Opinion
La paur
Un mot especial
Lo mot paur es un chic especial perque la faiçon de lo prononciar correspond pas gaire a la manièra de l’escriure.
En occitan estandard
Dins l’encastre de l’occitan estandard (qu’es pluricentric, amb de variacions regionalas leugièras), es rasonable de nos limitar a dos tipes de pronóncia:
(1) S’escriu paur e se pronóncia [ˈpɔw]:
(2) S’escriu paur e se pronóncia [ˈpɔw] o [ˈpaw]
(3) S’escriu paur e se pronóncia [ˈpaw] en occitan estandard niçard.
Perqué aqueste mot es tan particular?
La forma d’origina, en latin, èra pavor~pavoris. La forma tipica que ne proveniá, en occitan medieval, èra paor (mas i aviá pereu d’autras grafias medievalas).
Dins paor, aviam donc la sequéncia de basa ao. Qualques autres mots, en occitan medieval, son partits tanben d’una sequéncia de tipe ao: Caors, laor, flao, graolha, oelha (aolha), tavan (taon). Puèi son arribats en occitan actual a de resultats fonetics fòrça variables coma [au] (‘a-o’), [aw] e [ɔw]. Las formas modèrnas se son fixadas de faiçon un pauc desordenada: paur, Caors, laur, flau, graulha, oelha(amb sa varianta aulha) etavan(amb sa varianta tau).
Los mots frequents que presentan uèi de dificultats de lectura son sustot paur e Caors. Donarai d’explicas sus Caors dins un article futur. Mas se cercatz de detalhs sul pic, ja podètz consultar las Preconizacions del Conselh de la Lenga Occitana, a la pagina 49.
Grafias falsas e risc de desòrdre
Qualques autors an assajat de cambiar la grafia corrècta paur en difusant las formas incorrèctas páur* o pòur*. Mas aquestas doas innovacions presentan d’inconvenients novèls:
Per l’estabilitat de l’ortografia
Cada còp qu’es possible, cal preferir una ortografia simpla que siá en acòrdi amb la pronóncia modèrna. Dins lo cas de paur, òm pòt deplorar que l’ortografia coïncidisca pauc amb la fonetica.
Mas aquel problèma es fòrça relatiu perque la pronóncia [ˈpɔw], e mai s’es en contradiccion amb l’ortografia, afècta pas tota la lenga. Certanas modalitats regionalas d’occitan pòdon dire [ˈpaw], en acòrdi amb l’ortografia. Aquò es una primièra rason —e una bona rason— de manténer l’ortografia paur.
Lo problèma es relatiu, en mai d’aquò, perque i a pauc de mots occitans ont l’ortografia e la fonetica s’acòrdan pas. Donc, una o doas formas curiosas coma paur rèstan suportablas. Dins l’ensenhament, lo professor deu explicar que lo mot paur es especial e que se pronóncia [ˈpɔw]. Es aital. Sufís d’o repetir solemnament dos o tres còps e aquò fonciona. Los escolans ne son pas brica traumatizats e o aprenon pro facilament. Ne fau l’experiéncia dempuèi d’annadas dins los corses que doni a mos collegians, mos liceans e mos aprenents adultes.
L’occitan es pas dins lo cas del francés o de l’anglés, ont i a un nombre incalculable d’ortografias absurdas que son en contradiccion violenta amb la fonetica. Trobam en francés femme [fam], vingt [vɛ̃], doigt [dwa], oignon [ɔɲɔ̃], gageure [gaʒyʀ], douceâtre [dusatʀ], saoul [su], aout [ut], six [sis], dix [dis], soixante [swasɑ̃t], Bruxelles [bʀysɛl], Auxerre [osɛʀ], deuxième [døzjɛm], dixième [dizjɛm] e tant d’autras fadesas. E en anglés tenèm hiccough/hiccup [ˈhikʌp], cough [ˈkɒf], enough [ɪˈnʌf], rough [ˈɹʌf], lough [ˈlɒk, ˈlɒx], laugh [ˈlɑːf], borough/burgh [ˈbʌɹə], gauge/gage [ˈgeɪdʒ], talk [ˈtɔːk], women [ˈwɪmɪn], one [ˈwʌn], shepherd [ˈʃepəd], Stephen/Steven [ˈstiːvən], Sioux [suː], Tucson [ˈtuːsɒn], Greenwich [ˈgɹenɪtʃ] e tantes autres mots amb de grafias destabilizantas. Tenèm pas res de tan complicat en occitan, e pas jamai dins de proporcions talas.
