L’industria cinematografica estatsunidenca es, e aquò dempèi bèra pausa, la mès poderosa de la planeta. Sa “fòrça de penetracion deus mercats” coma ac dison los economistas, es shens de concurréncia. En França, una excepcion culturala brisadissa permet a las salas escuras d’escapar (relativament) a l’envasida deus filmes de Hollywood. Per d’autes paises, l’ahar es plegat: en Polonha, que coneishi plan, la programacion de las salas es gaireben au 100% anotada “prod. USA”. A còps, un excepcion se pòt plaçar dens lo box office, coma Jeszcze dalej niż północ (Enqüèra mès luenh que lo nòrd), version adaptada en polonés deu Bienvenue chez les Ch’tis.
 
La produccion polonesa, totun de qualitat, se deu acantonar dens salas especializadas. Lo realizator polonés Andrzej Jakimowski, autor de Sztuczki (Un conte d’estiu polonés) programat au hestenau deu filme polonés de Tolosa exprimiscó sa suspresa (mès tanben son degrèu) de véser un interés mès grand au demiei deu public cinefile estrangèr que non pas dens lo son país pròpi.
 
En çò nòste, la situacion es pas tan milhora qu’aquò, que se lo filme “non-USA” possedís enqüèra un petit espaci dens las salas, las serias televizadas de delà la Mar Grana lacan vertadièrament las telas dambe lors “sason 5, sason 6” en tot gaudir d’una mediatizacion excepcionala (campanhas de placardatge), portada per cadenas coma Canal +.
 
Me venguen lavetz duas soscadissas. La purmèra es que lo cinèma estatsunidenc, vist de pertot sus la planeta, pòrta solide una vision deu monde que, chic a chic, s’impausa a totis, sustot a la joenas generacions. Benlèu las hitas culturalas venguen a s’amortosir e totas las joentuts deu monde començan de pensar deu medish biaish. Un dangèr ende la diversitat culturala? Es pas segur, mès nos podèm pausar la question. Lo cinèma, totun, n’es pas tot e l’esperit uman a benlèu ressorças que suspectam pas e pòt resistir a l’influéncia audiovisuala. Mès quant de temps? Es interessant de’s demandar se, un còp la sala de projeccion deishada, lo Brasilenc o lo Tailandés serà gavidat dens sa vita vitanta per çò que vesó sus la tela e dens quinas proporcions aquò que harà recular los elements de sa cultura pròpia. En mestièr de geopolitica, shens de dobte, mès dens çò que hè sa cultura, son biaish de concéber los rapòrts entre los umans, podèm estar pessimista, mès benlèu shens de s’alarmar en vaganaut.
 
La dusau idèia que’m veng es que los Estats-Units d’America es lo sol país deu monde (Segon çò que sabi) on se pòt trobar escòlas de scenaristas. Existís plan en França escòla de cinèma dambe un departament “scenari”, mès aquò es meslèu una especializacion d’estudis cinematograficas on s’ensenha màgerment la tecnica de construccion practica d’un scenari e non pas la dramaturgia. Lo sol obratge suu subjècte estó escrit per Yves Lavandier, “La dramaturgia” on l’autor disseca vertadièrament e d’un biaish fòrça complet los elements d’un raconte. Francés, aqueste scenarista de tria, enchafrat the script doctor, es passat per l’escòla de cinèma de Columbia a Nava York.
 
Aus USA, la profession es fòrça mès reconeishuda e los scenaristas son regropats dens un sindicat, lo Writers Guild of America, que miè una celèbra cauma dens las annadas 2007-2008. Es aisit de véser que lo scenari preng fòrça mès de plaça dens una òbra cinematografica americana que non pas francesa. Lo poder deu scenarista n’es ahortit, mès la resulta d’aquò es que los filmes hollywoodians patissen sovent d’un pesuguèr endemics deus grèus. Anatz véser un filme yankee qu’acaba de sortir, quin que sia, analizatz-lo e trobaratz forçadament elements numeroses qu’atz dejà vists dens un aute film de la medisha origina. Utilizacion de las medishas cordetas e cordilhons ende pervocar l’emocion de l’espectator, repeticion d’astùcias ende har vàser possiblas situacions rocambolescas, personatges semblables d’un filme a l’aute. Un exemple: dens Titanic deu James Cameron, trobaratz en seguida los ambients de Gone with the Wind, Jaws (Las dents de la mar), the Godfather II (lo pairin II) ende acabar per la Tor Infernala. Benlèu ma cultura cinematografica m’a pas permetut de trobar mès de referéncias qu’aquò.
 
Soi anat véser recentament The Grand Budapest Hotel, filme britanico-alemand mès deu quau lo scenari es signat per realizator american Wes Anderon. A maugrat d’un ambient plan tribalhat, lo medish sentit de dejà-vist m’a lèu gahat. Un “maishant” caricaturau, situacions utilizadas un bon centenat de còps (lo “bon” suspenut per las mans au dessùs d’un perider devath los pès deu “maishant” … com lo “bon” s’ac va vira?), tròçes d’autes filmes escampillats aquí o aquiu, ren de susprenent, l’avegèr assegurat.
 
