existís pas. Un alemand e un anglés an pas las meteissas verguetas per exemple.
 
Los catalans, de çò que me’n sovèni (ai pas crompat lo libre) son pas anats dins la distanciacion maximala d’amb lo castellan.
 
 
Còdi francés de l’edicion, lo de cadun sus son ordenador, e lo de l’Internet?
 
Los exemples de Domergue suls espacis mòstran ben coma lo quite còdi francés es mal conegut e/o adaptat per cadun.
 
Dins l’edicion, lo còdi es, per l’exemple del punt d’interrogacion:
   
Es de bon trapar amb un logicial de PAO professional, o las versions recentas de Word. Permet d’aver un espaci mendre abans lo punt d’interrogacion qu’après. Dins l’usatge de cadun davant sa maquina qu’a pas la causida qu’entre l’espaci normal o res, aquò deven:
   
Los professionals de la tipografia an lo debat sus l’usatge per l’internet, qu’es pas previst pel manual de l’Imprimerie Nationale. L’espaci utilizat abans lo? dins l’edicion es fin e insecable (permet a l’? de se desolidarizar pas del mot predecent en fin de linha per exemple). Aquel espaci insecable es de mal trapar per compausar de tèxte sus un siti, e dins l’usatge, quasi-inexistent. L’internet dona doncas de monstres, coma:
   
Lo debat mena doncas la profession a se dire: espaci fin insecable per l’edicion, pas d’espaci sul net. Perqué pas? Ieu tanpauc sabi pas tròp que far pel francés, alavetz per l’occitan…
 
Tot aquò coma simpla precision per dire: la question es pas se devèm utilizar un espaci-francés o pas-d’espaci-internacional, mas mai complicada qu’aquò. (Se sètz encara a legir, ameritatz una medalha!)
 
Sus las verguetas, lo còdi francès mespresa pas las formas ditas anglesas, mas se ne servís per las citacions dins las citacions:
   
Los tres punts de suspension son un sol caractèr (… e non pas ...)
 
 
E l’occitan?
 
S’avèm de trabalhar, doncas, a un còdi tipografic occitan, serà pas una causida entre  lo francés e l’internacional (n’i a pas) mas de se metre d’acòrdi sus un modèla que conven a la nòstra lenga. Se cal diferénciar del francés o pas? Se gardam d’elements, los quals? Qu’an fait “los autres” e perqué? Caldrà far d’ensatges, tant pratics qu’estetics, e pas anar forçadament al “mai aisit” (se passar de fina insecabla per una economia de temps, es pas una perda estetica?). I a mai que los espacis o verguetas: caldrà soscar a las abreviacions (cossí fasèm per “Mossur”: Mr coma Mister o M. coma Monsieur?), ont se bota una capitala o pas, eca.
 
Serà un trabalh dels bèls, que se fa pas sus un jornal en linha. Se un projècte atal vei lo jorn, e qu’avètz besonh de monde per una equipa, serai urosa d’ajudar!
 
Per acabar, aquela citacion de “Pirates Of The Caribbean” a prepaus del còdi dels piratas: “Lo còdi? Es mai una mena de guida…”