Lo mot paur es un chic especial perque la faiçon de lo prononciar correspond pas gaire a la manièra de l’escriure.
— S’escriu paur e se pronóncia [ˈpɔw] (‘pòw’) dins la majoritat dels parlars.
— Mas tanben, s’escriu paur e se pronóncia [ˈpaw], de manièra pus conservatritz, dins certans parlars, en particular en niçard e dins de partidas del nòrd-occitan (vivaroalpenc, auvernhat e lemosin).
— Al delà, i a de pronóncias pus localas que pòdi pas detalhar aicí coma [ˈpu], [ˈpur], [ˈpɔr], [ˈpœɥ], etc.
— Mas tanben, s’escriu paur e se pronóncia [ˈpaw], de manièra pus conservatritz, dins certans parlars, en particular en niçard e dins de partidas del nòrd-occitan (vivaroalpenc, auvernhat e lemosin).
— Al delà, i a de pronóncias pus localas que pòdi pas detalhar aicí coma [ˈpu], [ˈpur], [ˈpɔr], [ˈpœɥ], etc.
En occitan estandard
Dins l’encastre de l’occitan estandard (qu’es pluricentric, amb de variacions regionalas leugièras), es rasonable de nos limitar a dos tipes de pronóncia:
— Siá la pronóncia majoritària [ˈpɔw].
— Siá la pronóncia conservatritz [ˈpaw].
— Siá la pronóncia conservatritz [ˈpaw].
(1) S’escriu paur e se pronóncia [ˈpɔw]:
— En occitan estandard general (de basa lengadociana).
— En occitan estandard gascon.
— En occitan estandard provençal.
— En occitan estandard gascon.
— En occitan estandard provençal.
(2) S’escriu paur e se pronóncia [ˈpɔw] o [ˈpaw]
— En occitan estandard auvernhat.
— En occitan estandard lemosin.
— En occitan estandard vivaroalpenc (dins aquesta varietat, lo conservatisme fonetic nos autoriza a prononciar l’-r finala dins gaireben totes los mots, donc podèm dire quitament [ˈpɔwr] o [ˈpawr]).
— En occitan estandard lemosin.
— En occitan estandard vivaroalpenc (dins aquesta varietat, lo conservatisme fonetic nos autoriza a prononciar l’-r finala dins gaireben totes los mots, donc podèm dire quitament [ˈpɔwr] o [ˈpawr]).
(3) S’escriu paur e se pronóncia [ˈpaw] en occitan estandard niçard.
Perqué aqueste mot es tan particular?
La forma d’origina, en latin, èra pavor~pavoris. La forma tipica que ne proveniá, en occitan medieval, èra paor (mas i aviá pereu d’autras grafias medievalas).
Dins paor, aviam donc la sequéncia de basa ao. Qualques autres mots, en occitan medieval, son partits tanben d’una sequéncia de tipe ao: Caors, laor, flao, graolha, oelha (aolha), tavan (taon). Puèi son arribats en occitan actual a de resultats fonetics fòrça variables coma [au] (‘a-o’), [aw] e [ɔw]. Las formas modèrnas se son fixadas de faiçon un pauc desordenada: paur, Caors, laur, flau, graulha, oelha(amb sa varianta aulha) etavan(amb sa varianta tau).
Los mots frequents que presentan uèi de dificultats de lectura son sustot paur e Caors. Donarai d’explicas sus Caors dins un article futur. Mas se cercatz de detalhs sul pic, ja podètz consultar las Preconizacions del Conselh de la Lenga Occitana, a la pagina 49.
