A mon enfant, auditor d’occitan (en augurant que ne’n sigue un jorn locutor) e a ma frema
 
 
Vos parlèro ja de las fremas dins l’occitanisme pi de l’occitan dins las relacions de cobla. D’efiech, dins una familha, avant d’aver un enfant, la question de la lenga comença ja de se pausar de per se: se volèm ren transmetre la lenga, se volèm estudiar la lenga coma un objèct mòrt o se volèm la far viure. Pi après en lo parèl, coma causir de far viure la lenga dins la cobla. Alora vaicí ce que me venguèt en ment sus lo tèma de la transmission (posqueriam legir parier la pròpi interessanta opinion de Gerard Joan Barceló), en conclusion d’aquela reflexion en tres parts.
 
Doas anecdòtas per començar:
   
Dins lo mitan occitanofòne, m’arribèt pauc sovent d’entendre las memas questions que io: “Personalament un jorn s’ai un enfant, voirai transmetre o non l’occitan?” E “Que tipe d’occitan vau transmetre, l’estandard o lo regional (o los dos)?” E après dins la cobla, coma gerir la diferença linguistica, quina plaça per l’occitan dins la lenga de la cobla, de la familha larga, de l’entorn, coma gerir las reaccions a la diversitat? Coma capitar d’èstre respectat dins sa diferença? Coma gerir las pressions còntra?
 
 
 
1- Per començar, penso ja que se los occitanistas (e los professors d’occitan en particular, de tecnicians de la lenga) transmeton ren la lenga a lors enfants, me demando cu mostraria emblematicament l’exemple a lor plaça (quitament se se pòl dire que “son los sabatiers que son los mai mal cauçats”)... Sovent lo fil de la transmission es copat, alora un professor se dèu d’aver de tecnicas per tornar cordurar ce qu’es rot o crear un començament de fil se n’i a ges (cadun lo sieu mestier, demandario ren una recèpta de cosina a un pintre). Per exemple de saber –e d’utilizar en argumentari- qu’un bilingüe d’ora a l’ària de Bròca (las principalas zònas dal cervèl responsablas dal tractament dal lengatge que se vetz a l’IRM) que tracta en comun las doas lengas. Aurà mai d’aise per emparar de novèlas lengas que la sieu ària de Bròca sauprà ja far coexistir e collaborar doas lengas. En comparason, un bilingüe mai tardiu se deurà fargar una nòva ària dins l’ària de Bròca per cada novèla lenga aquista (cf. per exemple) sensa far collaborar l’airal de Bròca preexistent.
Conoisso de professors d’occitan que parlan ren occitan, fòra de lor encastre professional (e eventualament associatiu). E s’an d’enfants, los enfants parlan ren la lenga. Es angoissós... Coma un professor pòl promòure una lenga que parla qu’en de moments extremament limitats? Es perqué ne’n fa ja tròup amb l’occitan? Risca de far saturar lo sieu entorn amb aiçò? Separacion entre lo trabalh e la familha? Alora aicí deven una lenga escolària, un latin per los enfants d’indians dal país, una lenga sacraa coma l’ebrèu que foguèt longtemps emplegaa per la religion dals jusius en diaspòra? Per un professor d’anglés es diferent, quitament se l’anglés serà plus parlat un còup passaa la pòrta, lo monde poirà anar dins de païses per se far un banh de lenga. Per l’occitan cal benlèu dire d’anar totes se ressorçar en la Val d’Aran (e eventualament en Catalonha).
 
“Tot levat coma papa” me cuntava ancara i a gaire un prof d’occitan a prepaus de la pràctica e dals desidèris linguistics dals sieus enfants. Qualqu’un pausèt aquela question dins un comentari: “Robèrt Lafònt, papa de l’occitanisme aguèt d’enfants. Coma visquèron lor occitanitat, aguèron envèia de parlar occitan? Se òc o non, perqué?”. Anam ren rentrar dins lo detalh d’aquela familha, es solament un exemple emblematic que nos mena a nos pausar aquelas questions: los enfants d’occitanistas de tria an viscut l’occitanofonia de lor(s) parent(s) en acceptacion, rejèct, indiferença? Cu ausarà testimoniar, sensa rentrar dins los detalhs de l’intimitat familiala? Un amic que son paire es un famós pastissier devenguèt allergic al chocolat, e parier per un enfant que son paire fa de pastas, es allergic al gluten... coïncidença? Psicosomatisme? Coma l’evitar? E per los enfants d’occitanofònes –n’i a ancara ancuei mas devènon rares-, coma se passa?
 
 
 
2- Lo discors per promòure l’occitan, lenga d’escambi e valorizaa dins la societat, lenga emplegaa per l’emplec, dèu èstre nòstre leitmotiv. Mas lo discors trionfal sus l’occitan, ne’n sèm ancara luenhs e me fa de còups pensar -en Occitània “costat francés”- a una publicitat mensoneguiera. Quora se ditz qu’en estudiar l’occitan polèm devenir jornalista occitanofòn de mestier, ne’n faguèro la pròva personala –e sio ren lo solet-, es discutible. De fach i es qu’una ponhaa de personas qu’i arriban, los salaris son aquels d’una paga a l’òbra (pigista) e las plaças son quistas. De fach es ben s’un es intermitent de l’espectacle e que fa d’activitats artisticas a costat. De mai, se’n avisam lèu que per mantenir la plaça pichinèta de l’occitan ont es (television, mas parier ensenhament) se cal batre per las sobrilhas. Dificil d’aver una familha amb de revenguts ges estables ansin. L’ensenhament es la via la mai massisa, al mens per lo moment per viure correctament dins un mestier que permete d’èstre lo mai ligat a l’occitan.
 
