Lei recenteis eleccions dins l’estat francés foguèron una granda desfacha per lo Partit Socialista. Amb l’abstencion que monta encara, jamai lo PS a representat tant pauc d’espèr per çò qu’es comun d’apelar lo “pòble de senèstra”. Es pas a l’azard: fa d’annadas que lei responsables socialistas s’aluenhan deis ideaus qu’un jorn foguèron a la basa de la creacion de l’SFIO, au començament dau sègle XX. Au contrari de çò que se pòu dire, d’un biais generau, l’electorat de basa de senèstra que sostenguèt lo PS fins ara es pas passat a drecha nimai a l’extrèma drecha mai puslèu a l’abstencion. Coma aquò lo PS es a desfaire pauc a cha pauc lei liames que tesquèt amb lei categorias socialas que, istoricament, representèt mai ò mens.
 
L’afaire es pas nòu e se se viram un pauc enrèire, ne podèm veire lei primiers indicis. Ja en 1914, lei socialistas votèron en favor de la guèrra —qu’es en partida a l’origina de la separacion entre comunistas e socialistas— per sostenir donc un conflicte que va èsser, o sabèm, una catastròfa per lei classas popularas, sacrificadas per lo nacionalisme e lo capitalisme de guèrra. Vint ans puei, lo Frònt Popular de Leon Bum faguèt avançar lei drechs dei trabalhadors mai podèm pas oblidar qu’abandonèt tanben lei vesins republicans que luchavan còntra lei faissistas de Franco. Un còp mai lo nacionalisme foguèt preferit a l’internacionalisme, basa dau contracte socialista.
 
En 1947 se debanèt lo primier vertadier afrontament entre çò que podèm sonar lo socialisme de poder e la basa obriera. A aquela epòca la CGT menava de caumas fòrça importantas per una remuneracion melhora dei salariats. Per entrepachar lo movement de miliers d’obriers dei minas de carbon dau Nòrd, lo ministre socialista de l’interior Jules Moch mobilizèt 60 000 policiers e soldats. La repression va far sièis mòrts e 3000 licenciats. Lòngtemps, aquel eveniment foguèt present dins la tèsta dei militants de senèstra que lo considerarián coma lo revenge d’una SFIO sus l’autra. Es solament en 2011 que la justícia condemnèt aquelei licenciaments e donèt remuneracion ai quauquei minaires encara en vida.
 
Amb l’aveniment de la Cinquena Republica francesa, cresquèt l’apetís dei responsables socialistas que faguèron fàcia a una societat pron conservatritz. En 1971, François Mitterrand venguèt lo primier secretari dau novèu Partit Socialista, creat en remplaçament de l’SFIO. Dins son discors d’investidura, declarèt:
 
“Aqueu qu’accèpta pas la rompedura amb l’òrdre establit, amb la societat capitalista, aqueu pòu pas èstre aderent dau Partit Socialista.”
 
Se lei referéncias a l’Internacionala e ais obriers foguèron esfaçadas dau nom dau movement, lei socialistas vouguèron pasmens representar una alternativa a la societat capitalista. Lo programa de 1981, sens èstre radicau, portèt tanben leis espèrs d’un pòble de senèstra qu’esperava dempuei lòngtemps sa representacion au poder d’estat. Mai va faler solament quauquei mes per oblidar leis promessas electoralas socialistas e se virar definitivament devèrs l’acceptacion dau sistèma capitalista e de l’economia de mercat.
 