Grafias falsas e risc de desòrdre
Qualques autors an assajat de cambiar la grafia corrècta paur en difusant las formas incorrèctas páur* o pòur*. Mas aquestas doas innovacions presentan d’inconvenients novèls:
— Las grafias falsas páur* e pòur* pòdon pas englobar la pronóncia conservatritz [ˈpaw], que rèsta possibla totun dins certanas regions.
— La grafia falsa páur* presenta un risc real d’implicar una novèla pronóncia falsa. Dins la màger part dels dialèctes, de segur, lo signe á se legís [ɔ] (‘ò’). Mas cal saber qu’en provençal e en niçard, lo signe á se pronóncia [e], donc la marrida grafia páur*, en provençal e en niçard, risca de se legir [pew]*, çò qu’es completament artificial.
— La grafia falsa páur* presenta un risc real d’implicar una novèla pronóncia falsa. Dins la màger part dels dialèctes, de segur, lo signe á se legís [ɔ] (‘ò’). Mas cal saber qu’en provençal e en niçard, lo signe á se pronóncia [e], donc la marrida grafia páur*, en provençal e en niçard, risca de se legir [pew]*, çò qu’es completament artificial.
Per l’estabilitat de l’ortografia
Cada còp qu’es possible, cal preferir una ortografia simpla que siá en acòrdi amb la pronóncia modèrna. Dins lo cas de paur, òm pòt deplorar que l’ortografia coïncidisca pauc amb la fonetica.
Mas aquel problèma es fòrça relatiu perque la pronóncia [ˈpɔw], e mai s’es en contradiccion amb l’ortografia, afècta pas tota la lenga. Certanas modalitats regionalas d’occitan pòdon dire [ˈpaw], en acòrdi amb l’ortografia. Aquò es una primièra rason —e una bona rason— de manténer l’ortografia paur.
Lo problèma es relatiu, en mai d’aquò, perque i a pauc de mots occitans ont l’ortografia e la fonetica s’acòrdan pas. Donc, una o doas formas curiosas coma paur rèstan suportablas. Dins l’ensenhament, lo professor deu explicar que lo mot paur es especial e que se pronóncia [ˈpɔw]. Es aital. Sufís d’o repetir solemnament dos o tres còps e aquò fonciona. Los escolans ne son pas brica traumatizats e o aprenon pro facilament. Ne fau l’experiéncia dempuèi d’annadas dins los corses que doni a mos collegians, mos liceans e mos aprenents adultes.
L’occitan es pas dins lo cas del francés o de l’anglés, ont i a un nombre incalculable d’ortografias absurdas que son en contradiccion violenta amb la fonetica. Trobam en francés femme [fam], vingt [vɛ̃], doigt [dwa], oignon [ɔɲɔ̃], gageure [gaʒyʀ], douceâtre [dusatʀ], saoul [su], aout [ut], six [sis], dix [dis], soixante [swasɑ̃t], Bruxelles [bʀysɛl], Auxerre [osɛʀ], deuxième [døzjɛm], dixième [dizjɛm] e tant d’autras fadesas. E en anglés tenèm hiccough/hiccup [ˈhikʌp], cough [ˈkɒf], enough [ɪˈnʌf], rough [ˈɹʌf], lough [ˈlɒk, ˈlɒx], laugh [ˈlɑːf], borough/burgh [ˈbʌɹə], gauge/gage [ˈgeɪdʒ], talk [ˈtɔːk], women [ˈwɪmɪn], one [ˈwʌn], shepherd [ˈʃepəd], Stephen/Steven [ˈstiːvən], Sioux [suː], Tucson [ˈtuːsɒn], Greenwich [ˈgɹenɪtʃ] e tantes autres mots amb de grafias destabilizantas. Tenèm pas res de tan complicat en occitan, e pas jamai dins de proporcions talas.
