Un bèth dia qu’èri dens un teatre ad assistir a la presentacion deu programa de l’annada, un tipe arribè sus l’empont e comencè son devís per aquesta question: “Perqué, puèique sèm dens un sistèma democratic, i a pas nada justícia sociala, lavetz qu’es lo pòble que decidís?”
 
Aquesta question me hascó coma un desclic au cap. Non pas qu’avèvi pas remercat que quicòm trucava dens nòsta societat ad aqueste nivèu, mès la clartat de la formulacion me semblè resumir en uns mòts tota la problematica deu foncionament politic de la republica francesa e, au-delà, deu monde “civilizat” sancèr.
 
En efèit, se lo pòble decidís, pr’amor pòt pas hèr votar leis qu’asseguran lo benestar de totis dens un país ric e poderós, lo cincau de la planeta? Pr’amor i a monde que crèban cada ivèrn (bon, justament pas ongan que hè tròp caud) per las carrèras? Pr’amor daubuns deven cordejar a la “sopa populara”, mès numerós a cada còp? Pr’amor lo varat de l’inegalitat entre fòrça praubes e fòrça rics se cava? On es lo trabuc?
 
 Aquestas questions poden semblar drin simplòtas e mainadècas, mès totun i cau trobar responsas. Demandèi a l’entorn de jo. Degun sabó pas me respóner. Cerquèi lavetz las responsas jo medish, ne trobèi quate:
  Sabi pas çò qu’aurètz causit vosautes, mès èi estremat lèu la responsa n°1. La responsa n°2 me semblava pas tanpauc crededera. Benlèu qu’averé la tendéncia de prénguer decisions a son avantatge immediat mès sèm pas dens aquera dralha, las politicas uei lo dia van meslèu de cap a una cèrta austeritat.
 
Dambe la responsa n°3, pensi que sèm mès pròche de la vertat, mès totun, es plan lo pòble que vòta end’elegir suus representants que, eths, decidissen. Lavetz, la responsa n°4 me sembla la mès logica, qu’implica tanben en practica la n°3.
 
Pauc a pauc, m’es apareishut una situacion haut o baish clara, la dens la quau lo petit monde politic francés nos jòga una comedia ende’ns hèr créser a çò que volen. Dempuèi lo devís de François Hollande e sa celèbra frasa: “Mon enemic, es la finança”, seguida de la nominacion de Stéphane Caron de la banca Rotschild coma purmèr secretari de l’Elisèu, me sembla pro evident, e shens de dobte a mès d’una persona, que las termièras dreta-esquèrra son pas mès qu’un sovénguer luenhèc, au mensh deu punt de vista deus politicians professionaus. Mès lavetz, e l’electorat popular? De qué va pensar? Solide que va reagir lèu. E ben, non pas. Es aquiu qu’enterveng l’art de la comedia.
 
La tòca es de deishar créser au bon pòble que la diferéncia entre los partits “de govèrn” existís tostemps. Coma? En organizar una pichona comedia mediatica. Uns elements:
 
Los dus camps se deven engomir pròpiament. Sufís pas que d’espiar un debat a l’amassada nacionau ende véser que los crits e las bramadas an remplaçat los arguments. Noam Chomsky l’avèva explicat.
 
Cada camp deu prénguer decisions que pertòcan pas lo camp economic, questions “de societat” e que semblan emanar de sa filosofia pròpia. Lo maridatge endeus omosexuaus n’estó una, lhevat que, dens lo medish temps, un purmèr ministre britanic suspausat de dreta hasèva la medisha refòrma. Dens la mès grana tranquillitat, per contra.
 
Mès aqueste mes, am assistit a çò que pensi d’estar la comedia mès risibla de la cincau republica: una “polemica” entre Pierre Gattaz, president deu MEDEF e François Hollande, president de la republica suspausat d’esquèrra. De qué se tracta?
 
Lo president, davant la corba deu caumatge que demòra obstinadament vitèca, a engibanat un quicomet ende tornar agulhonar lo mercat de l’emplec: un present de 30 miliards au patronat. Ginhèc, non pas?
 
E totun sabèm que la “crisi”, aquò vòu pas díser la moneda que s’escapa sus la luna, mès moneda publica que vatz privada. E vaquí lo nòste Flanby que’n vòu mès. Aquesta refòrma, que va aleugerir las “cargas” de las entrepresas, lo quite UMP l’avèva pas desirada sonque en saunei. Lo PS la hè end’eths. De notar tanben que lo president a anonciat aqueste “pacte de responsabilitat” (es lo nom) shens de díser d’on va prénguer los 30 miliards que van forçadament mancar endacom mès. Se Robin Hood panava los rics ende balhar aus paures, èi paur a çò que Robin socialista hasca lo contrari. Mès benlèu soi una lenga de sèrp.
 
E de qué se passè? Pensatz benlèu que lo Gattaz averé mercejat lo president end’aqueste present coma una persona plan educada? Que nani!
 
Es aquí que se nòda la comedia end’enganar lo praube monde. Un president elegit per un pòble d’esquèrra que hè un present istoric aus patrons, aquò pòt pas passar plan au prèp de l’opinion publica que va començar de véser lo gat dens la saca. Lavetz, de qué hèm? Un apolemica. E una polida, vos pregui.
 
Gattaz truca deu punh sus la taula ende díser que refusa la contrapartidas demandadas per l’executiu. Entrevistats, la màger part deus emplegaires declaran pas pensar embauchar quauqu’un mès dambe una baisha de las cotizas. Aquò que comença mau. Mès au parat deu viatge presidenciau aus Estats-Units on Pierre Gattaz èra sòci de la delegacion francesa, aqueste “joguè los destorbadors” davant deus jornalistas en tot clamar sa malícia fàcia aus “okazes” deu govèrn, en acabar per un “sèm pas dens un pati d’escòla…”. Aquesta sortida estó largament represa per jornaus de totis, e la “responsa” deu ministre Moscovici estós tanben “flinganta” segon la premsa.
 
Dens l’avion deu retorn, Gattaz e Montebourg avón una discutida “tapatjosa” e se “disón las causas en fàcia”. Quins òmis! Quina batèsta end’un ... present de 30 miliard!
 
Dambe una tala comedia, es aisit de hèr una parodia teatrala ende comprénguer lo ridicule de la situacion: