Lo club “Enjòcs” de Tornafuèlha dens la Gasconha tolosenca organiza regularament conferéncias lo diluns de ser. Dus axes son perpausats: istòria de l’art e filosofia. Aqueste diluns i anèi, que lo tèma èra “lo comunautarisme”. Vos diserèi pas lo nom deu conferencièr, comprengueratz mès luenh perqué, mès cau saber qu’aucupa una plaça bèra a l’Universitat Populara de Filosofia de Tolosa. Sa reputacion èra solida e las practicas deu club ne parlan tostemps dambe hèra respècte. I soi anat curiós.
 
N’estèi pas decebut. Lo devisaire, de la votz doça e agradable d’escotar, hascó purmèr una descripcion de çò que pòt estar lo comunautarisme, shens d’oblidar de precisar qu’aquò n’èra pas sonque un mot on se podèva botar fòrça causas de totas. I englobava a l’encòp per exemple la tradicion jusiva e los partidaris de l’apartheid en Africa deu Sud, sia comunautarisme lèuger e comunautarisme pesuc.
 
Lo prepaus èra moderat, senat e equilibrat. Reconeishèva qu’una comunautat pòt tanben patir de l’extremisme de la majoritat, que l’ahar n’es pas simple. Ça digó: “N’èi pas jo la solucion”. Puèi que’s declarè mès pessimiste que non pas uns vint ans abans. Exprimiscó lo hèit que la societat se tròba dabans un problèma mauaisit e que, çò que ganha d’un costat ende ensajar d’i remediar, lo perd de l’aute.
 
Me brembi plan de çò que balhè l’exemple de Checoslovaquia. “Es un bon exemple de reglament de problèma. Quitament se, d’un punt de vista filosofic, es pecat de díser que’s pòt pas víver amassa, vau milhor una bona desseparacion pacifica ende, en seguint, aver relacions egalitàrias e apatzadas meslèu que non pas de colonizat a colonizaire”. Com estar pas d’acòrdi?
 
Ren d’ajustar ad aquò, ça’m par. Lhevat que nòste conferencièr se contradigó duas o tres minutas mès tard. Li demandè çò que pensava doncas de las votacions que’s haràn en Escòcia e Catalonha. Marquè un tempsòt, sosquè, puèi declarè que “van pas ganhar ren”. Ça voloi díser Catalonha es estada envasida militarament e benlèu seré un retorn a la normala, mès ne podoi pas acabar ma frasa que lo devisaire ça m’aresponó drin secament que n’èra pas estat una invasion. Estó nòsta purmèra arrapada e per malastre n’estó pas la darrèra.
 
N’avoi pas lo parat de’u hèr remercar que s’èra contradit, pr’amor que tornè contunhar sa conferéncia. Aquesta contradiccion totun me pareishó estar un signe inquietant, una mena de granha de sable dens uan maquina que semblava plan untada.
 
La conferéncia contunhè, e una auditora pausè una question pertocant las relacions entre mitan familiau e comunautarisme, me brembi pas precisament deu formulatge precís. Ça digó (Vos hèi un abracat) i a mès d’un nivèu au comunautarisme, lo de la familha, lo deus vesins, puèi lo deu barri sancèr, puèi de la populacion, que pòt lavetz començar de demandar placas de noms de carrèras o noms d’estacions de mètro dens “lor” lenga. Sentiscoi de tira l’allusion.
 
Li pausèi doncas a mon torn una question. Li demandèi: “Botèm una comunautat A dens una majoritat B, (Qu’es tanben, ac cau díser, una comunautat), me demandi se cau pas gerir l’ahar d’un biaish intelligent e pas Khmer rotge, en sustot reconéisher purmèr la cultura de la comunautat A au lòc de la negar simplament e de díser “n’existísses pas”?
 
E lavetz, vesoi còp sec lo cambiament de cara deu conferéncier que deishè sa masca de tolerància e de filosòfa ende prénguer l’unifòrme fòsc deus Guardas Rotjas de la pensada. Solide, quan parlava de comunautarisme en frasas sarradas e pesadas, pensava a la comunautat araba en França. Peus Occitans, es “Tolerància Zèro”. Ac digó en tot respóner a ma question. Estó un eslit vertadièr d’òdi e de hasti. Lo citi: “Non pas, cau pas balhar ren. Tolerància zèro. Se començam de deishar quicòm, voleràn mès …”
 
Lo representant de l’autoproclamada Civilizacion de las Lutzes, francament enmalit, benlèu per ma sola preséncia, complètament diferent de çò qu’èra a la debuta, se dè au mès violent requisitòri que posca existir, en tot afirmar, dens l’òrdi:
   
Li brembèi qu’avèva dit dens la conferéncia qu’un jorn los Afrikaans extremistas avèvan quitament balhat armas au partit zoló Inkata ende lutar contra l’ANC e que doncas las pausicions extremistas (coma la soa) èran sovent aligadas objectivas. Responó pas.
 
Podètz imaginar la peleja que seguiscó, drin inabituala ende una conferéncia deu club “Enjòcs” de Tornafuèlha.
 
Lo problèma màger èra qu’aqueste piro es pas brica acostumat aus debats, e doncas pensatz, aus debats tumultuoses. Es un conferencièr que, a la fin de l’expausat, autreja generosament unas questions a l’auditòri conquesit a l’avança, avosse pas tot comprés tan lo nivèu deu devís es haut. Lo ton es brusc, l’esperit barrat, lo dobte existís pas, deisha pas nada plaça a la discutida, son interlocutor es un enemic. Lo debat estó brac e pauc constructiu, shens de dobte pro desagradiu endeus auditors.
 
Es pr’aquò que, per la fin de la serada, un còp las cadièras plegadas dens un recanton de la sala, me hascoi enlà de cap a eth end’acabar pas sus una impression tan dramatica. Coneishi plan lo monde d’Enjòcs, que son tenben sòcis de l’Amicala Laïca, tanvau nòste associacion d’occitan. Volèvi pas que sia dit que’us poirissèva las seradas.
 
Lavetz un petit gropet de cinc o shèis personas se retrobèn a l’entorn de la taula en tot batalar. Lo subjècte, per astre, avèva cambiat, se parlava de las eleccions. Me riscoi una evidéncia: “Me sembla que uei lo dia, i a una mena de pèrda de hidança de cap aus elegits e aus politicians en generau …”. Es un tau lòc comun que n’aurèi podut aver vergonha. E ben mon contradictor me tornè copar la paraula per un “Non pas” flingant. Quina vision de la situacion! Sufís pas que d’espiar la resulta istorica de l’abstencion per se’n apercéber.
 
Puèi vesoi clarament que, quan parlavi, lo monde m’espiava … lhevat eth que’s remirava las cauçaduras dambe fòrça atencion. Benlèu lo filosòfe a un problèma relacionau…
 
Aquò rai, fin finala. Pensi que son numeroses los legedors deu Jornalet que viscón un dia una tala situacion. Quitament se l’ahar es ofensant, ne cau pas reténguer sonque duas causas:
   
Que demori en patz ….