Jornalet es possible gràcias al sosten economic e jornalistic dels legeires e benevòls. Se lo podètz sosténer en venent sòci dels Amics del Jornalet o de l'Associacion ADÒC, o tot simplament en fasent un don, atal contribuiretz a far un mèdia mai independent e de melhora qualitat.
#37 "...entà un mot qui's ditz pòu"
Aqueste mot se ditz tanben [ˈpaw] dins una partida non negligibla de la lenga. Mas se volètz pas veire la realitat, es vòstre problèma.
#37 Francament, es pas mens absurd que d'escriure en francés "poids" (pes) amb una "d" non etimologica (lo mot ven del latin "pensum", non pas de "pondus", coma o cresián los codificaires de la la lenga "de Molière". Quant a la pronóncia [aw] de "paur", nos pòt grevar s'es pas autentica, mas existís lo fenomèn de reaccion ortografica. Per exemple, la "b" del mot francés "obscur" (escur) se pronóncia ara perque las gents la vesián tostemps mentre qu'en realitat èra muda e etimologica.
Jo qu'escrivi paur en estar plan content de non pas estar l'inventor d'aquera grafia vergonhosament cretina entà un mot qui's ditz pòu.
#35 Lo trabuc, adoptèssim la grafia PÒUR, qu’ei que los qui pronóncian [puː] (com jo) ne la comprenerén pas.
Cada un qu’a rasons de las bonas tà díser : « Qu’ac cau escríver atau pr’amor qu’ei la prononciacion deu men parçan. »
Se cau adaptar la grafia a cada accent locau, que deuram acceptar PAUR, PÒUR, PÒR, POR (e menadaments AVELHA, AUELHA, OELHA, AULHA, OLHA)… Tà cada mot de la lenga, que calerà adméter atau au mensh duas o tres grafias, e mei sovent quate o cinc — mès alavetz la grafia n’ei pas mei englobanta e que tórnam tà la triscamalha felibrenca.
E atau que's torna pausar la question de l'articulacion estandard / vernacular…
Que m’a costat temps entà compréner la diferéncia enter grafia e realizacion. O meilèu, non : qu’ac èi comprés a la minuta quan la m’an explicada, mès que m’a costat temps entà trobar quauqu’un qui la m’expliquèssi de com cau.
Uei que sèi que pòden escríver lo diftong AU e prononcià’u, segon los parlars locaus e la soa plaça hens lo mot : /aw/, /uː/, /ɔw/, /ɔ/…
Tota lenga que coneish problèmas d'aquestes, e l'occitan ne hè pas excepcion. E de còps i a la vita vitanta qu’ei complèxa, e atau qu’ei e qu’ei atau.
Article deus interessants, plan bastit e argumentat. D. Sumien a rason en teoria.
Mes jo que sui en classa davant un public de joens nombroses, sui obligat d'actar que la teoria resistís pas davant la realitat pedagogica... Maugrat annadas e annadas d'explics que PAUR se pronóncia PÒU o PÒ en gascon, les escolans disen dins 90% deus cases PAW, çò qu'es catastrofic en gascon.
Hèu remercar tanben que le gascon a duas grafias diferentas ende aqueste mot la fòrma panoccitana PAUR e, en Aran, PÒUR.
Alavetz qué hèr ? Entà jo que caleré deishar la grafia PAUR e prénguer PÒUR. Auré tres avantatges :
-Mos sarraré deu catalan POR
-I averé correspondéncia entre la grafia e la prononciacion entà 90% deus occitanofònes.
-Tornaram a un prinicipi màger de la grafia occitana : simplicitat e lisibilitat. Cau arrestar de hèr coma lo francés de complicar la grafia ende hèr latin.
Solide, contunharèi d'escríver PAUR tant qu'auja pas un consensus de las diferentas insténcias de la lenga. Mès ara d'enlà, le pedagògue que sui pleitejarà entà PÒUR.
Vòstre comentari es a mand d’èsser validat. Per terminar lo procès de validacion, vos cal encara clicar sul ligam qu’anatz recebre per e-mail a l’adreiça qu’avètz indicada.
Escriu un comentari sus aqueste article
Senhala aqueste comentari