(seguida)
 
4- Vau partir de la mieu experiença, per desvelopar aquela question. Ai l’occitan coma lenga pairala despí pichin. Mas foguèt clarament una lenga segonda, inegala ambal francés. Practicaviam a l’ocasion lo francitan: “Y a dégun”, “Il est fadat, tòti” mas sensa anar mai luenh. L’occitan me foguèt introduch tardivament, benlèu après lo CP (6 ans) que mon paire me fasia repepiar qualquas frasas “As vist aquò?” E li respondio : “Òc, ai vist aquò !”. Disia de provèrbis “Roge de sera, bèl temps espèra. Roge de matin, la pluèia es en camin”. Utilizaviam de mots tecnics “Passe-moi la loba e lo serraco”, “On va au plantier”, “As vist lo magau/magalh?”. Ma maire disia una manaa de mots : “Manjarèm!” es ce que me marquèt mai... Senon, mon paire m’a parlat occitan en de moments precises: dins d’activitats solament ambdós o a la campanha. Es un pauc parier amb mon pair-grand (l’occitan èra portat principalament per los mascles dins mon entorn). Ja, mon grand es d’una generacion que sos parents li parlèron francés tot lo temps. Emparèt l’occitan ambals mai vièlhs de son entorn (e parier per mon paire). Es parier per ma grand, a pena ditz qualques mots e expressions coma: ”Òu Piu!”, “‘M’aquò’quí”, “Ma nina”, “on va manger des regardèli” o  “Siam polits”, “Bodiu”, “’Fant des pieds (?)”... Senon lo francés èra ja la lenga de familha estrecha o larga, amb pasmens qualquas expressions occitanas.
 
Avèm totjorn mai parlat francés qu’occitan en reparticion de temps tant en familha que fòra. Donca la transmission se faguèt irregularament, e dins ma familha pairala la transmission foguèt ja degalhaa al mens despí doas generacions en subre de io.
 
Quora ai intensificat ma practica de l’occitan (al licèu e ancara mai dal temps de la facultat) dins ma quita familha, amb mon paire –bilingue occitan-francés-, ma maire -qu’es solament francofòna mas que capisse sovent l’occitan quora vòl-, foguèt complicat. Destabilizacion, sentiment d’exclusion o de desequilibri familial per lo fach de parlar l’occitan coma lenga pairala a mon paire e lo francés coma lenga mairala a ma maire? Paur de perdre de “conivença”? Dio que ma maire capisse l’occitan quora vòl, perqué ditz que capisse ren. Mas quora escota per asard, capisse lo sens principal e participa quitament a la conversacion “mais vous n’aviez pas dit ça la dernière fois?”. Sovent las dichas d’un ancian pastre d’Enaus me vènon en tèsta: “dins una cobla, cal tirar drech, dins la mema direccion, s’un va d’aicí e l’autre d’ailí, tira plus” e mai la dicha de fisica-quimia: “los contraris, s’assemblan, l’originalitat es necita per aprofechar de sas diferenças, s’enriquissèm de nòstras diferenças que son interessants”. Cal trobar de justessa en foncion de cadun, es de “sus mesura” que cal far. E io me tròbo aüra dins la situacion de transmetre (o de fugir lo problèma e d’o far ren) e me’n aviso qu’es dificil.
 
A l’epòca coma estudiant o en associacions occitanistas o per las enquistas de tèsi, parlavo totplen en occitan. Dirio a autor de 75% ce que me semblava enòrme, mas rasseguratz-vos, i èran sempre un moment que calia passar francés: supermercats, administracions, amb de non occitanofòns afirmats.
 
A Montpelhier a la facultat e dins lo mitan estudiant occitan, m’arribèt de sentir que passavo per un “ emplega totplen la lenga”. Malgrat l’etiqueta que m’èra pegat, parlavo francés tanben... Après de segur, me semblava que calia mostrar qu’èra ren una lenga per far figuracion dins lo Presèpi-musèu. Mas aüra, dins mon quotidian l’occitan es devengut ultraminoritari e de còups escrivo mai occitan que lo parlo (mas per io, l’occitan dèu ren èstre coma lo latin).
 
Dins un encastre professional de transmission per excellença, vos vau parlar de l’emission “Vaquí”  (levat anullacion per causa de prioritat esportiva d’interés superior, emission de “testimoniatge” que las 26 minutas per setmana sus France 3 Méditerranée correspòndon benlèu a la proporcion de presença de la lenga dins la societat nòstra d’ancuei?). I passèro ben de moments agradius, es clar mas me faguèt longtemps estranh de parlar quasi tot lo temps en francés levat davant la camèra e al conviat. I aguèt degunament un efèct d’entrainament, eriam coma dins un microcòsme. Parlaviam francés amb l’equipa tecnica, que dins l’equipa poliam trobar d’indiferents o de simpatizants -e es ben lor drech-, de memòria me’n aviso ben de dos qu’avian de competenças elevaas en occitan. E fòra excepcion, parlaviam quasi tostemps francés ambal monde dal país (los òstes qu’i anaviam durmir) e meme pron sovent entre jornalistas de l’emission (occitanofònes donca). Io que volio parlar sovent la lenga occitana, sentio que me calia far lo tipe “cool” e mostrar que per cortesia parlavo ren la lenga occitana davant d’autres non occitanofònes (per los moments de past a l’exterior, per los desplaçaments...), per fugir d’èstre catalogat coma “excluent”. E segon lo conviat, de còups arribava qu’ague de mal de se copar dal francés per parlar d’aise en occitan, subretot quora avia lo trac. Donca avio sovent l’impression de parlar occitan lo mai sovent qu’a una camèra e èra ja un pantais.
 