Lo “maishant” deu filme, justament, ne cau parlar. Com ac disèva Alfred Hitchcock a François Truffaut: “Mès lo “marrit” es escadut, mès escadut es lo filme.” Aquesta règla sembla sacrada, e cau que l’espectator (estatsunidenc sustot) posca comprénguer tre lo purmèr imatge qui serà lo qu’odiarà, lo qu’a pas nat sentit uman, lo que poderà estar tuat peu “bon” per la fin shens d’encausar lo mendre degrèu mès au contrari un bèth solaç. Los filmes d’accion hollywoodencs, los mès pesucs possibles, presentan tostemps maishants caricaturaus, vestits d’escur, violents, sarcastics, sortits d’un pantaish, que l’eròi eliminarà dambe lo consentit de l’espectator. Aquò es important, ac veseram, lo consentit de l’espectator.
 
Èi pas vist, dens ma longa carrièra d’espiaire de filmes, una sola excepcion a la règla: dens la Lista de Schindler de Steven Spielberg, lo maishant (Amon Göth, cap deu camp de concentracion, jogat peu Ralf Fiennes) pareish plan normau e quitament drin brave dens las cinc purmèras minutas abans de capbussar dens l’orror. Lo Spielberg retròba puèi los vielhs defauts en tot atribuir au personatge istoric accions simplament inventadas (Tira a la carabina shens de pietat dempuèi son balcon suus presonèrs).
 
Vaquí doncas la conclusion de tot aquò. Am vist que lo cinèma estatsunidenc podèva influir sus la planeta sancèra, sustot au nivèu d’un sentit geopolitic. Segon vosautes, lo govèrn e los poderoses d’aqueste país aurén pas enveja d’utilizar aquesta arma? Seré plan nèci d’ac pas créser. Shens de parlar deus filmes “d’accion” (e doncas non pas de reflexion) a la glòria deu purmèr país deu monde deus quaus la tòca es aisida de comprénguer quitament dambe un Q.I. pròche de zèro, l’industria cinematografica americana descriu un monde bipolar e simplòt que s’impausa chic a chic dens l’esperit de la populacion.
 
E aquiu comença lo tribalh de la propaganda. Sufís pas que de presentar uns gavidaires politics dambe los atributs deu “maishant” de Hollywood ende que los cervèths mondiaus, dejà aprestits, tòrnen jogar lo filme en tot voler que lo “bon” ganhe.
 
La politica estrangèra deus USA a miat lo país a mantunas guèrras contra paises de totis dens los quate caires deu glòbe. Los govèrns succesius an tostemps avut besonh de l’adesion de la populacion, mès los mejans d’obténguer aquesta adesion mancan pas. La classa dirigenta a un pè a l’encòp dens lo “complèxe militaro-industriau” denonciat per Eisenhower e dens los mèdias màgers.
 
Doncas, cada guèrra deu estar presentada coma una luta contra un “maishant” e non pas contra un pòble o una nacion. Es aquí que l’art deus scenaristas de Hollywood jòga son ròtle. Cau que los Estats Units sauven lo monde deu “maishant” coma ac hè cada subereròi plan coneishut deus dròlles e deus ancians dròlles neurits au magazine Strange. Los cordilhons utilizats son exactament los medishes qu’ende un bon block buster. En cas d’invasion d’un país productor de petròli, la cadena CNN, sa consòr Fox News se càmbian en tela de cinèma sus la quau los telespectators poden seguir a gratis las hèitas deus boys tanvau las entrevistas de loras familhas demoradas au país.
 
Dens los cas de l’actualitat, Vladimir Putin incarna plan lo “maishant” saunejat que, violent, vòu aviar la guèrra ende pausar sa gròssa patassa peluda sus paubres paises vesins. Los reportatges pòrtan mensh sus çò que poden pensar lo monde dens los parçans concernits, los partits politics, la cultura, l’istòria o tot çò que pòt cansar un espectator de basa.
 
Sus nosautes Europencs, l’efèit de la scenarizacion deus conflictes de materializa per una vision complètament maniquèa de la situacion. Suu conflicte d’Ucraïna, justament, ensajatz de balhar precisions sus la situacion e veseratz que cada camp vos tractarà de propagandista deu camp advèrse. La pausicion neutra n’existís pas mès, lhevat benlèu dens uns aròus particulars que’s coneishen plan. cau que siatz pro-russe o pro-Maidan, se que non vòsta biais de pensar n’es pas comprés.
 
La pausicion deus mèdias franceses es clarament antirussa e las pròsas se concentran a l’entorn de la personalitat deu president rus. Pas nat “Tiò, mès …” es tolerat, podètz passar dens un debat a l’estanquet per un fascista se dehenètz l’idèa d’una votacion d’autodeterminacion (Tornatz léger la frasa, es estonant) o hètz remarcar que 30% deus ministres ucrainés actuaus son venguts de partits de dreta extrèma.
 
Es shens de dobte per aquò qu’am besonh mès que jamès de la pensada fraccionada, la que refusa l’amalgama e que sap parlar shens d’estar influençat peu contèxte.