Opinion
Nòstes paisatges son miaçats (III): banalizacion arquitecturala
Am vist lo robièir, lo blat d'Espanha e lo sorelh, mès la tetralogia seré pas completa shens l'ostau provençau. Parli d'aqueth orrible ostau de lotissament que ròga, rosiga, roganha, nòsta campanha coma un granc. Los estiles tradicionaus son l'ostau peirigòrd, la girondina en calcari, l'ostau landés o "vascon", l'ostau de brica tolzan, l'ostau biarnés, la cocota, etc. etc. Cadun correspond ad una cultura pròpa, cada ostau a una reson d'estar bastit atau o atau.
La girondina, per exemple, es en calcari percé que la ròca èra extrèita de las peirèiras deu Borgés o de l’Entre Duas Mars; lo calcari es omnipresent dens lo paisatge. L’échoppe e son organisacion tan particulièra, n’en es una de las versions urbanas. La CUB shens sas échoppes auré un visatge diferent. L’ostau de vinhairon dont ereta l’échoppe a tanben una organizacion precisa, “en blòcs”: la mèi simpla construccion es l’ostau de jornalèir; apui vèn l’ostau de bordilèir demb un solèir; apui, mèi elaborat, l’ostau de mèste, tan reconeishable en Entre Duas Mars, demb son palmèir e/o son pin franc davant.
L’ostau landés demb son envant e son estructura en bòi fòrt especiala – nat mur portaire, tot es tingut per la carpenta – es indissociable deu paisatge gascon. Lo bòi, la garluisha, son los materiaus de construccion dens una region ont lo calcari n’aflura pas. L’ostau landés, ont aumens tres generacions podèvan víver devath la mèma tiulada, e demb l’estructura en quartèir e airiau, representa la societat gascona. Urosament, vésem deçà-delà ostaus neolandés, amèi en banlèga bordalesa.
D’auts còps, tot èra carculat: lo lòc d’implantacion, los materiaus, l’orientacion de las frièstas, la distribucion de las pèças... Lo climat (eventualament lo microclimat) èra donc un factor important: ont i aurà de fòrtas precipitacions, coma tombadas de neveja, la tiulada poirà estar fòrt inclinada (Auvèrnhe, Biarn). La vegetacion locala tanben: dens las montanhas ont lo bòi de rosiós èra disponible a pilha-peròc, los ostaus son bastits en bòi. E, segur, lo substrat: granite, calcari... e los quites calhaus de gave, que sèrven a l’ornament deus murs en Biarn; e, per lo tèit, tiules, ardoasas o lausas...
Los tipes arquitecturaus sufisen pas: i a tanben las colors. En Morvand (França), ont l’existéncia d’un parc naturau regionau permet de lemitar la destruccion paisatgèira, los colorís preconisats varian entre ròse, blu, gris e verd, dens de tintas tèrnas[1]. En Iparralde (Bascoat Nòrd), seràn lo roge sang e lo blanc. Sovent, la sobrietat e l’armonia diurén estar conselhats; malurosament, vésem espelir per ‘ci per ‘qui d’ostaus ròse petant o verd pistaisha (en Bordalés, n’i n’a a braçats).
Au segur, pòden adaptar los materiaus a las constrentas d’anuit, mès aumens las fòrmas, la dispausicion, las colors, son a gardar.
Preservar una cultura, ‘quò’s donc preservar la lenga, mès pas sonque. I a tanben, coma am vist, los paisatges, l’arquitectura, las hèstas (deus boeus gras, de l’anhèth,...), los jòcs (quilhas de nau, bertòlas...), los mòdes culturaus (reintroduíser las joalas), las activitats ruralas (caça, pesca...), la cosina...
_____
[1]Couleurs en Morvan, Parc nat. rég. du Morvan., s.d.