 
 
5- Aüra de ponches precises sus la transmission, lo costat practic e material per ajuar a sostenir la transmission de la lenga.  

Tot aquò ja li platz ben al pichon.
 

Senon, degun nos a regalat de CDs en occitan per los ninons (lo monde pensa ren qu’es facil d’en trobar o i pensa ges?). Mas, i a de temps ja, e per de rasons desparieras, dos grops me regalèron aquelos CDs (dedicaça e grandmercés a els), qu’a qualques moments ai l’ocasion de far escotar al ninon e van ben per el:

— lo CD “Plumalhon” de Nadau, es de musica gaujosa per enfants

— lo CD“Lo tornet-Le p’tit vélo” de Coriandre, un CD bilingüe e donca l’enfant pòl escotar las doas versions.

E mai, me crompèro “Li cansoun dòu limaçoun“ un CD de cançons enfantinas acompanhat d’un libret de BONDANELLI Elisabeth (tèxtes) e D'HULSTER Frédéric (musica). Es tot ce que me sembla adaptat e disponible per aquel eatge.

 

Per una mainaa, avèm Marta compta sos catons sembla una bòn principi. Benlèu après per un enfant mai grand L’abelha e lo mosquilh  I a de temps avio ja sota man: L’imagerie français-occitan,Diccionari infantil català- aranès, Niflon lo coniu. E ancara mai tardi, i seràn las BDs (los albums de Tintin, Asterix, Yakari, Gaston... en occitan).

 
Per acompanhar la reflexion dals adultes, trobèro de documents tecnics generalistas coma Occitans! n°130 de 2009 “La Transmission naturau e familiau de la lenga”, 2 filmòts sus la transmission naturala de la lenga occitana o Lexic occitan de la petita enfança.
 
A un moment, avio agut de papiers de l’Euròpa sus la question (UE o Conselh d’Euròpa) e vist de campanhas de promocion dal bilingüisme o plurilingüisme. Es rare mas arriba de veire d’articles de pressa (sovent tractan de las lengas oficialas). D’autres documents personals o mai tecnics se pòlon pescar sus lo net, per ex.: Joan Petit o Bilinguisme Conseil. S’i polèm perdre un pauc...
 
 
 
6- Dins mon entorn, vivo en mitan francofòn, ai poscut veire diversas situacions de bilinguisme intèrn o extèrn a la familha. Cèrco de modèls. Cada còup que rescòntro una cobla dins una situacion tala, li demando coma fan per la gestion de las lengas en familha e la transmission. Vaicí ce que tirèro ja de mas constatacions e demandas, mas s’agisse ges d’una esquematizacion de las practicas linguisticas de doas lengas “occitan-francés” en familha (que seria necita de trobar o de far, mas n’ai ges lo temps).
 
Lo cas d’una cobla qu’un parent es francofòn:
   
Lo cas d’una cobla que los dos parents son non francofòns de mema lenga:
   
Es ver que cal mostrar que practicar l’occitan es positiu, quitament se mens de monde lo parla aüra, al mens dins mon airal. Subretot, cal ren far una publicitat mensoneguiera de l’estile “vendrètz ric en parlar occitan”, mas tant coma possible sus d’arguments indenegablas.
 
Domergue Sumien prepausèt de fargar un grop per metre en òbra los principis de Fishman (‘Reversing language shift’), de Lafònt, de Sánchez-Carrión... Aürosament que per redurre la distança avèm internet, perque per se rescontrar, sèm ren a costat los unos dals autres Occitània es ben granda (a mai qu’entre un trabalh e un pichon a s’ocupar, la jornaa es lèu acabaa!). Seria ben un biais per far una emulacion, de se motivar.
 
En discutre, d’aicí, d’ailí, saupèro qu’i son d’autres joves occitanistas qu’an agut un enfant, seria ben de provar de los motivar per dire coma an fach per la gestion de la lenga? E quitament los occitanistas mai ancians! Crèo qu’es necite de parlar onestament de la realitat per saber coma melhorar aquela basa. Aprofechar de las experienças, per saber ce que cal evitar coma errors e profechar de ce que fonciona. Tot aquò, per transmetre la lenga nòstra deman: l’occitan!