De la creacion de la democracia estant dens l’antiquitat grèca dinc au sègle XIII, las nocions de democracia e de democracia dirècta èran identicas. Èra evident aus inventaires d’aqueste sistèma d’organizacion de la societat (Mès tanben au Jean-Jacques Rousseau eth medish e d’autes) qu’i avosse una democracia, calèva que sia dirècta. 
 
Aquesta “democracia originau” es basada sus pricipis coma l’orizontalitat deus poders, las amassadas generaus sobiranas e lo mandat imperatiu. Variantas se hèn sentir coma per exemple las presas de decision a la majoritat, au consens o quitament a l’unanimitat.
 
L’amassada generau es lo lòc on cada sòci se pòt exprimir dirèctament shens d’estar representat, e on las decisions son hèitas per votacions. Una tecnica de gestuala es estada mesa au punt ende pas trencar l’orator en tot muishar son punt de vista, trobar un consens e atau hèr pas perdurar las tengudas d’amassadas.
 
Lo mandat imperatiu, au contra deu mandat representatiu, es la mission que recep lo que va portar la votz d’un mès gran nombre quan l’amassada generau n’es pas possibla pr’amor de la quantitat deus participants. Causit per un sol còp, lo mandatari pòt pas sonque rebàter l’opinion de la basa e pòt estar desmetut a tot moment. Màgerment, los partidaris de la democracia dirècta sostenguen l’idèa d’ua caduda au sòrt deus mandataris, coma aquò se hè endeus jurats d’un tribunau. Lo portaire mès coneishut d’una tau idèa uei lo dia en França s’apèra Etienne Chouard.
 
Se la democracia dirècta se pòt imaginar ende entitats politicas redusidas (que’s poden júnher a un nivèu mès haut au còr d’una federacion), lo sistèma actuau d’estats que coneishèm deisha pauc de plaça a la democracia dirècta. Cau senhalar totun una lista que s’apita ende las eleccions europencas de junh 2014 qui s’apèra “Democracia Reala” dab la tòca de perpausar deputats devath lo regime de mandat imperatiu, mès auram lo parat de’n tornar parlar.
 
Un país, se que non, representa una excepcion dempèi fòrça annadas en la matèria, e muisha una pregonda volontat culturau de’s regir d’un biaish lo mès dirèct possible, es Soïssa. Practica una subtiva mescla entre poder parlementari e poder dirèct dambe l’ajuda d’iniciativas popularas federaus. Se hornissèm l’iniciativa populara au nivèu deu canton e au nivèu comunau, vesém plan que lo ciutadan soïssa possedís aisinas de totas ende poder influir sus sa vta vitanta. Au par d’aquò, lo sistèma politica de la Republica Francesa sembla plan provassut e, ac podèm díser, drin mafiós o elitista.
 
Cau saber qu’un sistèma vesin es aplicat au nivèu de l’Union Europenca, “l’iniciativa ciutadana europenca”, mès que pòt pas sonque sasir lo parlament que, atau, es obligat de legiferir suu subjècte perpausat.
 
Perqué lo principi de la democracia dirècte, qu’existís parciaument e que fonciona plan en çò deus nòstes vesins es pas aplicat en Seine-et-Loire? La responsa es simpla, segon jo: lo tanhents deu poder an tròp de causas de pérder. La critica mès sovent ausida es que lo sistèma referendari pòrta lo “clientelisme”. Aquesta critica me sembla plan leugèra, es pas jamès argumentada seriosament e, ça’m par, lo clientelisme es pas absent de nòsta vida politica tanpauc.
 
Ende deishar lo bon pòble en dehòra de la volontat de practicar las iniciativas popularas, la tecnica utilizada es simpla: cau ne parlar pas sonque quan es vist d’un biaish negatiu. Am atau dus exemples deus probants. Quan am ausit parlar d’un referendum en Soïssa? Los dus darrèrs còps èran: la votacion contra la bastida de minarets, e lo retorn de las quòtas de tribalhaires estrangèrs, totas duas perpausadas (en partida solament) peu partit de dreta extrèma “Union Democratica deu Centre”.
 
Lo referendum suus minarets n’averé shens de dobte pas hèit sonar campanas a l’endehòra de la Confederacion, l’UDC n’avosse pas editat una afica polemica qui presentava los minarets coma missiles militars agressius au ras d’una hemna sancèrament velada. Es vertat que lo tèxte pervesèva pas ni l’interdiccion de las mosquèas ni quitament quina limitacion que sia de la practica religiosa de l’islam, mès limitava pas sonque la hautor de las tors.
 
La votacion sus las quòtas d’estrangèrs dens lo mercat de l’emplec es en hèit un retorn a la situacion de 2002, abans los acòrds signats dambe l’Union Europenca.
 
Çò qu’es de dòu hèr, es qu’aquestes eveniments rebaten un imatge meslèu negatiu de Soïssa purmèr mès tanben deu sistèma d’iniciativas popularas que patissen lavetz d’aver l’imatge de lhevader perfèit per las idèas populistas e reaccionàrias. Mès aquò es pas qu’un imatge.
 
Lo purmèr referendum soïssa estó organizat lo 22 de seteme de … 1893. La question èra: “E cau interdíser la matèra de bèstias shens de las aver estordidas purmèr?”, despausada per la Societat Protectora des las Bèstias, e la resulta estó shens de discutida: òc a 60%.
 
A comptar d’aquò, los Soïsses an obtengut per aqueste biaish:
   
An mancat de pauc:
 

Shens deu miralh desformant deus mèdias, lo debat de societat sus “quina democracia volèm” se haseré enlà mès lèu.