S’atz remercat a quin punt lo jornaus televizats de las granas cadenas nacionalas son praubes e pauc informatius, benlèu atz tanben remercat l’emplec mauescadut e exagerat de las entrevistas bracòtas realizadas per carrèras, aperadas tanben “micro-trepadèrs”.
 
Navèra frèbe audiovisuala, aquesta activitat permet a l’encòp:
 
1/ de plenhar lo temps (uns maishants esperits o “cervèths malauts” vos diràn qu’es per evitar de tractar subjèctes interdits),
 
2/ de hèr pujar “l’audimat” (lo telespectator a l’impression de’s véser au finestron o quauqu’un com eth, son vesin, un amic o un sòci de sa familha)
 
3/ de hèr passar a còps se cau l’idèa o l’impression que lo jornalista (o meslèu sa direccion) vau impausar. Es tan simple, aisit, rapide e pauc costós que las actualitats ne son conhits.
 
Lo telespectator sap plan que lo jornalista pòt pas entrevistar totis los estatjants d’una sola vila (o d’un país), e doncas pensa que va hèr una seleccion imparciala de totas las opinions que va encontrar. Aquò, ça’m par, es s’ahidar hèra au reportaire e pensar candidament que lo quautau poder es pas utilizat peus que’u possedissen. Volètz convéncer que la populacion de tau país es fòrça favorabla a un politician? Gahatz un detzenat de pires suu trepadèr e difusatz los que van dens vòste sens. L’efèit es imparadèr.
 
Mès espiam adara l’aspècte mensh manipulator d’aquesta activitat. Vòli parlar de la costuma de l’utilizar a truc e malhuc ende hèr deu jornau televizat una emission que va obténguer una audiéncia de las bonas. Podètz remercar lèu que las personas entrevistadas an sovent un accent particular, o una pelha amusanta, o un capèth risolièr, o une cara pauc comuna. Coma dens aqueth cas la tòca deu micro-trepadèr es pas l’informacion mès lo divertiment, lo montaire de reportatge causirà forçadament un testimòni inabituau.
 
Aute contèxte, lo d’un eveniment que s’es debanat e lo jornalista cèrca monde qu’an ausit o, milhor, vist quicòm. A costat deu hèit que lo paure jornalista se hè sovent ridicule en tot amassar “indicis” aquiu on n’i a gaireben pas, (l’exemple milhor es lo deu leugèr tèrratrem dens las Alpilhas la setmana passada on un testimòni assegurè qu’a pensat que son frair passava l’aspirator o un aute que cresèva que son telefonet bronzinava), cau saber que la valor deu “testimoniatge” atau recuelhit es vesin deu zèro absolut.
 
Èi aquí dus exemples que muishan plan lo pauc de la nullitat de las confidéncias e las declaracions de trepader.
 
Lo purmèr es una seria de filmòts vesedèrs sus YouTube, sus la cadena d’un joen umorista enchafrat Jean-Claude Vandale, hèra aisida de trobar. Lo principi d’aquestes filmòts es justament d’entrevistar monde a l’azard, quitament se son sovent estrangèrs que mestresan pas tròp la lenga francesa, çò que permet au dit Vandale de’s trufar a bon compte.
 
Nòste pseudoreportaire, a l’esperit drin licean e irrespectuós, jòga sus la semblança deu nom de sa supausada television, “I-tebé”, dambe lo d’una grana cadena d’informacion de contunh, ajudat per un logotipe imitat de l’aute.
 