Dins leis annadas 80, lo Partit Socialista entamenèt un lent mai segur renegament de seis objectius originaus per una acceptacion totala dau foncionament liberau en plaça. Pendent lo segond mandat de Mitterrand, Michel Rocard insistiguèt per reformar la declaracion de principi dau partit e, en 1990, lo PS adoptèt un tèxte nòu que suprimiguèt tota referéncia a la lucha de classa, un concèpte fondador de l’SFIO mai tanben present au moment de la creacion dau PS. De retorn au poder en 1998 amb lo govèrn Jospin, lei socialistas van privatizar per 31 miliards d’èuros d’entrepresas publicas, un recòrd inegalat, acompanhat per de nombrosei cessions de capitau public, coma Air France ò France Telecom. En 1999, a l’anonci d’un plan de supression de 7500 emplecs a Michelin, lo primier ministre Lionel Jospin declarèt: “Es pas amb la lei, lei tèxtes, que se pòu regular l’economia. Totei acceptam lo mercat”. Ja a aquela epòca lo PS aviá renonciat a tot cambiament de sistèma economic en confessant son impoténcia fàcia a la liberalizacion.
 
Un autre eveniment, mai important encara, marquèt leis annadas 2000. Lei socialistas se devesiguèron sus lo referendum de nòu tractat europèu, que lei ciutadans rebutèron finalament per 55% dei votz en 2005. Mai tres ans puei, aqueu tèxte foguèt presentat aqueu còp ai parlementaris que l’adoptèron sens consultar la populacion. Lo PS faguèt son calcul e s’abstenguèt dins sa majoritat, pron per faire vejaire d’oposicion mai sens jamai riscar de blocar lo tèxte. Aquela traïson de la consulta populara per lei socialistas a jogat un ròtle primordiau, mai tròp sovent oblidat, dins lo desgost dei gents de senèstra per la representacion politica e dins la pujada deis idèas populistas d’extrèma drecha. Es coma dire: “Puei que lo pòble a pas sauput causir la bòna respònsa a la question, nautrei politics sabèm çò qu’es bòn per lo pòble e anam causir”. Sus lo fons, en adobant lo Tractat de Lisbona, lo Partit Socialista es definitivament reconegut coma una fòrça d’acceptacion de la “realitat de mercat” que se definís coma “sociaudemocracia”.
 
En 2011, Terra Nova, un laboratòri d’idèas fòrça influent dins leis auteis esfèras dau PS, a publicat un rapòrt pron interessant que resumís ben l’evolucion socialista dau sègle XXI.
 
“Es pas possible uei per la senèstra d’assajar de restaurar sa coalicion istorica de classa: la classa obriera es pas mai lo còr dau vòte de senèstra, es pas mai en fasa amb sei valors e pòu pus èstre la constitucion de la majoritat electorala de senèstra. La volontat per la senèstra de metre en òbra una estrategia a l’entorn dei classas popularas seriá rompre amb la sociaudemocracia.”
 
Dins aquelei condicions, coma s’estonar que lo PS aja perdut lo sosten d’un bòna partida de l’electorat popular? En delà d’aquò, lo PS a cambiat son imatge e perdut tanben d’electors que, sens faire partida dei classas mai pauras, desiran una politica en favor d’aquelei darriers, una politica que sens èstre revolucionària, auriá l’objectiu de reformar lo sistèma economic e financier.
 
“Aimi pas lei rics, mon enemic es la finança”
 
Aquelei frasas de campanha de François Hollande fan ben rire e son un pauc innocents aquelei que prenguèron au seriós lei mots de l’actuau president de la Republica. Dempuei trenta ans lo Partit Socialista a engatjat un procès de “drechizacion” en nom de la modernitat. En 2008 Bertrand Delanoë se declarèt fièr d’èstre “liberau e socialista”. Lo PS es ara una formacion que representa de classas de trabalhadors mai privilegiadas, leis obriers representan qu’una pichona minoritat. Lo bilanç de la sociaudemocracia es pas admirable e uei, coma un retorn de baston, lei primierei victimas deis efiechs de la liberalizacion se desviran dau primier partit de “senèstra”. Recentament, François Hollande a efectuat un remanejament costumier e nommat coma primier ministre Manuel Valls, lo responsable socialista classat mai a drecha. Coma aquò lo PS fa son camin, totjorn lo meteis, s’alonhant mai cada jorn de seis ideaus fondadors.