Fa longtemps que pensavi d’escriure aqueste article, car l’urgéncia de la soscadissa que prepausa me sembla totala per tal de far avançar la nòstra lenga e, sustot, per tal de saber cap a ont volèm avançar. Fin finala l’ai escrit, totun en tot volent daissar clar que desiri que siá sonque la començança d’un debat mai long e larg. Non cèrca d’èsser, donc, la version septentrionala de las 500 raons per parlar català del David Pagès... Es, solament, l’obertura de la botelha d’ont, puèi, cadun beurà tant coma voldrà.
 
Sèm al bèl mièg dels debats de la campanha electorala per las municipalas francesas del mes venent. Las gents, los partits politics, las associacions e las personas del mitan cultural en general, plan sovent se demandan perqué lor comuna deuriá desvolopar una politica lingüistica de recuperacion e de reviscolament de l’occitan. Lo ciutadan responsable, amb tota la bona volontat del Mond, se preocupa per las finanças publicas, e, donc, se demanda quina es l’utilitat d’investir d’argent public –es a dire, pagat per totes– a quicòm d’aparentament tan ninòi, minoritari e “vièlh” coma lor sembla l’occitan.
 
L’autre jorn demandèri a un responsable de la politica lingüistica d’una collectivitat territoriala la rason de voler ofrir l’ensenhament de l’occitan per adultes en cada supausada varietat e/o modalitat dialectalas del terrador. Soi particularament plan interessat pels neolocutors occitans perque es evident que non serem capables de sauvar aquesta lenga nòstra sonque a travèrs de sos locutors naturals. Me diguèt que lo motiu es que los ciutadans que s’interèssan a aprendre la lenga çò que cèrcan mai que mai es de recuperar lo parlar qu’avián abans lors familiars. Es a dire, que l’enveja d’aprendre l’occitan non seriá ges practica ni per de besonhs comunicatius, mas purament per de rasons emocionalas e romanticas: non pèrdre del tot aquela forma simpatica e locala de parlar per ne poder dire quatre mots pendent las fèstas del vilatge.
 
Pasmens, los que trabalham sul terren vesèm plan sovent qu’aquesta analisi non es completament exacta –per non dire ges–. De còps constatam que l’ofèrta d’aprendissatge de la lenga es sonque pensada per de perfils de personas plan ciblats: aqueles ja mencionats, que desiran d’aprene la lenga per de rasons mai que mai emotivas o emocionalas. E es segur que i aurà cèrtas personas que çò que voldràn es sonque de recuperar l’idiolècte precís qu’aviá lor pepin. Mas, encara que semble allucinant, n’i a que venon demandar d’aprendre l’occitan per lo parlar coma quina autra lenga que siá. E alavetz, per exemple, degun s’imagina quina es la reaccion majoritària d’aquelas personas qu’en tota lor vida non a agut lo mendre contacte conscient amb l’occitan ni amb la cultura occitana –es a dire, la màger part dels occitans– e que quand per primièr còp, gaireben per generacion espontanèa, s’interèssan a aprene occitan, òm li respon “i a divèrses occitans, quin vòls aprene tu? Lo lengadocian de Tolosa, o lo gascon tolosan?”? Evidentament, se pendent qualques segondas i aviá agut la pichòta possibilitat de ganhar un locutor de mai en lenga nòstra, tre que la persona ausís aquò la reaccion es gaireben tostemps la meteissa: fugir. Se’n van, e non vòlon tornar ausir parlar d’aprene aquela pegueria de patoés qu’ara ne dison occitan. E perqué? Perque la màger part dels ciutadans occitans se demandan quina es l’utilitat de despensar lor temps per aprene una lenga que sonque parlan qualques vièlhs, que non s’ausís practicament a la television ni suls jornals de papièr, qu’aparentament non servís de lenga d’afars, qu’aparentament non es tanpauc utila per viatjar e que, en mai de tot aquò, es un copacaps de primièra car los qualques milierats de personas que la parlan regularament encara la vòlon parlar cadun a sa manièra.
 
Siam onèstes amb nosautres meteisses: l’opinion d’una bona partida dels ciutadans occitans es que l’occitanisme es un movement cultural de personas freaks folcloricas prigondament ruralistas e sovent socialament marginadas qu’an la tissa de voler gardar e recuperar “la lenga del pepin”, una lenga minorizada que, malgrat que la siá unitàt es atestada dempuèi l’edat mejana, aquestes occitanistas se permeton lo luxe de ne crear un molon de diferentas que non son completament egalas entre elas, que quitament s’escrivon diferentament e, donc, que i a de corses diferents los unes dels autres, amb de professors diferents los unes dels autres, per aprene cada pichòta varietat.
 
Alara, la question es aquesta: perqué volèm recuperar la lenga? Perque siá la lenga de l’ostal –e, encara, puslèu de qualques “fèstas” de l’Ostal– perque faga polit? O la volèm recuperar amb l’objectiu qu’un jorn siá la lenga de comunicacion de la màger part dels occitans? Se çò que volèm es la primièra opcion, ieu vos daissarai far: tala lenga es condemnada a morir mai lèu o mai tard. Per contra, se çò que volèm es la segonda opcion, la question que nos devèm pausar es quins seràn los arguments que podrem donar als occitans per tornar aprene e parlar massissament la lenga.
 
De tot aquò ne parlarem dins l’article venent.