Passi las farças quan se passeja au mercat de Nadau en demandar a las practicas pr’amor se deishan enganar dambe plaser a crompar pequinhadas que còstan saussas d’alh, e volerí portar vòsta atencion sus un episòdi mès interessant d’un punt de vista sociologic, entitolat “la còca deus Reis”. Lo Jean-Claude, microfòne en man, entrevista los anants sus çò que pensan de la còca deus Reis. Mès se disen qu’aquò los agrada, lor perpausa de díser dabans la camera qu’au contra l’aiman pas brica. E aquò marcha! Lo mès estonant es de véser que los entrevistats explican (tot simplament per passar a la television o lo Drac solet ac sap) perqué minjan pas de còca en tot evocar rasons … que lo jornalista acaba de’us impausar, e que sovent son d’una peguessa incredibla (“Es hèit dambe budèths de pòrc, dambe excrements de conilhs, la còca deus Reis es racista [!]”). Per la fin totun, un vièlh arabi resistís a la mentida e contunha de díser que la còca l’agrada plan.
 
Mès tròp tard, dambe un microfone e una camera, se pòt hèr díser çò que volètz.
 
Un aute episòdi, mès revelator sus las emissions ditas de “tele-realitat”, muisha nòste Vandale que hè créser qu’organiza una seleccion ende l’emission Secret Story, e vesèm a quin punt lo monde poden mentir ende participar a un tau eveniment. Coma cau aver un secret, los entrevistats condan tot dret fàcia a la camera lor problèma extraordinari, … que lo jornalista acaba de’us bohar a l’aurelha. Daubuns esitan pas de declarar que son “frairs e amoroses”.
 
L’aute exemple se debana en Belgica valona en 1990. Lo purmèr d’abriu (e tiò, solide!), una cadena privada de television, RTL-TVi difusa un reportatge sus un fenomèn pro pauc costumèr: un objècte volant averé tumat un pilòna dens lo campèstre au ras d’un camp e averé deishat un element metallic. Un perimètre de seguretat estó lèu apitat e un bon pialat de policièrs e scientifics arribèn ende efectuar recèrcas. Lo brigalh metallic, un còp analizat, averé revelat estar pas compausat d’una matèria desconeishuda sus la Tèrra.
 
Un eveniment incredible ende la comunautat scientifica mondiala, me diseretz … Non pas, una burla coma sols los bèlgas an lo secret, abans la faussa secession de Flandras en deceme de 2006. Quin esperit plasent aqueste monde! Lhevat que …
 
Dabans un ahar d’una tala importància, los jornalistas de la cadena enganaira an solide pas resistit au plasèr d’anar entrevistar lo monde deu vilatjòt vesin. E aquiu, devath lors uelhs, tota la vanitat deus micro-trepadèrs s’es mostrada a la lutz. Totis los estatjants interrogats avèvan vist, o ausit, o sentit quicòm! E totis d’explicar dambe fòrça detalhs los bruts estranhs qu’avèvan retronits au bèth miei de la nueit, las bèras lums coloradas qu’avèvan enlugrejat lo cèu e los tremoladises que’us avèvan deishudats aquera nueit.
 
Quan se debana quicòm d’extraordinari, lo monde vòu pas passar per un pèc en díser qu’a ren vist qu’es au sicut de ren. Es atau, es uman. Cadun vòu condar una anecdòta, una hèita de la quau es l’eròi. La preséncia d’una camera amplifica lo fenomèn hòrtament. L’imaginacion tribalha au plen, deus que hèn lo rapòrt entre quicòm que s’es vertadèrament passat (un can qu’a nhaulat) e la causa averada, tanvau deus que’s disen “Adara que’m demandatz, …. Me sembla plan qu’èi vist …”
 
Adara sabèm qu’un micro-trepader vau pas ren, mès aquò rai, sufís pas que d’espiar pas lo finestron au moment de las “informacions” (Se volètz véser un jornau televizat que conteng haut o baish nada informacion, vos recomandi lo de 13h de TF1).
 
Per contra, lo fenomèn deu testimoniatge inexacte pr’amor de tala o tala rason es mès preocupant quan s’agís de justícia. Las consequéncias poden estar hèra mès grèvas e poden cambiar lo cors de la vida de mès d’una persona.
 
Mès aquò es un aute subjècte…