Per la famosa “vergonha”, es parier. Se ditz aüra qu’es la fin de la vergonha de parlar la lenga occitana. Benlèu dins d’unas regions e qualques luecs coma Tolosa? Mas de ce que visquèro a Niça, Montpelhier e quitament en de vilòtas e vilatges de Gavotina e de Provença, pòlo vos dire que la vergonha existe ancara... Parlar en occitan coma aquò a qualqu’un dona pòl donar una reaccion primiera d’estonament e de malfisença. En los Alps d’Aut Provença, avèm quitament vist de monde que parlava ambal sieu vesin nos fugir sus lo còup o nos mandar en galèra. Al revenge, dins los Alps Maritimes, lo monde i vei mai facilament de simpatia e una recèrca de conivença.
En las relacions de cobla, s’i mesclan occitan e afectiu... Cal se’n avisar que que sigue la lenga, s’arribam a aver una qualitat bèla de comunicacion dins una cobla, es ja ben. Tant pòl arribar que la mala compreneson d’una paraula pòsque aver d’efèctes susprenents.
 
Per i èstre anat, en la Val d’Aran sembla d’i aver la transmission capitaa de l’occitan, que fonciona fòra de l’escòla –seria ben d’aver de testimoniatges de coblas aranesas-. Mas en Pemont occitan la transmission de la lenga occitana comença d’èstre compromesa.
 
 
 
3- Troberiam donca que transméter es dificil quora l’afectiu s’i mescla e qu’i es un jutjament social, un desfasatge dins las relacions als autres. E sovent se sentèm solets fàcia al “sistèma”. Son de causas simplas mas usantas, cal respòndre de contunh a: “Òc, l’occitan. Mas lo parlar amb cu? De que li va donar coma mestier de parlar aiçò pluslèu que l’anglés? De que va i ganhar lo pichin? Va mesclar tot. Va èstre malaürós de se sentir estranh, especial, solet amb aquò”. Comença pichin ja, pressions de la cort de collègi -es de viscut-, quora lo monde vos agacha de travèrs, quora sètz ges brancat e que fasètz part de ges de grop, quora vos vènon veire e dire que parlatz francés amb un “accent de païsou, paillou” (nom que lor sonava segurament local per segurament significar “païsan, palhasso”).
 
En mitan francofòn matracat per lo monolinguisme gloriós, lo racionalisme descartian “déjŕ qu’ils apprennent ŕ écrire et parler correctement le français, qu’ils sachent compter et aprčs pourquoi pas... l’anglais!”. Dins un mitan que l’occitan s’entende quasi plus, es dificil. Enfin dins ben d’airals de la region Provença-Alps-Còsta d’Azur avèm coma l’impression que l’occitan s’es quitament jamai parlat, e cu s’interessa als toponimes? “Las Planas, ça doit ętre espagnol” (entendut a Niça per lo quartier niçard nordenc). Bòn, a mai es ver que coma me disia Marcèu Esquieu: “l’ortografia francesa es una catastròfa nacionala”, mas chut o cal ren dire. L’ortografia es un monument nacional, intocable, coma lo monolingüisme, lo centralisme dal país, la genealogia dals reis de França o la Santa Trinitat. Es coma lo 'dos pes, doas mesuras': voler defendre l'avenir dal francés fàcia a l'imperialisme angloamerican e combatre la lei de la lenga la mai fòrta d’un costat. Mas de l’autre, aplicar la lei dal mai fòrt e se trufar de l'avenir de l'occitan. Es ges coerent. Relèva l'inegalitat de dignitat e d'avenir entre francés e occitan. Alora la fauta es dals autres, an tòrt, es tot? Es fatigant, al limite de la paranoïa, son totes còntra io. Es ver que personalament l’occitanisme me costèt ja a io mai economicament, coma en temps, en bilas (es un mitan de còups gaire amistós qu’i es aisit de se far criticar e atacar sus la grafia, sus la qualitat de son occitan, sus
son dialècte, sus sas posicions politicas...) e en energia que ce que me raportèt fins aüra... Pasmens, quora se pausa lo principi que respectar la lenga de l’autre, es ja una question de “Respèct” uman minimal, imaginam tanben diferentament lo tractament dals imigrats en França. Que serian aculhits amb lor riquessa facha de diferença, qu’avèm tanben d’emparar d’elos, pluslèu que voler lor escafar a tota fòrça una part de ce que son, per los transformar –forçament- en qualqu’un de melhor coma se, perqué serian ren tant melhor a la partença. D’aquí un sentiment de rejèct e de revòlta.
 
En airal urban, se parlo occitan -fisicament- (dio ren per telefòn) a una persona cada doas setmanas, es bèl. Parlar quora un viu solet, es una causa. Un amic -que se reconoisserà segurament-, s’o vòl poiria testimoniar aicí sus son experiença de vita a 100% en occitan, da pertot al mens un an de temps. Me cuntava que foguèt de còups complicat. Amb un autre amic, parlaviam de la temptacion de se replegar dins la literatura per transméter d’una cèrta maniera sensa n’aver los costats negatius, es un biais...
Mas transméter la lenga en familha, es un grad de mai. Es ce que veirèm per l’opinion que ven.