La girondina, per exemple, es en calcari percé que la ròca èra extrèita de las peirèiras deu Borgés o de l’Entre Duas Mars; lo calcari es omnipresent dens lo paisatge. L’échoppe e son organisacion tan particulièra, n’en es una de las versions urbanas. La CUB shens sas échoppes auré un visatge diferent. L’ostau de vinhairon dont ereta l’échoppe a tanben una organizacion precisa, “en blòcs”: la mèi simpla construccion es l’ostau de jornalèir; apui vèn l’ostau de bordilèir demb un solèir; apui, mèi elaborat, l’ostau de mèste, tan reconeishable en Entre Duas Mars, demb son palmèir e/o son pin franc davant.
L’ostau landés demb son envant e son estructura en bòi fòrt especiala – nat mur portaire, tot es tingut per la carpenta – es indissociable deu paisatge gascon. Lo bòi, la garluisha, son los materiaus de construccion dens una region ont lo calcari n’aflura pas. L’ostau landés, ont aumens tres generacions podèvan víver devath la mèma tiulada, e demb l’estructura en quartèir e airiau, representa la societat gascona. Urosament, vésem deçà-delà ostaus neolandés, amèi en banlèga bordalesa.
D’auts còps, tot èra carculat: lo lòc d’implantacion, los materiaus, l’orientacion de las frièstas, la distribucion de las pèças... Lo climat (eventualament lo microclimat) èra donc un factor important: ont i aurà de fòrtas precipitacions, coma tombadas de neveja, la tiulada poirà estar fòrt inclinada (Auvèrnhe, Biarn). La vegetacion locala tanben: dens las montanhas ont lo bòi de rosiós èra disponible a pilha-peròc, los ostaus son bastits en bòi. E, segur, lo substrat: granite, calcari... e los quites calhaus de gave, que sèrven a l’ornament deus murs en Biarn; e, per lo tèit, tiules, ardoasas o lausas...
Los tipes arquitecturaus sufisen pas: i a tanben las colors. En Morvand (França), ont l’existéncia d’un parc naturau regionau permet de lemitar la destruccion paisatgèira, los colorís preconisats varian entre ròse, blu, gris e verd, dens de tintas tèrnas[1]. En Iparralde (Bascoat Nòrd), seràn lo roge sang e lo blanc. Sovent, la sobrietat e l’armonia diurén estar conselhats; malurosament, vésem espelir per ‘ci per ‘qui d’ostaus ròse petant o verd pistaisha (en Bordalés, n’i n’a a braçats).
Au segur, pòden adaptar los materiaus a las constrentas d’anuit, mès aumens las fòrmas, la dispausicion, las colors, son a gardar.
Preservar una cultura, ‘quò’s donc preservar la lenga, mès pas sonque. I a tanben, coma am vist, los paisatges, l’arquitectura, las hèstas (deus boeus gras, de l’anhèth,...), los jòcs (quilhas de nau, bertòlas...), los mòdes culturaus (reintroduíser las joalas), las activitats ruralas (caça, pesca...), la cosina...
_____
[1]Couleurs en Morvan, Parc nat. rég. du Morvan., s.d.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#3
Les eolianas son probable la milhora solucion alternativa coma energias renoverablas, vist que les centralas idroelectricas son una catastròfa per les ribèiras (n'en parlarèi un còp que vèn) e que los panèus solaris son a corta durada de via e son pas reciclables.
Pertant, pausan quauques problèmas. Parli pas deu bruit, mès deus movements d'èrt engendrats per les alas, que pòden pausar de problèmas se son dens un corriu de migracion, pas vrai ? Aquò pòt geinar la caça. Epui, se son off-shore, lur construccion vai shambertar los sediments, pòt i auger de zònas de reproduccion per los peishs etc.
#5
Òc-ben. M'escusi auprès deus Provençaus ! Vam diser "pavilhons" puslèu.
#3 Francament cal gausar. Compara d'"éoliennes" ambe de molin de vent. (cossi se dis en occitan "éoliennes")
Aqueleis ostaus "provençau" an de provençau que son nom, fau pasmens lo precizar ! En Provença, la cultura dau lotissament generalizada basada sus lo bastiment d'aquelei monstruositats "neo-provençalas" massacrèt lo terraire.
#2 As rason! Una centrala electrica termica o nucleara, quò desgalha pas tant lo paisatge... Mas benleu utilizas de las bogias ...
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari